Απεβιωσε χτες στην ηλικια των 95 ετων ο Αμερικανος εκδοτης-συντακτης-συγγραφεας της Marvel Comics Stan Lee (Σταν Λη - βλ. εικ. 1). Οι πιστοι αναγνωστες του ιστολογιου κατανοουν για ποιον λογο γραφονται αυτες οι λιγες αραδες. Οι γνωστες των κομικς καταλαβαινουν οτι ο αποθανων υπηρξε ο πιο αναγνωρισιμος εκπροσωπος του χωρου. Αναμφιβολα μια πληθωρικη προσωπικοτητα παρομοια με εκεινην του Γουωλτ Ντισνευ, ο Σταν Λη αρεσκοταν να επικεντρωνει το ενδιαφερον του κοινου και τα φωτα της δημοσιοτητας επανω του. Οι δυο τους, Λη και Ντισνευ, ειχαν και αλλα κοινα πλην της αυτοπροβολης: Δεν ησαν καλοι σχεδιαστες, αλλα διεθεταν επιχειρηματικο πνευμα, χαρις το οποιο αναδειξαν τις εταιριες τους. Εντελως συμπτωματικα, η κιν/κη Ντισνευ εχει εδω και λιγα χρονια αγορασει τα στουντιο και την εταιρεια παραγωγης της Μαρβελ και θεωρειται πλεον ο υπερκολοσσος της κιν/κης βιομηχανιας.
Παμε ομως παλι πισω στον Λη: Γεννημενος στην Νεα Υορκη απο εποικους εβραικης καταγωγης, ο Λη εκανε ενα σωρο μικροδουλειες μεχρι τα 17 του χρονια, οποτε και προσεληφθηκε στο διαφημιστικο τμημα της Timely Comics. Κατα την διαρκεια του Β΄ ΠΠ εργαστηκε στο διαφημιστικο τμημα του Αμερικανικου στρατου γραφοντας κειμενα και γυριζοντας φιλμακια. Με το τελος του πολεμου επεστρεψε στην Timely, η οποια μετονομαστηκε σε Atlas Comics. Την δεκαετια του 1950 ομως, παρα την πληθωρα των τοτε θεωρουμενων b-movies με εξωγηινους και τερατα, οπως και τις αντιστοιχες τηλεοπτικες εκπομπες στυλ "η Ζωνη του Λυκοφωτος", τα αμερικανικα κομικς με υπερηρωες παρεπεαν. Οι "μακαρθιστες" ειχαν πιασει γερη δουλεια, προσπαθωντας να "εξαγνισουν" την αμερικανικη νεολαια απο τις κατ΄αυτους "αρνητικες επιρροες" της κοινωνιας (π.χ. το ροκ΄ν΄ρολ...). Οι υπερηρωες της μεγαλυτερης και διασημοτερης εταιριας κομικς, της DC, δεν εδειχναν σημαδια αδυναμιας, με αποτελεσμα να καθιστανται βαρετοι - και ως εκ τουτου, ακινδυνοι. Τιποτε π.χ. δεν μπορουσε να βλαψει τον Σουπερμαν παρα μονο κανας κρυπτονιτης. Το δε μεγαλυτερο προβλημα του alter ego του ηρωα, ο δημοσιογραφος Κλαρκ Κεντ δηλαδη, ηταν πως θα πεισει την συναδελφο του Λοις Λειν να βγουνε ραντεβου. Οσο για τον Μπατμαν, αυτος ηταν ενας πλουσιος τυπος που ζουσε σε μια επαυλη πανω απο μια σπηλια μαζι με τον νεαρο προστατευομενο του και τον γηραιο μπατλερ του και τα βραδυα εβγαινε ντυμενος νυχτεριδα για να κυνηγησει κατι περιεργους κακους σαν τον Πινγκουινο και τον Γριφο.
