Εδω και μια εβδομαδα προβαλεται η τεταρτη στη σειρα ταινια, ενος πολυ αγαπητου, στο ευρυ κοινο, κινηματογραφικου χαρακτηρα, ο οποιος πρωτοεμφανιστηκε στην μεγαλη οθονη στις αρχες της δεκαετιας του 1980: Προκειται για τον αρχαιολογο - τυχοδιωκτη - ερευνητη χαμενων θησαυρων και πολιτισμων Χενρυ "Ιντιανα" Τζοουνς Τζουνιορ!
Ο "Ιντυ", οπως τον αποκαλουν οι φιλοι του, διαγει διπλον βιο: Κατα το συνδρομο Κλαρκ Κεντ/ Σουπερμαν, οταν διδασκει τους φοιτητες του "Eισαγωγη στην Aρχαιολογια", ειναι περιποιημενος, παντα κοστουμαρισμενος, φρεσκοξυρισμενος και με γυαλια. Οταν εξορμα σε μερη εξωτικα για να βρει θησαυρους, φοραει fentora, chinos, bomber jacket και κραδαινει μαστιγιο.
Οι δημιουργοι του (ο σκηνοθετης και παραγωγος George Lukas και ο σκηνοθετης Steven Spielberg) εμπνευστηκαν απο τα cliffhanging serials της δεκαετιας του 1930 την δημιουργια του. Διαφοροι, οπως ο Ταλας, βλεπουν ομως επιρροες και απο αλλου: Απο την κλασσικη λογοτεχνια (: ο Ηρακλης και τα χρυσα μηλα των Εσπεριδων, ο Ιασων που ψαχνει να βρει το χρυσομαλλο δερας, ο Allan Quartermain του R. Haggard, οι ηρωες των ιστοριων των R. Kipling, The man who would be King και J. Milton, Lost Horizon), απο χολλυγουντιανες περιπετειες της χρυσης εποχης [: π.χ. η ταινια King Solomon´s mines (1950) με τον Stuart Granger και η συνεχεια της μετα απο 9 χρονια,Waziri με τον George Montgomeri, καθως και οι το 1954 γυρισμενες ταινιες Secrets of the Incas με τον Charlton Heston και Valley of the Kings με τον Robert Taylor], εν μερει δε, και απο πραγματικα περιστατικα: Οι Ναζι λογου χαριν ειχαν μεσω του Institut für Ahnenforschung πραγματικα στειλει μια αποστολη το 1938 στο Θιβετ, και πολλα απο τα υψηλοβαθμα στελεχη του κομματος ενδιαφερονταν για παραφυσικα/ υπερφυσικα φαινομενα. Σε αυτον τον πυρηνα αλλωστε, στηριζεται και η πρωτη ταινια της σειρας, με τον τιτλο "Raiders of the lost Ark" (1981). Σε αυτην, ο Ιντυ στελνεται το 1936 (το ετος διεξαγωγης των προπαγανδιστικων, υπερ του ναζισμου, Ολυμπιακων Αγωνων στο Βερολινο) απο την ΣΙΑ στην Αιγυπτο, προκειμενου να βρει την Κιβωτο της Διαθηκης πριν απο τους Ναζι, καθοτι "Hitler is crazy with the okkult", οπως αναφερει χαρακτηριστικα ενας εκ των πρακτορων της ταινιας. Η συγκεκριμενη ταινια σημειωσε μεγαλη επιτυχια στα κινηματογραφικα ταμεια και στις τσεπες των δημιουργων της, που αποφασισαν να γυρισουν συνεχειες. 3 χρονια αργοτερα, προβληθηκε το "Temple of Doom" με τον Ιντυ να ζει περιπετειες στην Ινδια. Αν και η ταινια δεν αρεσε ιδιαιτερα, εν τουτοις πεισματωσε τους δημιουργους τοσο, ωστε στα τελη της δεκαετιας του 1980 να γυρισουν την "Last Crusade", στην οποια ο Ιντυ, μαζι με τον James Bond - Sean Connery στον ρολο του πατερα του, ψαχνει το Δισκοποτηρο. Μεγαλυτερη εισπρακτικα επιτυχια ειχε αυτη η ταινια.
