ΜΙΑ ΣΤΥΛΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΩΝ ΚΟΜΙΚΣ: ΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ/ ΡΟΜΑΝΤΙΚΟΙ, ΟΙ ΩΜΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΙΟΡΡΥΘΜΟΙ.

 Εδω και καιρο ηθελα να γραψω ενα κειμενο σαν αυτο που ακολουθει. ενα κειμενο σαν φορο τιμης στους καλλιτεχνες που θαυμαζω και με επηρρεασαν με το εργο τους. Αρκετοι δεν το ξερουν ισως, υπαρχουν δε και πολλοι που σνομπαρουν, αλλα τα κομικς θεωρουνται πλεον ως η ενατη Τεχνη. Οι αλληλεπιδρασεις και επιρροες μεταξυ της εβδομης, δηλ του κιν/φου και της ενατης Τεχνης ειναι κατι παραπανω απο εμφανεις για ορισμενους. Ποσω μαλλον, που και οι δυο μορφες Τεχνης πηγαζουν, επηρρεαζονται απο την καθημερινοτητα, την οποια σε ορισμενες περιπτωσεις μπορει και να διαμορφωσουν. Οι μεταξυ τους σχεσεις δεν ειναι παντα εμφανεις. Μπορει να αποτελουν και ενα περιπλοκο πλεγμα χωρις αρχη και τελος.

 Το κατωθι κειμενο εμπεριεχει προσωπικες αποψεις και κρισεις. Δεν ειναι κατ' αναγκην επομενως αντικειμενικο. Συμφωνα με τους μελετητες της ιστοριας των κομικς, υπαρχει η Χρυση Εποχη αυτων, η οποια ξεκιναει με την απαρχη τους και εως το τελος του Β ΠΠ. Οι επιρροες απο τα φιλμ νουαρ και τις ιστοριες με ντετεκτιβς ειναι καταφανεις στο ειδος αυτο. Απο το τελος του Β ΠΠ και εως τις αρχες της δεκαετιας του '70, εχουμε την Αργυρη Εποχη. Εδω ειναι που κυριαρχει η ποπ αρτ και οι pulp fiction ιστοριες. Στο κλιμα ωριμανσης της κοινωνιας, με ολα αυτα που ελαβαν χωρα στις Η.Π.Α. κατα τη δεκαετια του '70 και ως τα μεσα της δεκαετιας του '80 (πολιτικες και κοινωνικες μεταβολες, πολεμος Βιετναμ, Μαυροι Πανθηρες, πετρελαικη κριση, Γουωτεργκεητ, Ρεηγκανισμος), μιλουν οι ειδικοι για την Χαλκινη Εποχη των Κομικς. Απο κει και περα, χωρις περαιτερω διαχωρισμους καομη, ακολουθει η Μοντερνα Εποχη. 

 Στα πλαισια της τυπολογιας αυτης, πιστευω οτι θα επρεπε να μιλουμε περισσοτερο για μια εν μερη παραλληλη, αλλα περισσοτερο σαφη κατηγοριοποιηση με βαση το στυλ των καλλιτεχνων. Υπαρχουν καλλιτεχνες, οι ταυτοποιηθηκαν με την εποχη τους. Για παραδειγμα, η ποπ αρτ του Jack Kirby εχει συνδεθει με τα '60ς. Το στυλ του καλλιτεχνη αυτου ειναι καθαρο και απαραλλακτο. Αποκλειεται να μην το ξεχωρισει κανεις. Απο την αλλη, υπαρχουν επισης καλλιτεχνες, οι οποιοι αποτελουν σχολη απο μονοι τους. Ειναι ιδιορρυθμοι, το στυλ τους συμβαδιζει με την εποχη τους, αλλα δεν εχουν βρει μιμητες η' μαθητες που να συνεχιζουν την παραδοση τους. Ενδεικτικα αναφερω εδω τους Carmen Infantino, Frank Miller, Todd MacFarlane, John Romita Jr., Norm Breyfogle, Alex Ross.

 Οι αγαπημενοι μου καλλιτεχνες κομικς ανηκουν κατα την επισημη τυπολογια, στην Χαλκινη Εποχη. Εγω θα τους ονομαζα, λογω του στυλ τους, το οποιο σχεδον σε ολους τους εμπεριεχει καποια κοινα στοιχεια, ως κλασικους η' ρομαντικους. Οι επιρροες τους κατ' εμε, της οσο το δυνατον περισσοτερο ρεαλιστικοτερης απεικονισης της ανθρωπινης μορφης σε δυο διαστασεις, βρισκονται σε δυο μεγαλους καλλιτεχνες της Χρυσης Εποχης. Αυτοι ειναι οι Alex Raymond (Nr. 1) και Hal Foster (Nr. 2) αντιστοιχα. Προσεξτε τα σχεδια των δυο αυτων καλλιτεχνων: Καθε καρε τους ειναι σαν ενας μικρος πινακας! Αυτο κυριως στον Prince Valiant του Foster γινεται φανερο. Σιγουρα ο καλλιτεχνης θα ειχε μελετησει την αρχιτεκτονικη, τις ενδυμασιες και τα οπλα της μεσαιωνικης Ευρωπης κατα την δημιουργια του κομικ. Μολονοτι οι λεπτομερειες αυτες κουραζουν απο ενα σημειο και περα, θα πρεπει να τονιστει οτι ειναι πολυ εντυπωσιακες. Παρομοιας τεχνικης ειναι και το κομικ Αστεριξ των Γκοσσινυ και Ουντερζω. 

1. Alex Raymond, Flash Gordon

2. Hal Foster, Prince Valiant

3. Russ Manning, Tarzan

4. John Byrne - Terry Austin, X-Men

5. Bob Layton, Iron Man

6. José Luis Garcia Lopez, Superman

7. Neal Adams, Avengers

8. Alan Davis, Avengers

9. Jim Starlin, Captain Marvel

10. Mike Zeck, Punisher

11. Jim Lee, Wildcats

12. Rob Liefeld

 Οι επιρροες των δυο προαναφερομενων καλλιτεχνων στην διαμορφωση της γενιας των κλασικων/ ρομαντικων ειναι εμφανεις: Οι μορφες που σχεδιαζουν (Nos. 3-7) διεπονται απο αισθησιασμο. Τα σωματα των αρσενικων και θηλυκων πρωταγωνιστων εχουν μια συμμετρια, μια πλαστικοτητα αναλογη των αρχαιοελληνικων γλυπτων της κλασσικης εποχης! Οι ανδρες ηρωες δεν ειναι υπερβολικα μυωδεις, οι δε ηρωιδες ειναι πραγματικα πανεμορφες και εκπεμπουν θηλυκοτητα και ερωτισμο. Χαρακτηριστικα παραδειγματα απεικονιζονται στα προαναφερομενα νουμερα 3 εως 7. Παραπεμπω επισης σε γνωστα αλμπουμς, οπως τα X-Men: The Dark Phoenix Saga και Avengers: The Vundagore Nights του διδυμου John Byrne και Terry Austin, Iron Man: Demon in a Bottle του Bob Layton και  Avengers: The Kree-Scrull Wars του Neal Adams. Χαρακτηριστικα εργα της ακμης τους, στα οποια ξεδιπλωνεται το πλουσιο ταλεντο τους. Θεωρω τους Alan Davis και George Perez ως αξιους συνεχιστες της παραδοσης τους απο τα '90ς και εως τις μερες μας. Πιστευω δε, οτι ο Davis (Nr. 8) ερχεται ειδικα πολυ πιο κοντα στο στυλ του Adams (Nr. 7). Ο δε Russ Manning  μεγαλουργησε οταν σχεδιαζε τον Ταρζαν για την Kings Feature Syndicate. Ειδικα τις ιστοριες του Μπαροουζ που εβαζαν τον Ταρζαν να ζει περιπετειες στο Πελουσινταρ και το Παλ Ουλ Ντον (Nr. 3). Ο Ταρζαν του ειναι νεος, γοητευτικος, πολιτισμενος, δεν εχει καμια σχεση με τον πρωτογονο πιθηκανθρωπο της πρωιμης λογοτεχνιας και των ταινιων που γνωριζουμε. Κριμα που ο καλλιτεχνης αυτος δεν εργαστηκε για την Marvel και την D.C. Οι αρμονικες, συμμετρικες του φιγουρες θα εκαναν αισθηση...

