KON - TIKI.

Η πρωτη φορα που ακουσε για τον Thor Heyerdahl ηταν καπου στις αρχες με μεσα της δεκαετιας του '80. Σε ενα απο τα δυο κρατικα καναλια προβαλλοταν καποιο ντοκυμαντερ που εδειχνε τα μελη της ομαδας του να φτιαχνουν καποια σχεδια για να πλευσουν εναν απο τους ωκεανους του πλανητη μας. Πρεπει να ηταν ενα απο τα ντοκυμαντερ που ειχαν γυριστει την προηγουμενη δεκαετια μολις. Αλλες εποχες τοτε... Οι μεγαλυτερες αρχαιολογικες και γεωγραφικες ανακαλυψεις ειχαν συντελεστει. Οι εθνολογοι συμμετειχαν πλεον ενεργα στις ομαδες, τις οποιες ερευνουσαν, αντιθετα με την τακτικη προ Β' ΠΠ να παρακολουθουν ιθαγενεις κρυμμενοι πισω απο δεντρα. Στην ζωολογια επικρατουσε το οικολογικο κινημα. Πρωτευον ζητημα ηταν πλεον η διασωση της αγριας φυσεως και η καταπολεμιση του αθεμιτου εμποριου και του ασκοπου μακελειου αγριων ζωων. Μεχρι και η γκαρνταρομπα των εξερευνητων ειχε πλεον αλλαξει (βλ. www.notis-o-talas.blogspot.de/2011/03/dress-code-for-outdoor.html): Τα πλατυγυρα καπελα και τα καλαισθητα τζακετς εδωσαν την θεση τους σε σορτσακια και φανελακια. Στα ντοκυμαντερ της εποχης εβλεπες Αμερικανους και Ευρωπαιους μακρυμαλλιδες και γενειοφορους, συχνα ημιγυμνους. Η εποχη μετα τον πολεμο, ανοιξε επισης τον δρομο ωστε πολλες γυναικες να ασχοληθουν με επιστημες οπως η αρχαιολογια και η εθνολογια. Ενα τετοιο παραδειγμα αποτελουν "τα κοριτσια του L. Leaky", οπως η Τζαιην Γκουνταλ και οι μελετες της για τα πρωτευοντα στην Αφρικη.

 Το συγκεκριμενο ντοκυμαντερ αντιπαραβαλλονταν με την σειρα αντιστοιχων ντοκυμαντερ για τα ταξιδια του Ζακ Κουστω. Για τους λατρεις της περιπετειας, αυτα τα ντοκυμαντερ ηταν οτι κοντινοτερο και καλυτερο μπορουσαν να δουν. Οπως αναφερθηκε, την εποχη εκεινη, οι εξερευνητες προσπαθουσαν να βρουν νεους δρομους, καθως ο πλανητης ειχε πλεον εξερευνηθει απο πλατος εις μηκος. Οι ωκεανοι ομως ησαν ακομη ανεξερευνητοι. Υπηρχαν επισης αναπαντητα ερωτηματα οσον αφορα τις κοινωνιες των αρχαιων πολιτισμων. Το ντοκυμαντερ με τον Heyerdahl αναφεροταν σε καποιο απο τα τελευταια πειραματικα του ταξιδια. Πανω κατω ομως την ιδια εποχη, διαβασε ενα αποσπασμα που υπηρχε στο τοτε σχολικο βιβλιο απο το πρωτο ταξιδι που πραγματοποιησε ο Heyerdahl: Το ταξιδι με το αυτοσχεδιο πλοιαριο Kon - Tiki...

 Χρονια αργοτερα, την Τριτη 2 Απριλιου 2013 θα δει σε καποιον κινηματογραφο του Βερολινου μια ταινια που αναφερεται στην πρωτη εκεινη αποπειρα του Heyerdahl με το Κον Τικι. Η τανια αυτη θα του επαναφερει αυτες τις λιγες μικρες αναμνησεις απο το αποσπασμα του σχολικου βιβλιου και καποιες σκηνες απο το ντοκυμαντερ. Εντελως συμπτωματικα ειχε τυχει να δει στις 15 Ιανουαριου μια αλλη ταινια με ναυτικο περιεχομενο, την "ιστορια του Πι", η οποια βεβαια εχει ενα σωρο διαφορες κατα τα αλλα: Η μεν ιστορια του Πι βασιζεται σε ενα μυθιστορημα και πραγματευεται την περιπετεια ενος ναυαγου στον Ειρηνικο, ενω η ταινια Κον Τικι ειναι βιογραφικη. Αναφερεται στον ιδιο τον Heyerdahl, καθως και το πως και γιατι αποφασισε να διασχισει με μια σχεδια τον ωκεανο.

 O Heyerdahl ειχε σπουδασει ζωολογια και γεωγραφια στο παν/μιο του Οσλο. Στον ελευθερο χρονο του ασχολουνταν με εθνολογικες και αρχαιολογικες ερευνες. Δεν ηταν πτυχιουχος αρχαιολογιας η' εθνολογιας ομως. Το ενδιαφερον του το τραβουσαν οι πολιτισμοι της Πολυνησιας.Πριν τον Β' ΠΠ καταφερε με την τοτε συζυγο του να ταξιδεψει και να πραγματοποιησει επιτοπιες ερευνες στην Πολυνησια. Τοτε ειναι που αρχισε να σκεπτεται και να μελετα την πιθανοτητα αποικισης της Πολυνησιας απο την νοτιο Αμερικη και συγκεκριμενα, απο το Περου. Η αποικιση θα πρεπει να ελαβε χωρα πριν απο την ακμη του πολιτισμου των Ινκας, κατα τον εξερευνητη. Διηγησεις διαφορων Πολυνησιων, η ομοιοτητα γλυπτων και βραχογραφηματων με αντιστοιχα περουβιανα, αλλα και η εμφανιση φυτων, οπως η γλυκοπατατα, ηταν ισχυρα επιχειρηματα κατα τον Heyerdahl, που ενισχυαν την θεωρια του. Η κρατουσα θεωρια ηταν οτι η Πολυνησια αποικιστηκε απο την Ασια, οχι απο την Αμερικη. Ο Heyerdahl πιστευε οτι μπορουσε να αποδειξει, οτι αυτος ειχε δικυο. Ετσι λοιπον, μαζι με 5 φιλους του, ταξιδεψε στο Περου στα 1947. Κατασκευασε μια σχεδια, χρησιμοποιωντας ντοπια ξυλεια. Η σχεδια ονομαστηκε Κον Τικι, το οποιο ειναι ενα απο τα ονοματα του θεου του Ηλιου των Ινκας Βιρακοτσα. Η 6μελης ομαδα περασε 101 μερες πανω στη σχεδια, διασχιζωντας περιπου 8.000 χιλιομετρα. Η επιχειρηση απεβησε επιτυχης, μολονοτι η σχεδια κατσκευαστηκε με υλικα και τεχνογνωσια της εποχης των Ινκας και παραλιγο να μην ολοκληρωσει το ταξιδι. Το αποτελεσμα ηταν ενα βιβλιο, το οποιο κυκλοφορησε στα 1948 και μια ασπρομαυρη ταινια ντοκυμαντερ δυο χρονια αργοτερα, η οποια βραβευτηκε με Οσκαρ.

 Ο Heyerdahl δεν σταματησε να πειραματιζεται μετα την επιτυχια της αποστολης του Κον Τικι: Στα 1969 διοργανωνει την επιχειριση ΡΑ Ι, σκοπος της οποιας ειναι να διασχισει τον Ατλαντικο, αποδεικνυοντας οτι οι αρχαιοι Αιγυπτιοι μπορουσαν να ταξιδεψουν στην Αμερικη. Το επιχειρημα αποτυγχανει, γιατι η σχεδια δεν ηταν γερα φταγμενη και το υλικο το ποιο χρησιμοποιηθηκε, παπυροι και ξυλο απο τον Νειλο, μουλιασε αμεσως. Εναν χρονο αργοτερα, πραγματοποιει την επιχειριση ΡΑ ΙΙ, αυτη τη φορα φερνοντας τεχνιτες και ξυλεια απο την λιμνη Τιτικακα στην Αφρικη, ωστε να φτιαξουν εκει μια νεα σχεδια. Αυτη τη φορα, η εγχειρημα πηγε καλυτερα. Το ιδιο μπορει κανεις να πει και για την επιχειριση Τιγρης του 1978, συμφωνα με την οποια, ο Heyerdahl και η ενδεκαμελης ομαδα του θελησαν να αποδειξουν οτι μεταξυ Ερυθρας θαλασσας, Περσικου κολπου και Ινδικου ωκεανου μπορουσε να αναπτυχθει το εμποριο. Οτι υπηρξαν και θαλασσιοι δρομοι επικοινωνιας μεταξυ των μεσοποταμιακων και ινδικων πολιτισμων. Σε αυτην την περιπτωση, η ομαδα του Heyerdahl κατασκευασε μια σχεδια απο τις καλαμιες των εκβολων του Τιγρη και του Ευφρατη, συμφωνα με τις αντιστοιχες απεικονισεις. Διοργανωσε επισης μια αρχαιολογικη αποστολη στο Νησι του Πασχα (Rapa Nui. Χτες συμπληρωθηκαν 291 χρονια απο την ανακαλυψη του απο Ευρωπαιους), το οποιο ειχε παιξει σημαδιακο ρολο στην θεωρια του για την αμερικανικη αποικιση της Πολυνησιας, ενω για 4 χρονιες ταξιδεψε στο Αζερμπαιτζαν.

 Ο Heyerdahl απεβιωσε το 2002, ογδονταρης πλεον. Η ταινια που παρακολουθησε την περασμενη Τριτη ειναι μεν βιογραφικη, με λιγα μυθοπλαστικα στοιχεια, αλλα οχι αγιογραφια. Ο Heyerdahl ηταν πραγματικα ενας πανηψηλος, ξανθος, γαλανοματης και γεροδεμενος Νορβηγος. Ηταν επισης σκληροτραχηλος, εγωιστης και ηθελε να κανει κουμαντο. Η ταινια δειχνει αποσπασματικα στα πρωτα 30 λεπτα περιπου, τις περιπετειες του πρωταγωνιστη, ως προς το πως συλλαμβανει την ιδεα της αποικισης, πως προσπαθει να την προωθησει, να βρει χορηγους. Αποσπασματικα ομως δειχνει και την ζωη στην ανοιχτη θαλασσα των 6 φιλων. Η μονοτονια, καποιες ατυχιες, οπως ο χαλασμενος πομπος, παρεξηγησεις ανευ λογου και διαφορα αλλα επεισοδιακα περιστατικα, παρεμβαλονται και δημιουργουν εντασεις μεταξυ των 6 επιβατων. Παρα ταυτα, η ταινια ουτε βαρετη γινεται, ουτε κοιλια δημιουργει. Τα μηνυματα που θελει να περασει, τα περναει. Οι προθεσεις του πρωταγωνιστη γινονται σαφεις, καθως και το τιμημα της δοξας και του ταξιδιου που πληρωνει ο ιδιος στο τελος.

 Οι θεωριες του Heyerdahl αντιμετωπιζονταν παντα με σκεπτικισμο. Αλλωστε ηταν ερασιτεχνης αρχαιολογος και εθνολογος. Παρα ταυτα, φαινεται λιγοτερο ακραιος σε συγκριση με τυπους σαν τον von Dänicken. Μπορει πραγματικα να μην ισχυει η υποθεση αποικισμου της Πολυνησιας απο Περουβιανους, οπως και οι πλοες αρχαιων Αιγυπτιων προς τον Νεο Κοσμο. Παρα ταυτα, οπως αναφερει η ταινια, ο Heyerdahl αποδεικνυει οτι οι θαλασσες του κοσμου μας δεν ειναι συνορα, αλλα δρομοι επικοινωνιας. Ως τετοιος, ισως θα πρεπει να θεωρειται εκ των πιονιερων τοσο της πειραματικης οσο και της εναλιας αρχαιολογιας. Η θεση του αυτη για τους θαλασσιους δρομους επικοινωνιας μεταξυ των λαων, εχει καποια βαση. Το πληρεστερο μοντελο εφαρμογης της δεν ειναι, παρα η Μεσογειος. Αλλωστε στο ιστολογιο www.mrtoverseas.blogspot.com εχει πολλες φορες αναφερθει, με βιβλιογραφικες αποδειξεις, το οτι ο μεσογειακος κοσμος της Εποχης του Χαλκου ειδικα, ηταν προσιτος δια θαλασσης. Ευρηματα οπως το ναυαγιο του Ουλου Μπουρουν στην Τουρκια, οι μεσοποταμιακοι σφραγιδολιθοι του αρχαιολογικου μουσειου Θηβων, οι σφραγιδες με το καρτους του φαραω Αμενωφι Γ' απο Μυκηνες, Ροδο, Κρητη, οι αναπαραστασεις Μινωιτων σε ταφους ευγενων στις αιγυπτιακες δυτικες Θηβες, καθως και οι αιγαιακου τυπου τοιχογραφιες απο την Τελλ Ελ Ντ' αμπα της Αιγυπτου, το Τελλ Καμπρι του Ισραηλ, την Κατνα και το Αλλαλακ της Συριας, πιστοποιουν τις συναλλαγες μεταξυ των αρχαιων μεσογειακων πολιτισμων της Εποχης του Χαλκου. Κριμα που ο ιδιος ο Heyerdahl δεν πειραματιστηκε προς αυτην την κατευθυνση. Ευτυχως ομως, που μετα απο εκεινον υπηρξαν αλλοι, οι οποιοι το επραξαν - αυτο ισχυει για οσους θυμουνται την Κερυνεια ΙΙ, μια  ενα προς ενα ανακατασκευη του πλοιου απο το Ουλου Μπουρουν, καθως και πληθος ομοιωματων πλοιων θηραικων, μινωικων και μυκηναικων να πλεουν στα καταγαλανα νερα του Αιγαιου, σε μια προσπαθεια να αναβιωσουν τους ξεχασμενους θαλασσιους διαυλους επικοινωνιας του αρχαιου κοσμου.