ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ XΧVΙ.

Οι πληγές της Αθηναϊκής Τριλογίας

Τα γκράφιτι στους τοίχους, οι αφετηρίες, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και οι μικροπωλητές πλήττουν βάναυσα τα μνημεία

Του Δημητρη Ρηγοπουλου ("Καθημερινη της Κυριακης", 19.07.09)

Είναι το επιβλητικότερο αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα της νεότερης Αθήνας. Τα κτίρια της Ακαδημίας, του Πανεπιστημίου και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που συγκροτούν την περίφημη Αθηναϊκή Τριλογία, θεωρούνται το απαύγασμα του αθηναϊκού νεοκλασικισμού όχι μόνο λόγω της αυτονόητης αρχιτεκτονικής τους αξίας αλλά και γιατί η θέση και η διάταξή τους υπακούει στις αρχές της ευρωπαϊκής πολεοδομίας όπως είχαν παγιωθεί στον δυτικό κόσμο στα μέσα του 19ου αιώνα.
Αυτή η... υποψία αρχιτεκτονικής μεγαλοπρέπειας και αστικού βάθους έχει πέσει, φαίνεται, πολύ βαριά στους ώμους του σύγχρονου ελληνικού κράτους το οποίο αδυνατεί να την προστατεύσει και, ακόμα περισσότερο, να την αναδείξει.
Αν ζείτε στην Αθήνα θα είστε εξοικειωμένοι με την εικόνα απόλυτου ευτελισμού που έχει εγκατασταθεί σε μόνιμη βάση, πια, στην οδό Πανεπιστημίου. Τα γκράφιτι, τα συνθήματα έχουν εξελιχθεί σε μόνιμο πονοκέφαλο για τους ιθύνοντες των τριών πνευματικών Ιδρυμάτων. Το μεγαλύτερο πρόβλημα, παραδόξως, δεν το αντιμετωπίζει το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκθετο σε πάσης φύσεως βανδαλισμούς ελέω πανεπιστημιακού ασύλου, αλλά η Ακαδημία Αθηνών. Ο εγκλωβισμός της Αθηναϊκής Τριλογίας στον μεγαλύτερο συγκοινωνιακό κόμβο των λεωφορείων και των τρόλεϊ της πρωτεύουσας, με στάσεις, αφετηρίες και πολλά καυσαέρια, είναι άλλη μια ευφυής ελληνική πατέντα μοναδικής πρωτοτυπίας. Και επειδή δεν μας έφταναν τα λεωφορεία και τα τρόλεϊ, οι υψηλόβαθμοι υπάλληλοι του Πανεπιστημίου Αθηνών και οι επίσημοι καλεσμένοι του έχουν το ελεύθερο να παρκάρουν πάνω στα Προπύλαια δίνοντας πρώτοι από όλους το καλό παράδειγμα. Τελευταία ένδειξη παρακμής, η κατάληψη του πεζοδρομίου αλλά και τμήματος του πεζόδρομου της Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄ από μικροπωλητές. Ενα μικρό, χαριτωμένο παζάρι στήνεται μπροστά από την Ακαδημία και το Πανεπιστήμιο ολοκληρώνοντας τη θαυμάσια αυτή εικόνα.
Αδυνατώντας να πιστέψουμε ότι η πολιτική ηγεσία της χώρας, ο πνευματικός κόσμος, οι αρχές της πόλης και, κυρίως, η ίδια η κοινωνία είναι έτοιμοι να συνθηκολογήσουν με μια νέα απώλεια, η «Κ» θέτει το ζήτημα της Αθηναϊκής Τριλογίας διερευνώντας τα τέσσερα ανοιχτά μέτωπα και τα περιθώρια παρέμβασης προκειμένου να αντιστραφεί η σημερινή απαράδεκτη κατάσταση.

1. Συνθήματα, γκράφιτι

Πριν από μερικά χρόνια το πρόβλημα ήταν εντονότερο στον χώρο των Προπυλαίων εξαιτίας της έκθεσής του στις διατάξεις περί πανεπιστημιακού ασύλου. Ακριβώς αυτή η «υπερ-έκθεση» ευαισθητοποίησε τις πρυτανικές αρχές οι οποίες κατάφεραν να αναπτύξουν έναν ευέλικτο μηχανισμό απορρύπανσης και καθαρισμού. «Εμείς διαθέτουμε μόνιμο συνεργείο» μας λέει ο γενικός γραμματέας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτης Κοντός. «Οτιδήποτε και αν έχει γραφτεί το βράδυ, το άλλο πρωί είναι σβησμένο» προσθέτει, και στον απόηχο των όσων λέει αναγνωρίζω (ίσως λανθασμένα) ένα είδος άτυπου ανταγωνισμού με τους «γείτονες» της Ακαδημίας Αθηνών. Το μεγαλύτερο πνευματικό ίδρυμα της χώρας είναι τους τελευταίους μήνες περισσότερο εκτεθειμένο στη μανία των σπρέι, ίσως ακριβώς γιατί το Πανεπιστήμιο έχει αποδειχθεί δύσκολος αντίπαλος. Στην περίπτωση της Ακαδημίας Αθηνών ο αντίστοιχος μηχανισμός απορρύπανσης αποδεικνύεται περισσότερο σύνθετος και λιγότερο ευέλικτος. Τα συνθήματα του Δεκεμβρίου έσβησαν τις τελευταίες ημέρες της άνοιξης. «Το Πανεπιστήμιο είχε το πρόβλημα του ασύλου», ομολογεί ο ακαδημαϊκός και γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών Νικόλαος Ματσανιώτης. «Αλλά και το προνόμιο να έχει σοβατισμένες επιφάνειες, οι οποίες επιχρωματίζονται φθηνά και εύκολα. Εμείς για το σβήσιμο των τελευταίων γκράφιτι θα πρέπει να ξοδέψουμε 5.000 ευρώ». Oι ιθύνοντες της Ακαδημίας πιστεύουν ότι αν το ελληνικό κράτος είχε τη βούληση να προστατεύσει την Αθηναϊκή Τριλογία δεν θα υπήρχε ζήτημα σήμερα και υπενθυμίζουν την πληθώρα των εγγράφων διαμαρτυρίας και εκκλήσεων προς τα προϊστάμενα υπουργεία.