Ο Λη καταφερε να αποκτησει ηγετικο ρολο εντος της Ατλας Κομικς. Στις αρχες της δεκαετιας του 1960, η εταιρεια μετονομαστηκε σε Μαρβελ Κομικς, ονομασια, η οποια οπως ξερουμε, παρεμεινε. Με την συμβολη του σχεδιαστη Τζακ Κιρμπυ, ο Λη δημιουργησε καινουργιους χαρακτηρες, οπως ηταν οι 4 Φανταστικοι, οι Χ-Μεν, ο Χαλκ (βλ. εικ. 3), ο Αιρονμαν. Μαζι με τον Στηβ Ντιτκο δημιουργησε τον Σπαιντερμαν, τον Ανθρωπο Αραχνη (βλ. εικ. 2). Πηρε τον θεο των Βικινγκς Θωρ και τον εβαλε στο καδρο των κομικς, οπως και την φιγουρα του Β΄ΠΠ Καπταιν Αμερικα. Οι δυο τελευταιοι, μαζι με τους Χαλκ, Αιρονμαν και αλλους, ενωθηκαν καποια στιγμη αποτελωντας τον κορμο των Εκδικητων (Avengers). Συνεργαστηκε με ποικιλους σχεδιαστες, οπως τους Carmen Infantino, Todd McFarlane, Jim Lee, Rob Liefeld, τους Buscema και τους Romita, επιδιωκοντας να ενισχυσει την ποικιλια των προσωπικων καλλιτεχνικων στυλ στα κομικς του, την στιγμη που οι καλλιτεχνες της DC (Lopez, Perez, Day) εμοιαζαν να αντιγραφουν ο ενας τον αλλον, δημιουργωντας ενα ομοιομορφο και ομογενες προφιλ για τα κομικς της εταιριας αυτης.
Το εγχειρημα του Λη πετυχε. Ο δρομος φυσικα και δεν ηταν παντοτε σπαρμενος με ροδοπεταλα. Εχουν υπαρξει κατηγοριες οτι ο Λη οικειοποιηθηκε ιδεες (ιστοριες, χαρακτηρες) αλλων συγγραφεων και σχεδιαστων προς ιδιον οφελος (και σε αυτο το σημειο φερεται να εχει ομοιοτητα με τον Ντισνευ). Ο Ναμορ ο Υποβρυχιος π.χ. ειναι αντιγραφη του Ακουαμαν της DC, μιας και οι δυο ειναι βασιλεις της καταποντισμενης Ατλαντιδος. Ομοιως ο Thanos ειναι copy-paste (rip-off για τους hardcore κομικαδες) του Darkseid. Καποια στιγμη ο Λη εφυγε απο την Μαρβελ και πηγε στην αντιπαλη εταιρεια DC. Μετα απο καποιο χρονικο διαστημα, ξαναεπεστρεψε στην Μαρβελ. Ηδη απο την δεκαετια του 1970 προσπαθησε να μεταφερει τους ηρωες του της Μαρβελ στην μικρη ή την μεγαλη οθονη. Εδω ομως δεν ειχε την δυνατοτητα να συνεργαστει με μεγαλα στουντιο, οπως ειχε κανει (και συνεχιζει) η DC με την Warner Bros. Οι πρωτες παραγωγες ηταν φθηνες και τηλεοπτικες. Ο Σπαιντερμαν και ειδικα ο Χαλκ με την μορφη του μποντυμπιλντερ Λου Φερινο πηγαν καλα. Στα τελη των ΄80ς με αρχες των ΄90ς ξεκινησαν και οι τηλεταινιες, οπως οι 4 Φανταστικοι, ο Καπταιν Αμερικα και ο Νικ Φιουρι με τον "Ιπποτη της Ασφαλτου" και "Mr. Baywatch" Ντειβντ Χασσελχοφ. Ηταν η εποχη που και η Μαρβελ ειχε φαληρισει και οι τηλεταινιες αυτες ησαν φθηνες παραγωγες, με κακιστο καστ, σεναρια και σκηνοθεσια. Τοτε μεσολαβησε ο ισραηλινος επιχειρηματιας Αβι Αραντ, ο οποιος κατα το παραδειγμα των συμπατριωτων του, των ξαδελφων Γκολαν και Γκλομπους της Καννον Φιλμς, αλλα και Σαμπαν των Παουερ Ρειντζερς, αγορασε την πτωχευμενη Μαρβελ. Με την συνδρομη