 Παραλληλα με τους κλασικους/ ρομαντικους, δουλευουν και καλλιτεχνες, τα σκιτσα των οποιων αποπνεουν ενα συμμετρικο μεν, ωριμοτερο δε στυλ. Αυτην την εντυπωση μου αφηνουν οι δουλειες των George Tuska, Gil Kane, John Romita Sr., John και Sal Buscema (τα πρωτα ωστοσο σχεδιαστικα δειγματα των Gil Kane και John Buscema απο τα τελη της δεκαετιας του '60, θυμιζουν στυλιστικα εκεινα του μαστορα Jack Kirby. Γρηγορα ομως αποσυνδεθηκαν απο εκεινον, δημιουργωντας το δικο τους στυλ ), ειδικα σε τιτλους οπως ο Κοναν και ο Σπαιντερμαν. Στο μεταιχμιο αυτων, κρατωντας τις ισορροπιες μεταξυ του κλασικου και του ωριμου στυλ (περιπου στο ιδιο επιπεδο με τον Neal Adams, αν οχι λιγο παραπανω), αλλα χωρις να παταει γερα στην πληρη μεταβαση του, βρισκεται ο Jim Starlin: O Captain Marvel (Nr. 9), ο αντι Σουπερμαν των αμερικανικων κομικς, αποπνεει αισθησιασμο, πλαστικοτητα, αλλα και ωριμοτητα. Ο καλλιτεχνης φανηκε γενναιοδωρος, απλωνοντας μυωνες στο ατελειωτο κορμι του ηρωα του, ενω και οι γυναικειες ηρωιδες του δεν φειδονται αναλογων προσοντων, καθως απεικονιζονται καλλιγραμμες, με πλουσιο μπουστο και εντυπωσιακες γαμπες. Προσωπικα δεν θα ειχα προβλημα να χαρακτηρισω τον Starlin ως τον Μικελαντζελο των κομικς, κατι που κατα τη γνωμη μου το αποδεικνυει και η σχεδιαστικη αποδοση του Καπταιν Μαρβελ στην εικονα 9!

 Η μεταβαση στο ωριμοτερο στυλ απεικονισης επιτυγχανεται τελικα καπου στις αρχες των '80ς. Ειναι η εποχη του Ρ. Ρεηγκαν ως προεδρου των Η.Π.Α. Στον κιν/φο μεσουρανουν οι ταινιες των Σταλλονε και Σβαρτζενεγγερ. Στα βιντεοκλαμπς οι b-movies της Cannon Films των ισραηλινων Golan-Globus με τον Τσακ Νορρις, τον Ντολφ Λουντγκρεν κ.α. Προβαλλεται το προτυπο του Αμερικανου υπερστρατιωτη που τα βαζει εναντιον Λατινοαμερικανων εμπορων ναρκωτικων, Αραβων αεροπειρατων, Σοβιετικων κομμαντος, νιντζα και οτι αλλο μπορει να φανταστει κανεις. Στην Ελλαδα, ο πιο αγαπημενος ηρωας κομικς ειναι ο...Καπταιν Αμερικα, τον οποιο εκδιδει η Καμπανας Ελλας. Οι δημιουργοι του εκεινης της περιοδου ξεραν καλα τι κανανε. Δικαιως λοιπον, τα τευχη της αμερικανικης εκδοσης 290 εως 320 θεωρουνται απο τα καλυτερα του συγκεκριμενου ηρωα, τοσο απο πλευρας σχεδιου, οσο και απο πλευρας ιστοριας. Ο Καπταιν Αμερικα παρουσιαζεται ως ενας διαλλακτικος, εγκεφαλικος ηρωας, ενας ανθρωπος ο οποιος αποζητα τον διαλογο με τους αντιπαλους του, που πρωτα σκεπτεται, μελεταει προσεκτικα την καθε του κινηση και μετα πραττει. Ετσι, δεν ειναι τυχαιο που, στο κλιμα εκεινης της εποχης, στην οποια γνωρισαν την αναγνωριση οι ιδιορρυθμοι Frank Miller και John Romita Jr., τα πρωτα σχεδια του Καπταιν Αμερικα τα αναλαμβανει ο Mike Zeck. Παιδι της εποχης του, o Zeck μεσω του αμερικανου υπερστρατιωτη θα γνωρισει την αναγνωριση που θα του επιτρεψει να σχεδιασει τον Punisher (Nr. 10). Το σχεδιο του Zeck εκφραζει απολυτα τις αρχες και μεσα των '80ς, μεσω της επιρροης του κιν/φου, οπως αναφερθηκε παραπανω. Οι ηρωες του καλλιτεχνη μοιαζουν με τον Σβαρτζενεγγερ. Ριξτε απλα μια ματια στον ιδιο τον Punisher (Nr. 10): Τετραγωνο σαγονι, μικρα ματια και αυτια, πλακουτση μυτη, στρογγυλο κεφαλι, φαρδυς σβερκος και πλατες, πλατυ στηθος, εντυπωσιακα τεραστιοι βραχιονες. Ο ηρωας ειναι ωμος και βιαιος. Το στυλ αυτο, με καποιες παραλλαγες ανα καλλιτεχνη, θα διαρκεσει καθ' ολη τη διαρκεια της δεκαετιας και εως τα μεσα των '90ς περιπου. Αλλωστε τα '80ς, αλλα και τα '90ς, ειναι η εποχη των μποντυμπιλντερς. Το αθλημα ειχε περαση τοτε. Οι εφηβοι αυτο ηθελαν, οι γυναικες γουσταραν τους μυωδεις ανδρες. Ενα παραδειγμα ειναι, οτι μετα τον Zeck, καλλιτεχνες οπως οι Paul Neary και Walt Simonson συνεχισαν την παραδοση του αυτη. Ενα δειγμα της εξελιξης μπορει να παρει κανεις διαβαζοντας τις ιστοριες του Καπταιν Αμερικα απο τα τευχη 300 εως 370 της αμερικανικης εκδοσης (βλ. www.comiccover.com)

 Το στυλ αυτο, το ωμο και βιαιο, μετεξελλισεται κατα τη δεκαετια του '90. Καλλιτεχνες απο τις δυο μεγαλες εταιρειες συσπειρωνονται και συνιδρυουν την Image Comics. Καποιοι απο αυτους ειναι οι Jim Lee (Nr. 11), Michael Turner, Marc Silvestri, Ian Churchill και Rob Liefeld (Nr. 12). Η εταιρεια τους εκδιδει τα κομικς Wildcats, Fathom, Witchblade μεταξυ αλλων. Το σχεδιο των προαναφερομενων καλλιτεχνων συνδυαζει ορισμενα χαρακτηριστικα, οπως ειναι οι οξειες/ αμβλειες γραμμες της καθε φιγουρας, καθως δε και η ασσυμετρια της. Η πλαστικοτητα, ο αισθησιασμος της σχολης των κλασικων/ ρομαντικων δεν υπαρχει πλεον. Οι ανδρικες φιγουρες ειναι υπερβολικα μυωδεις, οι δε γυναικειες εχουν τεραστια στηθη, πολυ λεπτη μεση και εξαιρετικα μακρυα ποδια. Η υπερβολη μιας ολοκληρης εποχης, με τα τζελ χτενισματα, τα φουσκωτα μπουφαν, τα εμφυτευματα σε στηθη και γλουτους που λανσαρισαν πρωτες οι πορνοσταρς των Η.Π.Α., αποτυπωνεται στα κομικς, και οχι μονο της συγκεκριμενης εταιρειας.

 Σημερα η υπερβολη αυτη εχει φθινει, αλλα δεν εχει σβησει εντελως. Διαφορα στυλ επικρατουν. Υπαρχει ακομα η γραμμη J. Romita Jr. και ευτυχως οι A. Davis και G. Perez συνεχιζουν το εργο των προκατοχων τους της Χαλκινης Εποχης. Υπαρχουν επισης καλλιτεχνες οπως ο Alex Ross, ο οποιος εχει κανει μια μειξη στερεοτυπων της Χρυσης και της Αργυρης Εποχης, χρησιμοποιωντας νεες τεχνολογιες. Οι εικονες του επομενως μοιαζουν με φωτογραφιες. Αυτα ομως δεν εχουν να κανουν τιποτε με την νοσταλγικη γοητεια που προκαλουν τα αισθητικα συμμετρικα σχεδια των Byrne, Layton, Lopez, Adams, Manning, Buscema... Οι καλλιτεχνες αυτοι ειναι για τα κομικς του 20ου αιωνα οτι ησαν οι Πολυκλειτος, Πραξιτελης, Φειδιας και Λυσιππος για την Τεχνη της Αρχαιας Ελλαδος!