2. Αφετηρίες - στάσεις λεωφορείων, τρόλεϊ

Ολες οι ελπίδες έχουν στραφεί στην προ ολίγων εβδομάδων δήλωση του υπουργού Μεταφορών, Ευριπίδη Στυλιανίδη, περί ανασχεδιασμού των αστικών συγκοινωνιών με άμεση εφαρμογή των νέων μέτρων από τον Σεπτέμβριο σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, συναρμόδιους φορείς και την επιστημονική κοινότητα. Στόχος είναι να καταργηθούν οι μεγάλες λεωφορειακές γραμμές προς το κέντρο και στη θέση τους να δρομολογηθούν τοπικές γραμμές που θα εξυπηρετούν τη μετεπιβίβαση στα μέσα σταθερής τροχιάς. Από τη στιγμή που τα λεωφορεία θα τροφοδοτούν το μετρό και το τραμ και δεν θα φτάνουν στο κέντρο η Ακαδημίας, η Πανεπιστημίου και η οδός Σίνα θα απαλλαγούν από τις αφετηρίες των εν λόγω γραμμών. Ετσι, μπορούμε να αρχίσουμε να ονειρευόμαστε την πεζοδρόμηση της Ρήγα Φεραίου και την υπογειοποίηση - «βύθιση» της Ακαδημίας από το ύψος της Ιπποκράτους έως τη Σίνα. Στην ενδιάμεση επιφάνεια θα διαμορφωθεί ελεύθερος χώρος πρασίνου - πλατεία που θα συνδέσει την Αθηναϊκή Τριλογία με τα κτίρια του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων και «Κωστή Παλαμά».

3. Παράνομη στάθμευση

Εδώ δεν φέρει καμία ευθύνη κανένα κράτος ούτε φυσικά οι «γνωστοί - άγνωστοι» που εκμεταλλεύονται το πανεπιστημιακό άσυλο. Ακέραιη την ευθύνη έχουν οι πρυτανικές αρχές του Πανεπιστημίου Αθηνών οι οποίες επιτρέπουν (αν δεν ενθαρρύνουν) την παράνομη στάθμευση αυτοκινήτων ιδιωτικής και δημόσιας χρήσης στα Προπύλαια. Σε καμία πολιτισμένη χώρα του κόσμου δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η εικόνα 20 ή 30 παρκαρισμένων Ι. Χ. στην πρόσοψη ενός τόσο σημαντικού αρχιτεκτονικού μνημείου. Η Ελλάδα προφανώς προσπαθεί με νύχια και με δόντια να εξαιρέσει τον εαυτό της από την πολιτισμένη Δύση. Και η συνομιλία μας με τον γενικό γραμματέα του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παναγιώτη Κοντό, δεν μας έκανε πιο αισιόδοξους. «Ελάχιστοι υπάλληλοι του Πανεπιστημίου παρκάρουν στα Προπύλαια. Κυρίως είναι αυτοκίνητα επισήμων κατά τη διάρκεια των διάφορων τελετών που λαμβάνουν χώρα στο ίδρυμά μας», εξήγησε στην «Κ». «Αλλά, ξέρετε, δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε τη στάθμευση. Δεν υπάρχει άλλος χώρος στην περιοχή. Και αν πρέπει να σταθμεύσει για λίγα λεπτά της ώρας το αυτοκίνητο του πρύτανη, πού θα το πάμε;». Ωραία.

4. Μικροπωλητές

Η άνευ όρων παράδοση του πεζοδρομίου της οδού Πανεπιστημίου μπροστά από την Αθηναϊκή Τριλογία, αλλά και ενδιάμεσων χώρων (κυρίως στον πεζόδρομο της Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄) στους μικροπωλητές ξεπερνάει τα στενά όρια του παρόντος άρθρου, καθώς αφορά ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας. Απλά, θα ήλπιζε κανείς ότι ένας χώρος αρχιτεκτονικής μεγαλοπρέπειας και υψηλών συμβολισμών θα έμενε εκτός της αισθητικής κατάπτωσης που έχει παρασύρει σχεδόν κάθε σπιθαμή του ελεύθερου δημόσιου χώρου. Η Δημοτική Αστυνομία έχει, προφανώς, άλλες προτεραιότητες.