κυριως κινουμενων σχεδιων (Σπαιντερμαν, Αιρονμαν, Χ-Μεν), αλλα και την εξελιξη ηδη υπαρχοντων χαρακτηρων καθως και την δημιουργια νεων οπως ο Deadpool, η Μαρβελ πηρε τα πανω της και παλι. Ο Λη, υπομονετικος και επιμονος, περιμενε την καταλληλη στιγμη. Απο το μιλλενιουμ και μετα, τα κιν/κα στουντιο του Χολλυγουντ εξελιξαν και τις ταινιες μπλοκμπαστερ. Η τεχνολογια των ειδικων εφφε βελτιωνοταν και εκτος απο ταινιες επιστημονικης φαντασιας (π.χ. Sky-Captain, Star Trek the next Generation, Matrix) γυριζονταν και ταινιες φαντασιας (π.χ. Lord of the Rings, Harry Potter). Με τους καταλληλους συνεργατες σε παραγωγη, σεναριο και σκηνοθεσια και την συμβολη ολων σχεδων των μεγαλων στουντιο, αρχισαν να γυριζονται και οι σχετικες ταινιες: Spiderman, Fantastic Four, X-Men, Daredevil, Hulk, Ironman, Thor, Captain America. Η κορυφωση φυσικα επετευχθει με τους Avengers το 2012. Μεχρι τοτε, η Μαρβελ ειχε ηδη επενδυσει στα δικα της στουντιο. Και εβγαλε πολυ περισσοτερα χρηματα απο οτι μονο απο τα κομικς. Οι δε παραγωγες ησαν ολες σχεδον αρτιες. Και ο Λη βγηκε μπροστα ως εκπροσωπος μιας ποπ κουλτουρας που καποτε θεωρουνταν ειτε αντεργκραουντ ειτε παιδικο χομπυ. Πραγματι δεν γνωριζουμε ποιος ή ποιοι ειναι πισω απο την DC. Γνωριζουμε ομως τον ανθρωπο που απαντουσε στις επιστολες των αναγνωστων των κομικς του με το ψευδωνυμο "The Man" και τα σλογκαν "Excelsior" και "Make Mine Marvel", ακριβως επειδη ηταν τοσο πληθωρικος χαρακτηρας οπως εχει ηδη αναφερθει και ειχε την απαιτηση να αυτοπροβαλεται με το να κανει συντομα περασματα α λα Χιτσκοκ απο τις ταινιες οι οποιες βασιζονταν στους ηρωες που η πενα του δημιουργησε. Εκνευριστικο για τα γουστα μας, αλλα τι να κανουμε;
Που μπορει να οφειλεται η επιτυχια των ηρωων του Λη ομως; Μηπως στο οτι τους τοποθετει στην Νεα Υορκη, κανοντας τους πιο αμεσους στο κοινο, απο το να τους τοποθετησει σε φανταστικες αμερικανικες μεγαλουπολεις-αντιγραφα της Νεας Υορκης οπως η Metropolis και η Gotham City; Ή μηπως επειδη οι ηρωες του ειναι πιο τρωτοι και ευαλωτοι απο τους Σουπερμαν, Γουωντεργουμαν και Μπατμαν - αρα και πιο ανθρωπινοι;
Ενα αλλο χαρακτηριστικο των ηρωων της Μαρβελ και του Λη ειναι, οτι εκεινοι ειναι ανθρωποι που εχουν υποστει εκφοβισμο και κακοποιηση (bullying-mobbing). Ο Σπαιντερμαν/ Πητερ Παρκερ αντιμετωπιζε παντα την χολη των συμμαθητων του (βλ. εικ. 2), ο Χαλκ ως Μπρους Μπαννερ (χαμηλων τονων επιστημονας) ειχε να κανει με την αυταρχικη συμπεριφορα των ανωτερων του (καραβαναδες) στην υπηρεσια του (βλ. εικ. 3). Ο Καπταιν Αμερικα/ Στηβ Ροτζερς, προτου γινει ο υπερηρωας που ολοι γνωριζουμε, ηταν ενας ορφανος ασθενικος νεαρος. Οι μεταλλαγμενοι Χ-Μεν αντιμετωπιζονταν με καχυποψια και ρατσισμο απο τους συνανθρωπους τους. Καποιοι δε απο τους μεταλλαγμενους εχθρους τους οπως ο Μαγνετο, δεν αντεξαν τις συμπεριφορες αυτες. Θελουν να εξοντωσουν στην ανθρωποτητα. Και εδω εγκειται η ανθρωπια και η καλοσυνη των ηρωων αυτων: Μολονοτι και οι ιδιοι θυματα βαναυσων συμπεριφορων, κρατουν τις αρχες τους. Δεν θελουν να τρομοκρατησουν ή να αφανισουν την ανθρωποτητα, αλλα να την προστατεψουν. Δεν αισθανονται οτι ειναι παραπανω απο τους απλους ανθρωπους μονο και μονο επειδη εχουν υπερδυναμεις. Δεν θελουν να κυριαρχησουν, αλλα να βοηθησουν. Ακομα και ο Χαλκ, ο πιο παρεξηγημενος ισως (αντι-) ηρωας των αμερικανικων κομικς. Εχει θυμο και καταστρεφει απο αντιδραση. Ο Χαλκ (οπως και ο ιδιος συχνα λεει) θελει απλως την ησυχια του. Οι στρατιωτικοι ειναι που του επιτηθενται πρωτοι (αντικατοπτριζοντας ετσι την τακτικη του αμερικανικου στρατου της εποχης), επειδη ειναι καχυποπτοι και τον βλεπουν ως απειλη.
Με τους υπερηρωες που δημιουργησε για την Μαρβελ, ο Λη ασκουσε επισης κριτικη για πολιτικα και κοινωνικα θεματα της αμερικανικης κοινωνιας. Οι Χ-Μεν και η υπαρξη της Ουακανδης του Μαυρου Πανθηρα, της μοναδικης αφρικανικης χωρας που δεν γνωρισε σκλαβια και ευρωπαικο αποικισμο αλλα εξελιχθηκε σε υπερδυναμη, ησαν και παραμενουν στιβαρες απαντησεις στον ρατσισμο. Ακομη, κανενας εκ των νεαρων ηρωων, ουτε καν ο ιδιος ο Καπταιν Αμερικα, δεν συμμετειχαν σε γεγονοτα της αμερικανικης στρατιωτικης ιστοριας, οπως ο πολεμος του Βιετναμ και οι δυο πολεμοι στον Περσικο Κολπο. Ο δε Καπταιν Αμερικα, παρα το παρασκηνιο της δημιουργιας του και την συμμετοχη του στον Β΄ ΠΠ, δεν θελησε ποτε να ειναι μαριονετα και εκπροσωπος της πολιτικης ηγεσιας των ΗΠΑ. Αυτο του στοιχισε (βλ. τευχη # 332-350 της αμερικανικης εκδοσης).
Αλλος ενας τομεας βαθιας επιδρασης ειχε να κανει με το κατα ποσο επιδρα η καθημερινοτητα στον ψυχισμο των ηρωων. Ο εφηβος Πητερ Παρκερ/ Σπαιντερμαν ειχε να αντιμετωπισει, εκτος της συμπεριφορας των συμμαθητων του, τον χαμο του θειου του, με τον οποιο ανοιγει ενα παραθυρο οικονομικων δυσχεριων για τον ιδιο. Ετσι αναγκαζεται να εργαστει ως φωτογραφος στην εφημεριδα ενος μονιμως τσαντισμενου και τσιγκουνη εκδοτη, ο οποιος θεωρει τον Σπαιντερμαν απειλη για την κοινωνια. Αργοτερα ο Παρκερ θα αναγκαστει να διακοψει τις σπουδες του στο κολλεγιο - και μολονοτι αριστος φοιτητης - διοτι δεν προλαβαινει να μελετησει. Ως Σπαιντερμαν ξενυχταει πανω απο τις στεγες και τους ουρανοξυστες της Νεας Υορκης κυνηγοντας τους κακους. Ως φοιτητης εργαζεται και σαν φωτογραφος, αλλα και στο εργαστηριο του παν/μιου του. Ολα αυτα ειναι παρα πολλα που δεν γινονται σε μια μερα. Η δε εγκληματικοτητα που αντιμετωπιζεται απο τους ηρωες της Μαρβελ στην πόλη της Νεας Υορκης εχει ρεαλιστικο υποβαθρο. Την δεκαετια του 1970 η πολη μαστιζονταν απο δολοφονιες και ληστειες. Ολοκληρες γειτονιες αποτελουσαν (και ακομη ειναι) αβατα. Ακομα και η ταινια "ο ταξιτζης" με τον Ρομπερτ Ντε Νιρο αποτελει μια καταγραφη αυτης της καταστασης. Οι εικονες αυτες υπαρχουν στα κομικς και ειδικα οι Νεο Υορκεζοι τις εχουν ζησει. Υπαρχει επομενως οικειοτητα με το θεμα αυτο. Ο δε πολυεκατομμυριουχος Τονυ Σταρκ/ Αιρονμαν, εκτος των υπερηρωικων δρασεων εχει να διευθυνει και την εταιρια του. Αυτο τον φερνει σε προστριβη με πολλου και πολλα. Για να αντεξει την πιεση, το ριχνει στο ποτο. Καποια στιγμη η εταιρια φαληριζει και ο παλαι ποτε μεγιστανας μενει αφραγκος. Στα χαμηλα πεφτει και ο τυφλος δικηγορος Ματτ Μερντοκ/ Daredevil (Ατρομητος) οταν ο μεγαλοκαρχαριας Ουιλσον Φισκ/ Κινγκπιν μαθαινει την πραγματικη του ταυτοτητα. Και ο αυτοαποκαλουμενος "scientific adventurer" Dr. Χανκ Πυμ (Antman, Giantman, Goliath, Yellow Jacket) δεν μπορει να διαχειριστει την πιεση να ειναι υπερηρωας και να παραγει ερευνητικο εργο παραλληλα. Αισθανεται επισης μειονεκτικα απεναντι στους συντροφους του Εκδικητες, οπως ειναι ο Αιρονμαν και ο Θωρ. Το αγχος απο την πιεση εκδηλωνεται σε βιαια ξεσπασματα εναντι της συζυγου του. Και αρκετοι αλλοι ηρωες του Λη αντιμετωπιζουν ψυχικα προβληματα: Η Στορμ των Χ-Μεν πασχει απο κλειστοφοβια και η Ταιγκρα των Εκδικητων φοβαται το νερο. Ο Γουλβεριν, επισης των Χ-Μεν, ειναι επιθετικος και ψυχικα ασταθης και ειναι περιεργο το πως μπορει να ειναι μελος σε μια ομαδα. Η Αουρορα της καναδικης υπερομαδας Πτηση Αλφα/ Alpha Flight πασχει απο διπολολη διαταραχη προσωπικοτητας και ο διδυμος αδελφος της Αστερι του Βορρα, για χρονια καταπιεζοταν με το να κρυβει την ομοφυλοφιλια του, φοβουμενος τις αντιδρασεις των γυρω του. Αυτες τις αντιδρασεις βεβαια τις αντιμετωπισαν και το ανδροειδες Οραμα μαζι με την μεταλλαγμενη Κοκκινη Μαγισσα/ Βαντα, οταν εκδηλωσαν την αγαπη τους ο ενας για τον αλλον. Στο τελος ομως τις κατανικησαν αγνοωντας τες. Ο κοσμος δεν ειναι τελειος ουτε αγγελικα πλασμενος. Υπαρχουν πραγματα, τα οποια ουτε οι υπερηρωες με τις υπερδυναμεις τους δεν μπορουν να νικησουν.
Η επιδραση των ιστοριων και των ηρωων του Λη στην αμερικανικη νεολαια πρωτιστως και την ποπ κουλτουρα παγκοσμιως ειναι για τους προαναφερομενους ρολους κατανοητη, αναγνωρισιμη και εγκρινεται, καθως δεν δημιουργησε φιγουρες απλα και μονο για διασκεδαση, αλλα και για προβληματισμο. Και αφου δεν υπηρξε και κανενας αλλος, ο Λη επωμιστικε τον ρολο του εκπροσωπου της 9ης Τεχνης (των κομικς δηλαδη) με θετικα αποτελεσματα. Αιωνια του η μνημη λοιπον!
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen