ΑΝΕΜΟΔΑΡΜΕΝΕΣ ΝΗΣΟΙ.

Πριν απο λιγες ημερες εγκαινιαστηκε στην Χαιδελβεργη η εκθεση "Ανεμοδαρμενες νησοι: Ο θαλασσιος πολιτισμος του Αιγαιου της Εποχης του Χαλκου (Inlands in the Winds: The maritime culture of the Bronze Age Aegean)" [πληροφ. σε http://www.klassische-archaeologie.uni-hd.de/antikenmuseum_sonderausstellungen.html]. Το θεμα της εκθεσης παρουσιαζει εξαιρετικο ενδιαφερον και συνοψιζει τα πορισματα των συγχρονων ερευνων, οπως εχουν αναπαραχθει και στις πιο προσφατες μονογραφιες, οπως της C. Shelmerdine (Ed.), The Cambridge Companion to the Aegean Bronze Age (2009) και του E. Cline (Ed.), The Oxford Handbook of the Bronze Age Aegean (2010). Το βαρος φυσικα δινεται στις νησιωτικες κουλτουρες του Αιγαιου, κυριως δε των Κυκλαδων και της Κρητης, με αποκορυφωμα την αναπτυξη και εξελιξη του Μινωικου Πολιτισμου.

Ο υποκλαδος μελετης της λεγομενης και νησιωτικης Αρχαιολογιας δεν ειναι κατι εντελως μοντερνο στην επιστημη. Ως ορος και αντικειμενο μελετης ωστοσο, προβληθηκε κυριως απο την μονογραφια του C. Broodbank, An Inland Archaeology of the Cyclades (ελλην. εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ.). Στο εργο του ο βρετανος συγγραφεας, καθηγητης Αιγαιακης και Μεσογειακης Αρχαιολογιας στο Αρχ. Ινστιτουτο του Λονδινου, παρουσιαζει την δημιουργια του Κυκλαδικου Πολιτισμου της Πρωιμης Εποχης του Χαλκου στα πλαισια των ενδω- και εξωνησιωτικων επαφων και αλληλεπιδρασεων μεταξυ του κυκλαδικου συμπλεγματος και των γειτονικων περιοχων. Στα εισαγωγικα κεφαλαια, υποστηριζει τις αποψεις του μεσω παραδειγματων απο περιοχες οπως η Καραιβικη, η Ινδονησια και η Πολυνησια, τις οποιες συγκρινει με τις Κυκλαδες και το Αρχιπελαγος του Αιγαιου.

Υπο τα πλαισια αυτα, θα επιτευχθει προσπαθεια για την θεσπιση καποιων μεθοδολογικων κλειδιων ως προς την μελετη της Μεσογειακης Νησιωτικης Αρχαιολογιας στα πλαισια που θεσπισε η μονογραφια του Broodbank, αλλα και το εργο αλλων, οπως του γερμανου καθηγητη H. Matthäus, με τις δημοσιευσεις του για τις επαφες μεταξυ Σαρδηνιας και Κυπρου, την Κρητη κ.α.

Η χρηση του Broodbank παραδειγματων απο τον χωρο της εθνοαρχαιολογιας θεωρειται οχι μονο ορθη κατα την γνωμη μας, αλλα και πλεον επιβεβλημενη, μιας και τα προκυπτοντα επιχειρηματα μπορουν να παρεχουν στηριξη μεταξυ αλληλων. Υπο τις καταλληλες συνθηκες, αυτο που ισχυει π.χ. για τις Κυκλαδες, μπορει να βρει εφαρμογη και στην Αρχαιολογια της Καραιβικης.

Καποιες παραμετροι που πρεπει να ληφθουν οπωσδηποτε υποψιν ειναι, το πως και υπο ποιες συνθηκες μπορει να υπαρξουν πολιτιστικες αλληλεπιδρασεςι και επαφες, τοσο μεταξυ ηπειρωτικου χωρου και νησων, οσο μεταξυ των νησων καθεαυτων. Για την πρωτη περιπτωση εχουμε παραδειγματα και μετρα συγκρισης, οπως ειναι οι σχεσεις μεταξυ Γαλλιας/Αγγλιας, Κινας/Ταιβαν, Κινας/Ιαπωνιας, Κορεας/Ιαπωνιας, Ανατ. Αφρικης/Μαγαδασκαρης, Ινδιας/Σρι Λανκα, Ιταλιας/Σικελιας. Για την δευτερη περιπτωση, ας εξετασουμε τις επαφες μεταξυ Αγγλιας/Ιρλανδιας, Σικελιας/Μαλτας, Σαρδηνιας/Κορσικης κ. α.

Βασει των ανωτερω παραγοντων, μπορουμε να ταξινομησουμε τα νησια της Μεσογειου σε αυτα μεγαλης κλιμακας, οπως ειναι η Σικελια, η Κυπρος και η Σαρδινια, αυτα μεσαιας κλιμακας, οπως η Κρητη, η Ευβοια και η Κορσικη και σε εκεινα μικροτερης κλιμακας, στα οποια μπορουν να καταχωριστουν η Ροδος, η Σαμος, η Λεσβος, η Χιος, η Θασος, αλλα και η Σαμοθρακη, η Μαλτα, και η Μαγιορκα. Εξυπακουεται οτι η ταξινομιση αυτη εγινε με κριτηριο το μεγεθος και την εκταση του καθε νησιου.

Μια επιπλεον ταξινομηση αποτελει τον διαχωρισμο σε μικρες μοναδες. Στο Αιγαιο π.χ. εχουμε περισσοτερες της μιας, οπως ειναι οι Κυκλαδες, οι Σποραδες, τα Δωδεκανησα, τα νησια του βορειανατολικου Αιγαιου. Στο Ιονιο υπαρχουν τα Επτανησα, στη νοτιοκεντρικη Μεσογειο οι Αιολιδες και οι Λιπαριδες νησοι, στην δυτικη Μεσογειο οι Βαλεαρες.

Ενα ακομη μεθοδολογικο εργαλειο αποτελει η μελετη περιπτωσεων, οπως οι επαφες και το βαθος και πλατος των πολιτιστικων καταβολων και επιδρασεων μεταξυ μικρασιατικων ακτων, Δωδεκανησων και βορειανατολικου Αιγαιου (π. χ. Ροδος, Λεσβος, Σαμος, Χιος), κεντρικης Ελλαδος (κυριως βορειανατολικης Αττικης, Βοιωτιας) και Ευβοιας, νομου Αργολιδος και νησιων Αργολικου κολπου, νοτιου Πελοποννησου και Κυθηρων, Σικελιας και Καλαβριας, Μακεδονιας/ Χαλκιδικης και Θασου, Κρητης και Κασσου, Κρητης/Κυκλαδων κ. α. περιπτωσεων.

Ο συνδυασμος ολων των παραπανω μεθοδολογικων παραγοντων, προστιθεμενος με την μελετη των επιμερους πολιτιστικων αποδειξεων των εκαστοτε περιοχων (π.χ. ταφικα εθιμα, κεραμικη, μικρογλυπτικη, οικιστικη, κοινωνικη και τυχον πολιτικη οργανωση) ειναι δυνατον να συνεισφερει, εαν οχι στην επιλυση προβληματων, τουλαχιστον στην κατανοηση λειτουργιας των μηχανισμων που συνθετουν, δημιουργουν και εξελισσουν πολιτισμους και κοινωνικες ομαδες. Ισως καταστει σαφεστερο, γιατι π.χ. ειδικα στην Κρητη εμφανιζεται το δημιουργημα που ονομαζουμε Μινωικο πολιτισμο, η' γιατι η Κυπρος εξελιχθηκε πολιτιστικα κατ' αυτον τον τροπο. Γιατι η Σικελια δεν εμφανιζει τα στοιχεια που υπαρχουν στην γειτονικη της Μαλτα απο την προιστορια και ποιες διαφορες η' ομοιοτητες υπαρχουν μεταξυ προιστορικης και πρωτοιστορικης Κορσικης και βορειοδυτικης Ιταλιας.