Και να που μετα απο 19 χρονια, επανερχεται το γνωστο συνεργειο, με μια ακομη συνεχεια: "Indiana Jones and the Kingdom of the cristal Skull" ονομαζεται η τεταρτη συνεχεια, με την δραση να διαδραματιζεται στα 1957: Η Αμερικη βρισκεται στην εποχη της αθωοτητας, του Rock´n´Roll, των επαναστατημενων νιατων. Ταυτοχρονα δε, ζει την παρανοια της μακαρθικης λιστας, του Ψυχρου Πολεμου, των δοκιμων με ατομικα οπλα (ολα αυτα μεσα στην ταινια, παραφορτωνοντας την υποθεση ομως). Ο Ιντυ χρησιμοποιωντας ως "κλειδι" ενα κρυσταλλινο κρανιο, θα βρει την χαμενη πολη του El Dorado στη ζουγκλα του Αμαζονιου. Αυτην την φορα, τον καταδιωκουν πρακτορες της Σοβιετικης Ενωσης. Η υποθεση αναμειγνυει αληθοφανη περιστατικα (: π.χ. ο βρετανος συνταγματαρχης Percy Harrison Faucett εξαφανιστηκε στην ζουγκλα του Αμαζονιου γυρω στα μεσα της δεκαετιας του 1920, ενω εξερευνουσε την πιθανοτητα υπαρξης καποιου χαμενου πολιτισμου, ενω κρυσταλλινα κρανια εχουν πραγματικα βρεθει στο Μεξικο, αλλα ειναι ανθρωπινα, οχι εξωγηινα, οπως το κρανιο της ταινιας) με φανταστικα θεματα, οπως ειναι λογου χαριν, οι θεωριες του ελβετου Ε. von Däniken (: στην ταινια οι δημιουργοι της χαμενης πολης στον Αμαζονιο ειναι εξωγηινοι, οι οποιοι συλλεγουν εργα τεχνης!). Η νεα ταινια του Ιντυ, δεν εχει δυστυχως το στυλ και τον αερα των Raiders και της Crusade. Αλλα ειναι η κινηματογραφικη συνεχεια ενος προιοντος, για το οποιο εχουν δημιουργηθει κομικς, βιντεοπαιχνιδια κ.α.
Εξυπακουεται δε, οτι ο Ιντυ ειναι φανταστικος χαρακτηρας. Φερνει περισσοτερο προς τυχοδιωκτη αρχαιοκαπηλο ως προς τις μεθοδους που εφαρμοζει, παρα ως σοβαρο ακαδημαικο. Αν και η επιστημη της αρχαιολογιας ξεκινησε καπως ετσι: Ως ρομαντικη απασχοληση αριστοκρατων, που επεδιωκαν να δημιουργησουν συλλογες με αρχαιοτητες...
Οι επιστημες οπως η αρχαιολογια, η παλαιοντολογια (παλαιοζωολογια παλαιοβοτανολογια παλαιοανθρωπολογια), η εθνολογια (η´κοινωνιολογια των...εξωτικων χωρων, εν αντιθεσει με την λαογραφια, η οποια κατα καποιον τροπο ειναι η κοινωνιολογικη προσεγγιση του ιδιου λαου!) εχουν πολλα κοινα μεταξυ τους. Ενα απο αυτα ειναι οτι απαιτουν πολυχρονη ερευνα στην υπαιθρο. Κατα κανονα ξεκινησαν ως hobbys ευκαταταστατων πολιτων των ανωτερων και ανωτατων κοινωνικων ταξεων (στρατιωτικων, διπλωματων, βαρωνων, κληρικων κ.α.), οι οποιοι ηθελαν με αυτον τον τροπο και να διατηρουν το πνευμα και το σωμα τους διαυγες.
Τα πρωτα μουσεια, τα οποια δημιουργηθηκαν λιγο πριν την βιομηχανικη επανασταση ονομαζονταν cabinets des couriositetes: Μεσα σε μεγαλες γυαλινες βιτρινες συνυπηρχαν ρωμαικα νομισματα με ορυκτα, απωλιθωματα ανθρωποπιθηκων και δεινοσαυρων με μασκες και κοσμηματα αφρικανικων και ασιατικων φυλων, ελληνικα, αιγυπτιακα και ασσυριακα αναγλυφα με βαλσαμωμενα ζωα, αποξηραμενα λουλουδια και εντομα διατηρημενα σε κεχριμπαρι.
Εκεινες τις εποχες, ειδικα μετα την βιομηχανικη επανασταση και την ανοδο των αστικων ταξεων, τα ευρωπαικα κρατη αποτελουνταν κυριως απο μοναρχιες. Οι περισσοτερες απο αυτες διατηρουσαν αποικιες σε εξωτικες χωρες (βλ. κειμενο "οι φιλοι μας τα ζωα" εντ.). Καποιοι απο τους πολιτες των αποικιοκρατικων μοναρχιων, περνουσαν τον ελευθερο χρονο τους κυνηγωντας αγρια ζωα, με σκοπο να εμπλουτισουν τις συλλογες τους με βαλσαμωμενα τροπαια. Οι ιδιοι η´καποιοι αλλοι, εκαναν εξερευνησεις, λαογραφικες και γλωσσολογικες μελετες, αλλα και ανασκαφες, προκειμενου να γνωρισουν τους λαους και τους πολιτισμους των εξωτικων χωρων. Επισης δε, για να εξασφαλισουν τα δικα τους οικονομικα συμφεροντα και προνομια, αλλα και για να νομιμοποιησουν την παρουσια και εξουσια των ευρωπαικων μοναρχιων. Υπαρχαν ωστοσο και πολλοι, οι οποιοι ησαν ανθρωπιστες και αριστοι γνωστες της κλασσικης γραμματειας, χαιρονταν να γνωριζουν λαους και παραδοσεις, να εξερευνουν αγνωστες περιοχες και να βρισκουν δειγματα πολιτισμου των λαων αυτων απο την αρχαιοτητα. Η αρχαιολογια λοιπον, βαδιζε στην διαρκεια του χρονου παρεα με την εθνολογια και την παλαιοντολογια.
Ετσι, ενω ο Δ. Λιβινγκστον εξερευνουσε την κεντρικη Αφρικη, και ενω σε Η.Π.Α. και Ηνωμενο Βασιλειο ξεσπουσε το "κυνηγι των διενοσαυρων" και οι διαμαχες μεταξυ εξελικτικους/ δαρβινιστες και θεολογους για την ηλικια και τυχον εξελιξη του ανθρωπινου ειδους, καποιοι ταξιδευοντας σε ξενες χωρες, ανακαλυπταν, συνηθως τυχαια στην αρχη και μετα συστηματικα, το παρελθον τους: Στα 1812 ο ελβετος J. L. Burckhardt ανακαλυπτει την ξεχασμενη απο αιωνες Πετρα στην σημερινη Ιορδανια. O γερμανος εμπορος H. Schliemann ανασκαπτει στα 1871 την Τροια (σημερινη Τουρκια) και 3 χρονια αργοτερα τις Μυκηνες (Πελοποννησος), εμπευσμενος απο τα ομηρικα επη. O R. Koldewey ανακαλυπτει στα 1899 την Βαβυλωνα. Eναν χρονο αργοτερα, ο αγγλος A. Evans ανασκαπτει ενα τεραστιο ανακτορικο συμπλεγμα στην Κνωσσο της Κρητης και ονομαζει τον πολιτισμο που δημιουργησε το εργο "μινωικο". O H. Bingham αντικρυζει το 1911 το Machu Picchu στο Περου. O H. Carter ανακαλυπτει στα 1922, υστερα απο περιπου εικοσαετη ερευνα στην Κοιλαδα των Βασιλεων, τον ταφο του Τουτανγχαμων. Στα 1974 ανακαλυπτεται τυχαια ο ταφος του πρωτου Αυτοκρατορα της Κινας, ο οποιος ακομη δεν εχει ανασκαπτει εντελως. Το 1977, ο καθηγητης του πανεπιστημιου της Θεσσαλονικης Μ. Ανδρονικος, βρισκει τους ταφους της βασιλικης μακεδονικης δυναστειας στην Βεργινα. Περιπου την ιδιαν εποχη, οι αρχαιολογοι C. Pulak και G. Bass ανακαλυπτουν ενα αρχαιο ναυαγιο - χρονοκαψουλα του 14./13. αιωνα π. Χ. στην περιοχη Ulu Bourun της Τουρκιας, φορτωμενο με τονους κυπριακων χαλκινων ταλαντων και χαναναικων αμφορεων. Το ναυαγιο περιειχε ακομη σφραγιδολιθους και χρυσα κοσμηματα απο Αιγυπτο και Μεσοποταμια, οπλα απο τα Βαλκανια καθως και αμφορεις και κυλικες απο την μυκηναικη Ελλαδα!
