Μόλις χτες πληροφορηθήκαμε για την απώλεια του αυστριακής καταγωγής συνταξιούχου καθηγητή αρχαιολογίας Gerhard Hiesel (βλ. εικ. εντ.) σε ηλικία 83 ετών. Ο καθηγητής απεβίωσε στις 6 Ιουνίου 2023 στην περιοχή που ζούσε, στα σύνορα Γερμανίας-Ελβετίας. Έπασχε από άνοια. Ήταν νυμφευμένος με καλλιτέχνιδα/γλύπτρια. Αφήνει πίσω του εναν γιό και εγγόνια.
 |
Prof. Emeritus Dr. Gerhard Hiesel (01.12.1941-06.06.2023) (c) Felix Kunze, 08.08.2011
|
Ο κύριος Hiesel, γιός φημισμένου μουσικού, συνθέτη και μαέστρου,
γεννήθηκε στην Kulturstadt Βιέννη την πρώτη μέρα του Δεκεμβρίου 1941.
Σπουδάζει αρχαιογνωστικές επιστήμες στην πρωτεύουσα της Αυστρίας μεταξύ
1959 και 1966. Ο συγκεκριμένος κλάδος βρίσκεται εκείνες τις εποχές υπό
την επήρρεια του πολύ Fritz Schachermeyr. O Hiesel μεταβαίνει στο
Αμβούργο της Γερμανίας, όπου στα 1966 περατώνει την διατριβή του επί των
λίθινων εργαλείων της Σάμου ("Samische Steingeräte", Hamburg 1967) υπό τον τότε διευθυντή του Αρχαιολογικού
Ινστιτούτου της πόλης, καθώς και διευθυντή του Αθηναϊκού παραρτήματος
της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής και υπεύθυνο των ανασκαφών στο
Ηραίον της Σάμου, Ulf Jantzen. Ο τελευταίος, είναι ενας από τους
Γερμανούς λόγιους της εποχής, μαζί με τους Friedrich Matz, Roland Hampe
και Hans Buchholz, ο οποίος ενδιαφέρεται για την Αρχαιολογία των
μινωϊκού και μυκηναϊκού πολιτισμού. Όπως όμως ο Αυστριακός Schachermeyr,
έτσι και ο Γερμανός Jantzen φέρει το δικό του μελανό στίγμα: κατά την
διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και μετά την κατάληψη της Κρήτης από
τα ναζιστικά στρατεύματα, ο Jantzen διεξήγε παράνομα ανασκαφές στην θέση
Μοναστηράκι.
Eν συνεχεία, ο Hiesel συμμετέχει, υπό την επίβλεψη του Jantzen πρώτα, και του Klaus Kilian στην συνέχεια, στις ανασκαφές στο μυκηναϊκό ανάκτορο της Τίρυνθας. Αυτή η δράση λαμβάνει χώρα μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και πριν το τέλος της δεκαετίας του 1970. Παράλληλα, ο Hiesel εγκαθίσταται στο Φράϊμπουργκ της Βάδης-Βυρττεμβέργης (ΝΔ Γερμανία, παρά τον Μέλανα Δρυμό), προσπαθώντας να μονιμοποιηθεί ως καθηγητής. Στα 1977 καταθέτει στο Φράϊμπουργκ την υφηγεσία του περί μυκηναϊκής οικιστικής αρχιτεκτονικής, η οποία θα δημοσιευτεί στο Μάϊντζ στα 1990 με τον τίτλο "Späthelladische Hausarchitektur". Στις ανασκαφές της Τίρυνθας είναι υπεύθυνος, εκτός από την έρευνα πεδίου, και για την άγραπτη (μη εικονόγραπτη) κεραμική. Το Φράϊμπουργκ είναι μια ειδυλλιακή, μικρή φοιτητούπολη, η οποία στεγάζει μόνο ενα ινστιτούτο κλασικής, ενα ανατολίτικης, ενα χριστιανικής αρχαιολογίας. Την δεκαετία του 1990 θα προστεθεί και τμήμα αρχαιολογίας ρωμαϊκών επαρχιών. Για τον Hiesel όμως είναι ενας σκληρός αγώνας, καθώς προσπαθεί να επιβληθεί μεταξύ ανταγωνιστικών προσωπικοτήτων. Την δεκαετία του 1980 παραμένει στο ινστιτούτο, αλλά ακόμα δεν έχει μόνιμη θέση και δεν μπορεί να προσφέρει τα σεμινάρια που επιθυμεί, όταν παραγκωνίζεται από χαρισματικές προσωπικότητες, όπως ο Joseph Wiesner και ο Wolf-Dietrich Niemeier, οι οποίοι συγκαταλέγονται στους κορυφαίους Γερμανούς αρχαιολόγους της γενιάς τους, όσον αφορά την έρευνα των προϊστορικών πολιτισμών του Αιγαίου. Η δράση του στην Τίρυνθα φαίνεται οτι σταματάει κάποια στιγμή εντός της δεκαετίας του 1980, πιθανόν γιατί ο Kilian ανέλαβε την ανασκαφή με νέους, δικούς του συνεργάτες. Έτσι, ο Αυστριακός Αρχαιολόγος καταφεύγει στο ποτό και το τσιγάρο για να παρηγορηθεί.
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά, το τοπίο φαίνεται να ξεκαθαρίζει: ο Wiesner έχει πλέον πεθάνει και ο πληθωρικός Niemeier μετακομίζει στην Χαϊδελβέργη, αναλαμβάνοντας την έδρα του εκεί ινστιτούτου διαδεχόμενος τον Jörg Schäfer και οδηγώντας την αρχαιότερη πανεπιστημιούπολη της Γερμανίας σε νέες δόξες. Ο δρόμος ανοίγει πλεον για τον Hiesel, ο οποίος μονιμοποιείται στα 1995 και γίνεται συνδιευθυντής δίπλα στον πολύ και αυταρχικό Volker Michael Strocka, διευθυντή της Σχολής του Φράϊμπουργκ. Καθ΄όλην την δεκαετία του 1990, ο Hiesel προσφέρει μια ελκυστική θεματική γκάμα σεμιναρίων και παραδόσεων για τους φοιτητές: Γεωμετρική και Πρωτοαρχαϊκή Κεραμική, Εισαγωγή στην Αιγαιακή Αρχαιολογία και Ιστορία Τέχνης, Αιγαίο-Αίγυπτος, εκπαιδευτική εκδρομή στην Κύπρο, οι Έλληνες και οι γείτονές τους, Ελληνική Τοπογραφία, Αποικισμοί. Έλληνες και Γερμανοί Αρχαιολόγοι σπουδάζουν και συντάσσουν διατριβές υπό την εποπτεία του. Στους πετυχημένους μαθητές του συγκαταλέγονται η προϊσταμένη της Εφορίας Αρχαιοτήτων Αργολίδας ΄Αλκηστη Παπαδημητρίου, η πρώην προϊσταμένη Εφορίας Αρχαιοτήτων Λακωνίας και νυν καθηγήτρια του πανεπιστημίου Καλαμάτας Αιμιλία Μπάνου, η διευθύντρια της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης Χαϊδελβέργης Maria Effinger, ο μακροχρόνιος συνεργάτης της Γερμανικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών και της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών Florian Ruppenstein και η καθηγήτρια του πανεπιστημίου Bochum Constanze von Rüden. Ο Hiesel επανέρχεται στα σκάμματα, ως συνδιευθυντής των ανασκαφών της Σχολής του Φράϊμπουργκ στην Θούγγα της Τυνησίας (1996-2000) και στην Νύσα παρά τω Μαιάνδρω της σημερινής Τουρκίας (2002-2008). Λίγα χρόνια πριν από την συνταξιοδότησή του το 2007, διοργανώνει εκπαιδευτικές εκδρομές για τους φοιτητές στην Ελλάδα και την Βουλγαρία. Δυστυχώς όμως ο μακροχρόνιος εθισμός στο τσιγάρο και το ποτό άφησε τα ίχνη του...
Η παρακμή γίνεται πριν το τέλος της δεκαετίας του 1990 και την ταυτόχρονη μετάβαση στον 21ο αιώνα αισθητή, όταν το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο του Φράϊμπουργκ μετακομίζει, από τον μικρό, στριμωγμένο χώρο του Kollegiengebäude III (KG III) στον τεράστιο, άνετο 4ο όροφο του κτηρίου Panzerkreuzer am Pfannenbergplatz: η ποιότητα των προσφερόμενων μαθημάτων πέφτει. Οι παραδόσεις του Hiesel, ναι μεν χωρίς σημειώσεις, αλλά συχνά-πυκνά ακαταλαβίστικες και αυτό δεν οφείλεται στην βαριά προφορά του ή το επίπεδο γνώσεων των σπουδαστών του. Πάει από το ενα θέμα στο άλλο, λέει οτι επόμενη εβδομάδα θα συζητήσει για το Χ και αναφέρεται μετά στο Υ ζήτημα. Δεν υπάρχει δομή στον λόγο του. Πέραν της υφηγεσίας του και κάποιων προδημοσιεύσεων για την άγραπτη κεραμική και τις ανασκαφές της Τίρυνθας δεν έχει εκδώσει μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά, δεν συμμετέχει σε συνέδρια. Εχει μόνο εκδώσει γενικά πράγματα για την μινωϊκή Κρήτη και συμμετείχε σε δυο-τρείς σχετικές εκθέσεις του μουσείου της Καρλσρούης. Όταν παίρνει "sabbaticum" (άδεια πανεπιστημιακού εξαμήνου) από το Φράϊμπουργκ, παραδίδει διαλέξεις στην Βασιλεία και την Βέρνη της γειτονικής Ελβετίας. Στις ανασκαφές κάθεται συχνά απόμερα και δεν μιλάει σε κανέναν. Τα βράδια πίνει. Είναι έκδηλο οτι δεν περνάει καλά στην Τυνησία και την Τουρκία. Θα προτιμούσε να διευθύνει ανασκαφή στην Κρήτη. Ή να παρέμενε στην Τίρυνθα. Απλά είναι αναγκασμένος λόγω θέσης να ασχολείται με τα ρωμαϊκά. Μερικές φορές πετάει κάποια πικρόχολα, σαρκαστικά σχόλια, τα οποία τον κάνουν να φαίνεται αντιπαθής. Συνήθιζε ακόμα να κάνει "καψώνια" σε αδαείς πρωτοετείς φοιτητές, με το να τους δείχνει κεραμικά όστρακα και να τουςρωτάει να τα αναγνωρίσουν, να βρουν δηλαδή, το είδος του αγγείου και να το χρονολογήσουν. Όσο για την επίβλεψη εργασιών, εδώ επικρατεί το χάος: δεν ξέρεις τι θέλει από σένα και γιατί, διότι δεν εκφράζεται, ακόμα και εαν ερωτηθεί. Υπήρξαν αρκετοί, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τις αδυναμίες του για να προωθηθούν. Ασφαλώς δεν μπορεί να είναι τυχαίο το οτι, σπουδαστές του Strocka με κατεύθυνση τα ρωμαϊκά, προτιμούσαν να γράψουν διατριβές υπό την "επίβλεψη" του Hiesel, ο οποίος όχι μόνο δεν διάβαζε τις εργασίες, αλλά έβαζε "summa" και "magna cum laude" στους προσφιλείς φοιτητές του τμήματος. ¨Ηταν φανερό οτι ο άνθρωπος χρειαζόταν βοήθεια. Φανερό ήταν επίσης, οτι ο ίδιος μάλλον ντρεπόταν ή αρνιόταν να δεί κατάματα την αλήθεια. Κάποιους τους συνέφερε βέβαια αυτή η κατάσταση, μιας και έπαιρναν τον καλό βαθμό χωρίς να ξέρουν και οι ίδιοι εαν τον αξίζαν. Κάποιοι άλλοι είχαν την ανοχή να κάνουν πράγματα επιβλαβή και να μένουν ατιμώρητοι, όπως συγκεκριμένο άτομο, το οποίο παρίστανε τον αρχηγό, είχε κλειδώσει βιβλία της βιβλιοθήκης σε κοινόχρηστο δωμάτιο του ινστιτούτου, στο οποίο απαγόρευε την πρόσβαση, έσβηνε και έγραφε λίστες και καταλόγους κτλ. Συχνά-πυκνά επίσης, κάποιοι από τους ευνοούμενούς του εμφανίζονταν στα μαθήματά του την τελευταία στιγμή, αφού είχαν πάρει όλοι τις θέσεις τους, με καφέδες εντός της αίθουσας.
Υπό αυτές τις συνθήκες και συμπεριφορές, είναι επομένως κατανοητό πως, ο κρυψίνους, μυστήριος χαρακτήρας του Hiesel με τα σαρκαστικά μισόλογα, την έλλειψη δημοσιεύσεων στο πεδίο εξειδίκευσής του και την ροπή στον αλκοολισμό, δεν διαθέτει στοιχεία ικανά να προσελκύσουν πρωτοετείς φοιτητές, οι οποίοι διαθέτουν μέτρα και σταθμά, υψηλές αξίες και αρετές, όρεξη για δουλειά, αλλά είναι αγαθοί, ιδεαλιστές και ψάχνουν για τα αντίστοιχα πρότυπα.
Ας ελπίζουμε οτι με τον θάνατό του, ο Hiesel λυτρώθηκε από τα βάσανά του. Δεν ξέρουμε εαν υπάρχει "μετά θάνατον ζωή", αλλά εαν υπάρχει, μακάρι να αναθεωρήσει τι πήγε στραβά στην ζωή του. Σίγουρο είναι οτι, έκανε τα λάθη του, ζημίωσε τον εαυτό του, και με την συμπεριφορά του, κράτησε καλούς και άξιους ανθρώπους μακριά του, δείχνοντας παράλληλα ανοχή στα λάθος πρόσωπα και επιτρέποντας σκανδαλώδεις συμπεριφορές και πράξεις, οι οποίες παρέμειναν ατιμώρητες. Σίγουρο είναι επίσης, οτι ταλαιπωρήθηκε άδικα. Κατάφερε να γίνει καθηγητής και θα τα κατάφερνε, ακόμα και εαν δεν έπεφτε στο ποτό και το τσιγάρο. Σαφώς και δεν είναι εύκολο - ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και βρώμικος. Δεν τον πολεμάς όμως με καταχρήσεις.
Καλό σου ταξίδι κύριε καθηγήτα, που κάποιοι Έλληνες φοιτητές σου σε αποκαλούν και "Δάσκαλο" - αν και μάλλον δεν τον άξιζες τον χαρακτηρισμό αυτόν.
Αναπαύσου εν ειρήνη.