Βεβαια, τους τελευταιους αιωνες απο την εδραιωση της αρχαιολογιας ως επιστημης, κυλισε πολυ νερο στο αυλακι. Οι ερευνες και οι μεθοδοι τους εγιναν πιο συστηματικες, οι πρωην αποικιες δημιουργησαν δικες τους σχολες, ενω οι θεωριες για την ερμηνεια των ευρηματων και των αντιστοιχων πολιτισμων δινουν και παιρνουν. Καποια πραγματα ωστοσο, δεν εχουν αλλαξει. Γονοι κυριως ευκαταστατων οικονομικα οικογενειων σπουδαζουν αρχαιολογια και εργαζονται αργοτερα ως αρχαιολογοι (αλλωστε και ο πατερας του Ιντυ στις ταινιες καθηγητης πανεπιστημιου ειναι). Πολλοι αρχαιολογοι κοιτουν να επωφεληθουν απο τυχον παραλειψεις συναδελφων τους η´δημοσιευουν θεσεις φοιτητων τους για δικες τους, ωστε να ανελθουν στους ακαδημαικους κυκλους. Σε πολλες αρχαιολογικες σχολες θα συναντησει κανεις εναν αμειλικτο ανταγωνισμο μεταξυ φοιτητων κιολας, που οδηγει συχνα σε ακραια φαινομενα, οπως ειναι το mobbing (βλ. λεπτομερειες στο θεμα "το κιτρινο αστερι").
Στην σημερινη εποχη, επιστημες οπως η αρχαιολογια θεωρουνται απο το ευρυ κοινο "ορχιδεες". Ναι μεν γοητευτικες, εχουν να κανουν με ερευνα και περιπετεια, κυριως σε εξωτικες χωρες, αλλα δεν προσφερουν οικονομικα κινητρα. Μεγαλος ο ανταγωνισμος, σκοτεινες οι μεθοδοι, με τις οποιες καποιοι καταλαμβανουν πανεπιστημιακους θωκους. Ακομα πιο σκοτεινα ειναι τα κριτηρια, με τα οποια καποιοι αρχαιολογοι επιλεγουν φοιτητες για βοηθους σε ερευνητικα προγραμματα, δημοσιευσεις, ανασκαφες. Ο οποιοσδηποτε φοιτητης βρετανικου, γαλλικου, γερμανικου κ.α. πανεπιστημιου επιθυμει να συμμετασχει σε ανασκαφη σε καποια απο τις χωρες της Μεσογειου. Δυστυχως για αυτον, σε τετοιες περιπτωσεις πρεπει να πληρωσει ο ιδιος τα ταξιδιωτικα εξοδα, καθως και τα εξοδα διαβιωσης και σιτισης. Τα κρατη, και οι υποτροφιες θα προτιμησουν να χρηματοδοτησουν καποιο ιατρικο, συνηθως, ερευνητικο προγραμμα, παρα μια ανασκαφη. Απο την αλλη μερια, πολλες απο τις χωρες της Μεσογειου εχουν αναπτυξει ενα ειδος υπερ-εθνικης συνειδησης και δημιουργουν προβληματα σε ντοπιους και ξενους ερευνητες. Πισω απο αυτα κρυβονται συνηθως οι αντιπαλοτητες μεταξυ των επιστημονων. Μην λυσμονησουμε και την αλλη πλευρα της εθνικης αρχαιολογιας, η οποια γερνει συνηθως προς θεωριες τυπου von Däniken. Και το γυναικειο φυλο! Το οποιο σπουδαζει αρχαιογνωστικες, φιλολογικες κ.α. επιστημες που εχουν να κανουν με πολιτισμο και τεχνη, πολλες φορες και σε ποσοστο 60-80%! Πολλες απο τις κοπελες διαμαρτυρονται οτι δεν μπορουν να εργαστουν, αλλα η ταση, εφοσον αποτελουν πλειοψηφια, δειχνει αλλα: Τουλαχιστον στην "οπισθοδρομικη" Ελλαδα, κυριως γυναικες εργαζονται σε Μουσεια και Αρχαιολογικες Εφοριες. Στην Φιλοσοφικη Σχολη του πανεπιστημιου Αθηνων για παραδειγμα, στα τμηματα προιστορικης και κλασσικης Αρχαιολογιας, μονο 2-4 ανδρες εργαζονται. Το υπολοιπο επιστημονικο προσωπικο (πανω απο 10 ατομα) αποτελειται απο γυναικες! Τι γκρινιαζουν επομενως; Οι γυναικες στην αρχαιολογικη επιστημη καλα την εχουν. Οι πιο ομορφες φοιτητριες σε Ελλαδα και εξωτερικο, βρισκουν παντα μια θεση σε ανασκαφη και ερευνητικο προγραμμα (καποιες απο αυτες βεβαια, παραβλεπουν τους ηθικους τους φραγμους και συναπτουν ερωτικες σχεσεις με διδακτορες και διευθυνταδες, προκειμενου να εξασφαλισουν μια πολυποθητη θεση βλ. "το κιτρινο αστερι"), οι εργατικες δε, πετυχαινουν.
Ο Ιντιανα Τζοουνς ειναι ο κινηματογραφικος ηρωας, ο οποιος απο την δεκαετια του 1980 και μετα, ξαναεδωσε γοητρο στην επιστημη της αρχαιολογιας και ανοιξε τον δρομο για αλλους ηρωες οπως το βιντεοπαιχνιδι"Tomb Raiders" και η σειρα ταινιων "the Mummy". Αν εξαιρεσουμε τον ταφο του Τουτανγχαμων στην Αιγυπτο και των μακεδονων βασιλεων στην Β. Ελλαδα, που προσδιδουν καπως γοητεια και την αισθηση περιπετειας και ρομαντισμου στην συγκεκριμενη επιστημη, εν τουτοις ειναι αμφιβολο, εαν η αρχαιολογια ειχε τοσο ενδιαφερον για το ευρυ κοινο, αν δεν υπηρχε ο κινηματογραφικος τυχοδιωκτης με το μαστιγιο και το καπελο. Ο Ιντυ παραμενει ακομα και για τους ιδιους τους αρχαιολογους σημειο αναφορας. Απειρα ειναι τα παραδειγματα ερευνητων, που εχουν εν μερει υιοθετησει την εμφανιση του κινηματογραφικου αυτου ηρωα, προκειμενου να εντυπωσιασουν φοιτητριες και ΜΜΕ. Καποιοι απο αυτους ειναι ο αμερικανος Mark Lehner και ο διευθυντης της αιγυπτιακης αρχαιολογικης υπηρεσιας Zahi Hawass. Λεπτομερειες ωστοσο, για ολα αυτα, με τα οποια ασχοληθηκε στο κειμενο αυτο ο Ταλας, θα βρει ο αναγνωστης στο αριστουργηματικο βιβλιαρακι του P. Bahn, bluff your way in archaeology (:εχει μεταφραστει και στα ελληνικα υπο τον τιτλο "το εγκολπιο του καλου μπλοφαδορου για την αρχαιολογια"). Ειδικα για τα ελληνικα δεδομενα, συνισταται το βιβλιο του Παπακωνσταντινου, Εγχειριδιο αρχαιοκαπηλειας. Τωρα, αν ο αναγνωστης επιθυμει να ενημερωθει πανω σε θεματα αρχαιολογιας, υπαρχουν ενα σωρο διευθυνσεις στο διαδικτυο. Τις πιο καιριες απο αυτες εχει συγκεντρωσει η βιβλιοθηκη της Χαιδελβεργης (βλ. λημματα "Propylaeum", "Sisiphus" στην διευθ. http://www.ub.-uni-heidelberg.de/ η´στην searchmaschine www.google.de). Ειδαλλως, αναζητηστε την αντιστοιχη βιβλιογραφια στα βιβλιοπωλεια "Καρδαμιτσα", "Τ.Α.Π.Α.", "Πολιτεια" (Αθηνα) και Βανιας (Θεσ/κη). Καλη επιτυχια σε αυτην την περιπετεια!
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen