Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΡΙΤΗΣ.

 Αυτο το Σαββατοκυριακο γιορταζουν το Πασχα τους οι Καθολικοι και οι Προτεσταντες. Φετος δεν συμπεφτει χρονικα το Πασχα των Ορθοδοξων Χριστιανων με τους υπολοιπους. Κοιτωντας εξω απο το παραθυρο στη γερμανικη πολη που μενει, εχει την εντυπωση οτι ειναι Χριστουγεννα και οχι Πασχα! Αυτο, μιας και απο χτες ξαναχιονισε. Το κρυο ειναι τσουχτερο και το χιονι δε λεει να λιωσει. Στις καθολικες χωρες η πασχαλινη αργια θα διαρκεσει ως και την Δευτερα.

 Το φετινο Πασχα ειναι περιεργο εδω στη Γερμανια. Δεν νιωθεις καμια εορταστικη ατμοσφαιρα. Τα δε τηλεοπτικα προγραμματ δεν προσφερουν κατι το φοβερο. Ενας σταθμος μονο, ο KABEL 1, προβαλλε προχτες το βραδυ τον "Μπεν Χουρ" και χτες τις "10 εντολες", τις δυο ταινιες με τον Τσαρλτον Ιστον. Αυτο ολο. Κατα τα αλλα, παιζονται μοντερνες τηλεταινιες που οχι μνο δεν ταιριαζουν με το πνευμα των ημερων, αλλα σε βγαζουν και εντελως εξω απο το κλιμα. Δεν ειμαστε σε θεση να γνωριζουμε που οφειλεται αυτο. Ισως ο κοσμος να βαρεθηκε τετοιου ειδους ταινιες. Ισως οι ιθυνοντες στα τηλεοπτικα καναλια να σκεφτονται οτι αφου κυκλοφορουν σε DVD και στο διαδικτυο οι παλιες ταινιες, μπορουν να προσφερουν κατι πιο μοντερνο, οπως λ.χ. τις πρωτες ταινιες με τον Χαρρυ Ποττερ και τα animation των Disney και Pixar των τελευταιων ετων, ωστε να κρατησουν τους νεοτερους τηλεθεατες στο σπιτι. Κριμα. Φετος δεν θα δουμε στα γερμανικα καναλια κλασικες ταινιες, οπως ο "Χιτων", ο "Σολομων και η βασιλισσα του Σαββα" η' "το τελος της ρωμαικης αυτοκρατοριας"...

1. Ο Σαμσων απο παιδικη Βιβλο των Χιλιαστων

 Απο ολες αυτες τις κλασικες ταινιες, τις αποκαλουμενες και "βιβλικες", λογω θεματολογιας, που συνηθως προβαλλονται κατα το Πασχα, υπαρχει και μια, η οποια μεσα στα τελευταια 10 με 12 χρονια ουτε μια φορα δεν εχει παιχτει. Ειναι επισης και δυσκολοβρετη, μιας και δεν κυκλοφορει σε Γερμανια και Ελλαδα σε DVD: Προκειται για την παραγωγη του Cecile D. De Mille "Samson and Delilah" του 1949, με τους Victor Mature και Hedy Lamarr στους ρολους των Σαμσων και Δαλιδα αντιστοιχα (εικ. 1). Κατα καιρους εχουν γινει remakes της εν λογω ταινιας (βλ. εικ. 3 και 4) με την τελευταια, μια τηλεοπτικη παραγωγη του 1996 (εικ. 4), να προβαλλεται καπως πιο συχνα, καθοτι αποτελει τμημα μιας σειρας τηλεταινιων με θεμα προσωπα της Παλαιας και της Καινης Διαθηκης. Και, μολονοτι η ταινια του 1949 μπορει να βρεθει πλεον απο τους γνωστες των ηλεκτρονικων υπολογιστων στο ιντερνετ δωρεαν (www.youtube.com/watch?v=QLqgrrACUe0), o γραφων οφειλει να εκφρασει την χρονια απορια του ως προς τα εξης: 1) Γιατι η ταινια του 1949 δεν παιζεται πλεον απο τα τηλεοπτικα καναλια, και 2) Γιατι δεν γυριζεται πλεον μια νεα κινηματογραφικη βερσιον της ιστοριας του Σαμσων;

2. Ο Victor Mature στον ομωνυμο ρολο μαζι με την Hedy Lamarr ως Δαλιδα απο την ταινια του Ντε Μιλ (1949)

 Απο οσο ειμαστε σε θεση να γνωριζουμε, οι περιπετειες του Σαμσων αποτελουν μια απο τις πιο δημοφιλεις ιστοριες της Παλαιας Διαθηκης, μαζι με τον κατακλυσμο του Νωε και την ιστορια του Μωυση. Οι πρωτογενεις πηγες για τον Σαμσων βρισκονται στην Παλαια Διαθηκη, Κριται 13-16, ενω και ο Φλαβιος Ιωσηπος τον αναφερει στο εργο του Ιουδαικη Αρχαιολογια V. 8, 2-12.

 Συμφωνα με τις ανωτερω πηγες λοιπον, ο Σαμσων ηταν ο τελευταιος μιας ομαδας ανθρωπων που ονομαζονταν Κριτες και ειχαν συγκεκριμενες αρμοδιοτητες στην προβασιλικη κοινωνια των Ισραηλιτων, αμα την αφιξη τους στην Γη της Επαγγελιας. Αφου δηλαδη οι Ισραηλιτες εγκατασταθηκαν στην Χανααν, θεσπισαν τους Κριτες ως οργανα ταξης, ασφαλειας, διοικησης και αρχηγιας, ωστε να καποιος να κανει κουμαντο, να τους συγκροτησει και σε στιγμες αναγκης, που δεν ηταν και λιγες, να τους οδηγησει εναντιον των εχθρων τους. Για διαφορους λογους, που δεν ειναι του παροντος να αναλυθουν εδω, ο θεσμος του Κριτη εγκαταλειφθηκε και οι Ισραηλιτες προχωρησαν στον θεσμο της μοναρχιας.

 Ο Σαμσων ηταν αφιερωμενος απο τους γονεις του στον Θεο. Για την ακριβεια, η οικογενεια του Σαμσων, που ανηκε στην φυλη Δαν, επιθυμουσε να αποκτησει παιδια. Προσευχηθηκε στον Θεο οτι, εαν συνεβαινε αυτο, τοτε το παιδι θα αφιερωνοταν στην υπηρεσια του Θεου. Συμφωνα με τις ανωτερω πηγες, το θαυμα εγινε και γεννηθηκε ο Σαμσων, ο οποιος μεγαλωσε ως Ναζιριτης. Ως τετοιος, δεν επιτρεποταν να ξυριστει η' να κοψει τα μαλλια του, να πινει αλκοολ, να τρωει σταφυλια και σταφιδες, και να πηγαινει σε μνηματα και νεκροταφεια, ακομα και εαν αυτα ηταν τοων συγγενων του.

3. O Anthony Hamilton ως Σαμσων απο την τηλεοπτικη παραγωγη του 1984

 Ο Σαμσων μεγαλωνοντας, καταπατησε ολες αυτες τις εντολες. Επισης δε, αντιθετα με τους νομους των Ισραηλιτων, και παρα το οτι ειχε χριστει Κριτης, επεδιωξε τις επαφες με αλλους λαους. Στην εποχη του Σαμσων, την Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου στην Συροπαλαιστινη, ο Θεος ηθελε να τιμωρησει τους Ισραηλιτες για τα παραπτωματα τους. Ετσι, τους εθεσε υπο τον ζυγο μιας αλλης φυλης, των Φιλισταιων. Ο Σαμσων, αντιθετα με τους νομους των προγονων του, θελησε να παντρευτει μια Φιλισταια. Ο γαμος δεν πηγε καλα, διοτι η Φιλισταια μαρτυρησε την λυση ενος αινιγματος που ειχε θεσει ο Σαμσων σε συμπατριωτες της στο γαμηλιο γλεντι. Εξω φρενων ο Σαμσων, στραφηκε απο τοτε εναντιον των Φιλισταιων, με αποτελεσμα καποιοι απο αυτοςυ, για να τον εκβιασουν, να σκοτωσουν την συζυγο του. Αυτη η πραξη εξοργισε ομως ακομα περισσοτερο τον ηρωα των Ισραηλιτων. Τελικως κανονισε να τον πιασουν επιτηδες μετα απο μια δηθεν προδοσια συμπατριωτων του. Τοτε εσπασε τα δεσμα του και σκοτωσε καπου χιλιους Φιλισταιους στρατιωτες χρησιμοποιωντας ως οπλο την σιαγονα απο το κουφαρι ενος ονου. Κρυφτηκε στην φιλισταικη πολη Γαζα για ενα χρονικο διαστημα και διασκεδαζε με πορνες, μεχρι που εγινε αντιληπτος. Διεφυγε σπαζοντας την πυλη της πολης και χρησιμοποιωντας τη ως ασπιδα.

 

 Τελικα χρησιμοποιηθηκε ως δολωμα μια αλλη Φιλισταια ονοματι Δαλιδα. Αφου σαγηνευσε με τα θελγητρα της τον Κριτη, πληροφορηθηκε οτι το μυστικο της δυναμης του οφειλετε στην πλουσια κομη του, πλεγμενη σε επτα κοτσιδες. Αφου τον ναρκωσε, ειδοποιησε τους Φιλισταιους, οι οποιοι τον εδεσαν, τον τυφλωσαν και τον φυλακισαν. Μετα απο αρκετους μηνες, τον παρουσιασαν στον ναο του θεου τους Δαγον ως αξιοθεατο. Τα μαλλια του Σαμσων ομως ειχαν μεγαλωσει εως τοτε. Ετσι, καταφερε και γκρεμισε τον ναο με τα χερια του, σκοτωνοντας παρα πολλους Φιλισταιους και ξαναβρισκοντας την πιστη του στον Θεο.

4. Eric Thal - Liz Hurley ως Σαμσων και Δαλιδα απο την τηλεταινια του 1996

 Πολλα εχουν γραφτει και ειπωθει για του Φιλισταιους. Τα πιο προσφατα εργα, τα οποια περιλαμβανουν ολη τη μεχρι σημερα βιβλιογραφια, ειναι των A. Yassur-Landau, The Philistines and the Aegean Migrations και D. Ben Slomo, Philistine Iconography. Και τα δυο πρωτοκυκλοφορησαν το 2010. Σε γενικες γραμμες, ειναι κοινος πλεον τοπος στην ισραηλινη αρχαιολογια να λογιζονται οι Φιλισταιοι ως απογονοι Μυκηναιων και αλλων πληθυσμων απο το Αιγαιο της Υστερης Εποχης του Χαλκου. Ολοι σχεδον οι αρχαιολογοι και ιστορικοι του συγχρονου Ισραηλ το αποδεχονται αυτο. Στην εποχη του Σαμσων, οι Φιλισταιοι εχουν ηδη ενσωματωθει με γειτονικους λαους της Συροπαλαιστινης. Πλουσια αρχαιολογικα δεδομενα, οπως αναφερονται και στα εργα των δυο προαναφερομενων ισραηλινων αρχαιολογων, το πιστοποιουν αυτο: Σε δυο περιπτωσεις, σε ανασκαφες οικηματων στα Tell Miqne και Tell Quashile βρεθηκαν κυκλικες εστιες εντος δωματιων που θυμιζουν αρκετα τις αντιστοιχες εστιες στα μυκηναικα ανακτορα. Υπαρχουν επισης αρκετες αναφορες για θαλαμωτους ταφους με στενομακρο δρομο, πανομοιοτυπους με τους μυκηναικους, αλλα και ανθρωπομορφα και ζωομορφα πηλινα ειδωλια που θυμιζουν αιγαιακους τυπους. Επισης, στις πρωιμες φασεις, εμφανιζεται στην νοτιο Παλαιστινη ενας τυπος κεραμεικης που φερει τα ιδια χαρακτηριστικα με την μυκηναικη κεραμεικη ΙΙΙ Β 1. Ο τυπος αυτος θα εξελιχθει στην διχρωμη φιλισταικη κεραμεικη της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου. 

 Μην ξεχνουμε ωστοσο, οτι η Συροπαλαιστινη, απο το Καρχεμις στα βορεια, τον Ευφρατη στα βορειανατολικα, την Νεκρα θαλασσα στα δυτικα και την χερσονησο του Σινα στα νοτι, υπηρξε ανεκαθεν σταυροδρομι λαων και πολιτισμων: Απο τα βορεια, επηρροες των Χετταιων, απο τα δυτικα και βορειοδυτικα, των Βαβυλωνιων και Ασσυριων, απο τα νοτια, των Αιγυπτιων - στα 1475 π. Χ. ο στρατος του Τουθμωση Γ' θα φτασει μεχρι το Καντες, στην σημερινη Συρια. Οι αιγυπτιακες επιρροες στην περιοχη θα μεινουν και μετα το 1150 π.Χ., οταν οι Αιγυπτιοι εγκαταλειψουν τις κτισεις τους εκει. Οι λεγομενες Φιλισταικες σαρκοφαγοι με τα αναγλυφα προσωπα φερουν καθαρα αιγυπτιακης τεχνοτροπιας παραδοσεις. Το ιδιο και ορισμενοι σφραγιδολιθοι, οι οποιοι ειναι διακοσμημενοι με αιγυπτιακη θεματογραφια και συμβολα. Αλλοι παλι σφραγιδολιθοι φερουν ασσυροβαβυλωνιακη εικονογραφια. Ωστοσο και οσον αφορα το θρησκευτικο μερος, οι Φιλισταιοι της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου φερονται να λατρευαν πραγματι σημιτικες θεοτητες, οπως τον Βααλ Ζεμπουμπ, την Ασταροθ και τον Δαγον. 

 Ενα κραμα λοιπον αιγαιακων, αλλα και ντοπιων, αιγυπτοχαναανικων στοιχειων, περιλαμβανει ο πολιτισμος των Φιλισταιων της εποχης του Σαμσων. Οσο για τον ιδιο τον Σαμσων, μπορει να υπηρξε, μπορει και να ειναι εντελως φανταστικο προσωπο. Ορισμενοι θεολογοι ερευνητες πιστευουν, οτι ηταν σχεδιο του Θεου να παρεισφησει ο Σαμσων στους Φιλισταιους. Αλλοι παλι βλεπουν το ηθικο διδαγμα της ιστοριας στο οτι ο Σαμσων προδωσε τα ιδανικα του Ισραηλ με το να νυμφεφθει μια εκ των απεριτμητων Φιλισταιων που καταναλωναν κρασι και χοιρινο κρεας. Το ζευγος Trude και Moshe Dothan στο βιβλιο τους Peoples of the Sea (1992) δειχνουν μια αλλη οψη της ιστοριας: Ο Σαμσων υποβαλει αινιγματα στους Φιλισταιους και λεει τρεις φορες ψεμματα στη Δαλιδα για το μυστικο της δυναμης του, προτου αφεθει στην γοητεια της. Επιπλεον ειναι και "πολυτροπος" αφου καταφερνει να καταστρεψει τις σοδειες των Φιλισταιων με το να πιασει 300 αλεπουδες, να δεσει δαυλους στις ουρες τους και να τις αφησει στα χωραφια των Φιλισταιων. Συν τοις αλλοις, καταγεται απο την φυλη των Δαν, η οποια κατα τους συγγραφεις, ισως να εχει να κανει με τους Ντανουνα εκ των "Λαων της Θαλασσας", αλλα και με τους Δαναους. Η ανεση του Σαμσων με τους Φιλισταιους, ανεση που οπως και τα ανωτερω χαρακτηριστικα, δεν ταιριαζουν τοσο στους Ισραηλιτες της εποχης εκεινης κατα τους συγγραφεις, θετει σε σκεψεις την καταγωγη του Κριτη: Μηπως ο Σαμσων προερχεται απο τον αιγαιακο χωρο; Εχει σκοτωσει λιονταρι με γυμνα χερια, οπως ο Ηρακλης. Θετει αινιγματα και καταστρεφει σπαρτα με τεχνασματα, σαν Οδυσσεας. Κατα τους συγγραφεις, ο χαρακτηρας θυμιζει αρχαιο Ελληνα ηρωα...

 Ας επανελθουμε ομως, μετα απο ολα αυτα, στα δυο ερωτηματα που θεσαμε στην αρχη του κειμενου. Εν μερει μπορουμε να ισχυριστουμε οτι τα δυο ερωτηματα ειναι κατα καποιο τροπο αλληλενδετα μεταξυ τους, καθως η γεφυρα που τα συνδεει ειναι η επικαιρη πολιτικη κατασταση στην περιοχη του Ισραηλ. Να θυμισουμε οτι υπαρχουν αρκετοι Παλαιστινιοι, οι οποιοι, μολονοτι Αραβες, ισχυριζονται οτι καταγονται απο τους αρχαιους Φιλισταιους και αναφερουν συχνα την θεωρια περι προελευσης των Φιλισταιων απο το Αιγαιο για να γινουν συμπαθεις και να στηριξουν την επιθυμια τους ως προς την δημιουργια ανεξαρτητου κρατους. Η θεωρια περι Φιλισταιων προερχομενων απο το Αιγαιο εχει βρει τα τελευταια χρονια προσφορο εδαφος και στη χωρα μας. Δυστυχως υποστηριζεται μονοπλευρα απο εθνικιστικα σαιτς, μπλογκς, περιοδικα και τηλεοπτικες εκπομπες, καθως τα βιβλια των προαναφερομενων Dothan, Ben Slomo, Yassur-Landau δεν κυκλοφορουν στην Ελλαδα σε μεταφραση...

 

 Η ταινια του 1949, κλασικη πλεον, ειναι δημιουργημα του θρησκοληπτου De Mille, ο οποιος απευθυνεται στους συντηρητικους χριστιανους συμπατριωτες του. Με την ταινια θελει να τους δειξει τι παθαινει οποιος βγαινει απο τον δρομο του Θεου, οπως ο Σαμσων και δεν κανει αυτο που προσταζει ο Θειος Λογος. Επισης, τους δειχνει τον ξεπεσμο και την ηθικη παρακμη των Φιλισταιων, αντιπαραβαλοντας τους με τους σεμνους Ισραηλιτες (μολονοτι στην ταινια δεν αναφερονται καθολου τα εθνικα "Ισραηλιτες" η' "Εβραιοι", μονο "φυλη των Δαν"/ "οι Δαν" κτλ.). Η Hedy Lamarr ειναι ιδιαιτερα σαγηνευτικη και πειστικη feme fatale και ο Victor Mature στεκεται γερα στα ποδια του ως Σαμσων, αρρενωπος και ατεγκος, κατα τα ανδρικα προτυπα του Χολλυγουντ της εποχης του. Η ταινια του 1984 δεν εχει παιχτει ποτε, οσο για αυτην του 1996 ειναι λιγο μπερδεμενη: Σαφως λιγοτερο θρησκοληπτικη απο εκεινη του 1949, αλλα η δομηση του σεναριου και η σκηνοθεσια δεν βοηθανε στο να καταλαβει κανεις την εξελιξη της υποθεσης. Η παρεμβολη επιπλεον μιας παραλληλης ιστοριας εντος της φιλισταικης αρχουσας ταξης, με την διαμαχη των μελων της ως προς το ποιος θα γινει βασιλιας, περισσοτερο μπλεκει, παρα οφελει στην εξελιξης της ταινιας, η οποια στην τελικη, μονο χασμουρητα και βαρεμαρα προκαλει στον θεατη. 

 

 Ισως για κατι τετοιους λογους να αποφευγει το Χολλυγουντ να γυρισει μια καινουργια ταινια για τον Σαμσων... Δεν ειναι σιγουροι, εαν θα μπορεσουν να φτιαξουν ενα γερο σεναριο που να ικανοποιει οσο το δυνατον περισσοτερους. Και πως θα το φτιαξουν, τι θελουν να παρουσιασουν; Την ζωη του Σαμσων ως μια προσπαθεια καποιου να αναλαβει απο την μια τα καθηκοντα του ως Κριτη του λαου του, αλλα και να παραδινεται στις απολαυσεις που πιστευει οτι δικαιουται ως νεος ανδρας, δηλαδη την διασκεδαση και τον ερωτα, μολονοτι οι απολαυσεις αυτες ειναι απαγορευτικες για την θεση του; Να τον παρουσιασουν ως καποιον, ο οποιος πιστευει στην αρμονικη συμβιωση Ισραηλιτων και Φιλισταιων και προσπαθει να την εφαρμοσει, οταν ολοι οι αλλοι ειναι εναντιον του; Και τελικα οι εξελιξεις τους δικαιωνουν εναντι του; Η' μηπως να τον κανουν ως καποιον, ο οποιος εταχθει για ενα σκοπο, τον οποιον αφησε στην ακρη για το προσωπικο του οφελος, μεχρι που το πληρωνει ακριβα και μετανιωνει για τις πραξεις του, ωσπου να ερθει η λυτρωση του; Θα μπορουσαν να συνυπαρξουν και τα τρια αυτα στοιχεια σε μια ταινια;

-------------------------------------------------------

 Σημ. Συντ.: Εκτος απο τα προαναφερομενα βιβλια, καλειται ο αναγνωστης να ερευνησει και την βιβλιογραφια απο το www.notis-o-talas.blogspot.de/2008/10/dark-ages.html

 

ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΠΑΝΘΗΡΑ.

10 Φεβρουαριου 2008, Ζωολογικος Κηπος του πρωην Δυτικου Βερολινου, στην περιοχη Σαρλοττενμπουργκ (Charlottenburg): Ενα μεγαλου μεγεθους ορθογωνιο οικημα, σκοτεινο και κρυο. Μεσα του υπαρχουν πληθος κλουβια με σιδερενια καγκελα. Ειναι το σπιτι των αιλουροειδων. Ο περισσοτερος κοσμος εχει μαζευτει σε ενα συγκεκριμενο κλουβι. Μικρα παιδια συνωστιζονται μπροστα του, σε αποσταση ασφαλειας, αφου μπροστα απο τα καγκελα υπαρχει ενας χωρος περιπου ενος μετρου, που εχει διαμορφωθει σε μικρη ταφρο. Περα απο αυτον υπαρχει ενας ακομα φραχτης, για την ασφαλεια του κοινου. Το σκοτεινο κλουβι αστραφτει σχεδον απο τα φλας των φωτογραφικων μηχανων και τις βιντεοκαμερες. Ο Ταλας πλησιαζει προσεχτικα και αργα. προσπαθει να διακρινει, τι τραβαει το ενδιαφερον των επισκεπτων στο συγκεκριμενο κλουβι. Τι υπαρχει εκει μεσα, που αρεσει περισσοτερο απο τις τιγρεις και τα λιονταρια των διπλανων κλουβιων. Γρηγορα γινεται αντιληπτο περι τινος προκειται: Στο βαθος του κλουβιου, σε μια γωνια του, καθεται ενα απο τα ομορφοτερα πλασματα του κοσμου μας. Ενας μαυρος πανθηρας (εικ. 1). Ενα οχι και τοσο συνηθισμενο αιλουροειδες. Ο πανθηρας κοιταει με την σειρα του τους επισκεπτες. Πρεπει να εχει περασει πολλα χρονια στο κλουβι. Καταλαβαινει οτι ερχονται για εκεινον. Και ως κλασικο μελος της οικογενειας των αιλουροειδων, που περιλαμβανει και τις οικοσιτες γατες, εχει μαθει να παιζει το παιχνιδι των διποδων: Ο πανθηρας ποζαρει για το κοινο του. Χαμηλωνει το κεφαλι, ενω τα κεχριμπαρενια του ματια κοιτουν κατευθειαν μπροστα. Η βελουδινη γουνα του γυαλιζει απο τα φλας και τις λιγες αχτιδες φωτος που εισχωρουν στο σκοτεινο κλουβι. Απο ολα τα αιλουροειδη του εν λογω Κηπου, ο ποζερας πανθηρας ειναι εκεινος που κερδιζει τις περισσοτερες εντυπωσεις.

(1) Zoologischer Garten, Berlin-Charlottenburg: Black Panther

(2) Zoologischer Garten, Berlin-Charlottenburg: Black Panther

 Οτι και να πει κανεις για αυτο το πλασμα, ειναι πραγματικα λιγο. Ο Ταλας δεν μπορει να περιγραψει ευκολα το πλασμα αυτο, που ειναι τοσο γοητευτικο και επικινδυνο συναμα. Κατ' αρχας ομως, ας αρκεστει το αναγνωστικο κοινο σε καποια εγκυκλοπαιδικα στοιχεια:

 Το παρων κειμενο γραφεται με αφορμη καποιες προκαταληψεις και παραδοσεις που υπαρχουν για το συγκεκριμενο ζωο απο την αρχαιοτητα. Μια απο αυτες, θελει τους πανθηρες να ειναι διαφορετικα ζωα απο οτι οι λεοπαρδαλεις. Το ιδιο πιστευουν και καποιες ινδιανικες φυλες του Αμαζονιου για τα τζαγκουαρ, ξαδελφια των λεοπαρδαλεων. Η επιστημη της ζωολογιας εχει ηδη αποδειξει, οτι οι μαυροι πανθηρες δεν ειναι, παρα λεοπαρδαλεις με εντονη μελανινη. Στο εντονο φυσικο η' τεχνητο φως μπορει κανεις να διακρινει τις κηλιδες του κατω απο την μελανη βελουδινη γουνα τους (εικ. 5). Οι μαυρες λεοπαρδαλεις η' πανθηρες εμφανιζονται συνθησως σε πολυ θερμα κλιματα, οπως π.χ. στις ζουγκλες της δυτικης και κεντρικης Αφρικης, στην νοτιο Ινδια, στην Μαλαισια και την Ιαβα.

(3) Zoologischer Garten, Berlin-Charlottenburg: Leopard

(4) Tierpark Berlin-Lichtenberg: Leopard

 Οι πανθηρες/ λεοπαρδαλεις ησαν γνωστοι απο την αρχαιοτητα. Τα δε ονοματα τους ειναι ελληνικα, αν και ορισμενοι συνδεουν το ελληνικο "παν-θηρ" με το σανσκριτικο "παταρα" που σημαινει "κτηνος", συμφωνα με το αντιστοιχο λημμα της αγγλικης εκδοσης της wikipedia. Η αρχαια ελληνικη συνθετη λεξη "πανθηρ" που σημαινει "ολα τα θηρια", μοιαζει να εκφραζει γενικα ολα τα αγρια θηρια η' ειδικα τα αιλουροειδη που πρεπει να ησαν γνωστα στους αρχαιους Ελληνες. Με την παροδο του χρονου, μιας και τα λιονταρια ησαν ηδη απο την μηκυναικη εποχη γνωστα, ο ορος πανθηρας ταυτιζε το ζωο με την λεοπαρδαλη. Τουλαχιστον απο τον 7ο αι. π.Χ. και την κορινθιακη τεχνη ειναι οι πανθηρες γνωστη στην ελληνικη εικονογραφια. Οι Ρωμαιοι αποκαλεσαν το ζωο "λεοπαρδαλις", "leo-pardus" δηλαδη, που σημαινει "λεων με κηλιδες" (εικ.3-4). Πραγματικα τα μικρα, νεογεννητα λιονταρακια φερουν κηλιδες στη γουνα τους, οι οποιες χανονται με το που μεγαλωνουν. Βεβαια οι κηλιδες τους διαφερουν απο αυτες των λεοπαρδαλεων, αλλα οι Ρωμαιοι δεν προσεξαν τις διαφορες. Οι λεοπαρδαλεις/ πανθηρες κανουν την εμφανιση τους στα τσιρκα και τα αμφιθεατρα των Ρωμαιων απο τον 1ο αι. π. Χ., μαζι με τους μονομαχους και λοιπα ειδη διασκεδασης της τοτε εποχης. Οι Ρωμαιοι ησαν και οι πρωτοι, οι οποιοι ειτε εβαζαν λεοπαρδαλεις και λιονταρια μαζι στις αρενες προς διασκεδαση του κοσμου, ειτε αναγκαζαν τα δυο ειδη αιλουροειδων να ζευγαρωσουν μεταξυ τους. Αυτο το τελευταιο προσφερεται και ως μια ακομη ερμηνεια του ονοματος "leo pardus". Το επιστημονικο ονομα του ζωου ειναι "panthera pardus"  ( του ιαγουαρου αντιστοιχα, "pathera onca").

(5) Tierpark Berlin-Lichtenberg: Black Jaguar

(6) Tierpark Berlin-Lichtenberg: Jaguar

 Οι λεοπαρδαλεις/ πανθηρες φερουν τον θαυμασμο του Ταλα. Μολονοτι μικροσωμα σε συγκριση με τα λιονταρια και τις τιγρεις, ειναι εν τουτοις πολυ πιο αποτελεσματικοι κυνηγοι, ικανοτατοι αλτες, αναρριχητες και κολυμβητες. Μπορουν να προσρμοζονται σε καταστασεις, ειναι υπομονετικα και εχουν την ικανοτητα να αναπτυξουν ποικιλες στρατηγικες κυνηγιου θηραματων - απο το προσεκτικο καμουφλαζ και τον αιφνιδιασμο, μεχρι το κατευθειαν κυνηγητο και απομονωση του πιο αδυναμου θηραματος. Οι λεοπαρδαλεις/ πανθηρες εχουν μακρυ σωμα και ουρα και κοντα ποδια. Ωστοσο ειναι πολυ λιγοτερο βραχυσωμα απο τα τζαγκουαρ, τα οποια ειναι λιγο μεγαλυτερα, βαρυτερα και με κοντυτερη ουρα απο τις λεοπαρδαλεις. Το μεσο μηκος σωματος μιας λεοπαρδαλης κυμαινεται μεταξυ 90 και 165 εκατ. Η ουρα της εχει μηκος περι τα 60 με 110 εκατ. Η ουρα της αφρικανικης λεοπαρδαλης εχει γυρω στους 26 με 28 σπονδυλους, ενω των ασιατικων ειδων φτανει τους 22 με 24 σπονδυλους. Το υψος της λεοπαρδαλης απο τον ωμο εως το πελμα ειναι γυρω στα 45 με 80 εκατ. και το μεσο βαρος της περι τα 90 κιλα και ανω. Το τριχωμα της ξεχωριζει για τις τετραγωνες η' ρομβοειδεις κηλιδες της (εικ. 3-4). Η λεοπαρδαλη ειναι διασκορπισμενη στην Αφρικανικη και την Ασιατικη ηπειρο. Ειδικα στην τελευταια εχουν αναπτυχθει διαφορα υποειδη, οπως π.χ. η κινεζικη λεοπαρδαλη, η ινδικη, η περσικη, η λεοπαρδαλη της Ιαβας κ.α. Μπορει να ζησει τοσο σε σαβανες, οσο και σε δαση. Τα προσοντα της αυτα κανουν την λεοπαρδαλη τον ιδανικο κυνηγο και την φερουν στην κορυφη της τροφικης αλυσιδας, ακομα και σε περιοχες οπου υπαρχει ανατγωνισμος με αλλα ειδη σαρκοβορων, οπως λιονταρια, τιγρεις, υαινες.

 

 Ο δε ιαγουαρος η' τζαγκουαρ, ζει στις ζουγκλες της κεντρικης και νοτιου Αμερικης. Στους προκολομβιανους πολιτισμους των Ολμεκων, Τολτεκων, Ατζεκων και Μαγιας, λατρευοταν σαν θεοτητα. Το τριχωμα του φερει ακανονιστες, μεγαλου μεγεθους κηλιδες, συνηθως τετραγωνες η' ορθογωνιες. Εντος των κηλιδων μπορει να υπαρχουν απο μια εως τρεις βουλες η' και καμια. Το μεσο βαρος του τζαγκουαρ φτανει τα 96 κιλα και ανω, ενω το μηκος του απο την μυτη ως την ουρα ειναι περι τα 1.20 με 1.95 μ. Μονο η ουρα του εχει μηκος 45 με 75 εκατ. Το υψος του ωμου ως το πελμα υπολογιζεται σε 63 με 76 εκατ (εικ. 6).

 

 Σε αυτο το σημειο οφειλει ο Ταλας να αναφερει μια ακομα προκαταληψη, ισως την πιο σημαντικη για τους μαυρους πανθηρες: Απο παιδι ειχε την εντυπωση, οτι οι μαυροι πανθηρες ειδικα θεωρουνται διαβολικα, αιμοσταγη ζωα. Σε ελαχιστες παλιες b-movies προβαλλεται η...θεωρια αυτη, με τον "κακο" μαυρο πανθηρα που επιτιθεται σε αθωους χωρικους και μονο ο καλος λευκος "σαχιμπ" με το οπλο του μπορει να τον σταματησει...Απο που προερχεται ομως η θεωρια αυτη; Ο Ρ. Κιπλινγκ στο εργο του "το βιβλιο της ζουγκλας" παρουσιαζει εναν θετικο χαρακτηρα. ο Μπαγκιρα, ο μαυρος πανθηρας, περιγραφεται ως ενα γλυκο ζωο, ενας μαυρος πριγκηπας με φωνη απαλη σαν μελι. Ειναι μεντορας και φιλος του Μογλη, ως αντιδιαστολη στον κακο τιγρη Σιρχαν. Το δε πρωτο συνθετικο του ονοματος "Μπαγκιρα" ομως μεταφραζεται ως "τιγρης" στα σανσκριτικα. Γιατι ομως ο Κιπλιγκ επελεξε εναν μαυρο πανθηρα ως καλο και εναν τιγρη ως κακο στο εργο του;

 Τωρα, οσον αφορα τον "διαβολικο" μαυρο πανθηρα γενικα.... Η προκαταληψη αυτη υποχωρησε εδω και πολλα χρονια απο τον Ταλα, καθως, οσον αφορα τα λεγομενα ανθρωποφαγα αιλουροειδη, εχει αποδειχτει οτι ειτε λογω προχωρημενης ηλικιας, ειτε λογω τραυματισμου, ειτε ακομα λογω περιορισμενων θηραματων, τα αιλουροειδη επιτιθενται σε μικρα παιδια και ηλικιωμενους, ακομα δε τρεφονται με ανθρωπινα πτωματα, οπως γινεται συχνα στην Ινδια, και ετσι συνηθιζουν στη γευση του ανθρωπινου κρεατος. Μηπως ωστοσο η προκαταληψη σχετιζεται με καποιο χωριο της Παλαιας Διαθηκης, στο οποιο η πιτσιλωτη λεοπαρδαλη αναφερεται ως "αμαρτωλο" ζωο, εναντι του "ευγενους" λεοντος; Δυστυχως δεν μπορεσε ο Ταλας να εντοπισει το εν λογω χωριο. Πρεπει να αναφερεται απο καποιον απο τους Προφητες. Ισως οι ανθρωποι που το εμπνευστηκαν, να σκεφτηκαν ετσι λογω του τροπου κυνηγιου της λεοπαρδαλεως. Πραγματι, η λεοπαρδαλη καταφευγει σε τεχνασματα, προκειμενου να πιασει το θηραμα της. Στην ουσια αυτο κανουν ολα τα αιλουροειδη ομως. Φαινεται ομως, οτι απο την αρχαιοτητα θεωρουνταν απο καποιους τα λιονταρια ως ανωτερα ζωα και οι λεοπαρδαλεις περιφρονουνταν. 

 Ωστοσο, εδω βρισκομαστε σε αδιεξοδο, καθως δεν εχει δοθει λυση στο ερωτημα, γιατι οι μαυροι πανθηρες να θεωρουνται σατανικα οντα. Αυτο ειναι ενα μυστηριο, το οποιο φαινεται οτι δεν θα λυεθι συντομα δυστυχως...

ΚΑΠΕΛΟΜΑΝΙΑΣ ΤΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ!

 Μετα τα κειμενα www.notis-o-talas.blogspot.de/2009/07/blog-post_16.html και www.notis-o-talas.blogspot.de/2011/09/blog-post.html , ουτε ο ιδιος ο Ταλας δεν φανταζοταν οτι θα υπαρξει καποτε και τριτο μερος για κατι, που η πλειοψηφια σιγουρα το θεωρει τρελο! Ελα ομως, που εν τω μεταξυ ανακαλυψε καποια ενδιαφεροντα στοιχεια στην πλατφορμα www.thefedoralounge.com! Προκειται δε για μια ιστοσελιδα, στην οποια παρα πολλοι, ειδικα απο την αντιπερα οχθη του Ατλαντικου, συζητανε για καπελα, οπλισμο, εξαρτηματα και ρουχα, ειδικα των αρχων του 20ου αι... Τελικα φαινεται οτι ο Ταλας δεν ειναι μονος σε αυτον τον κοσμο, αφου κι αλλοι ενδιαφερονται για πραγματα, οπως π.χ. αυτα που αναφερονται στο www.notis-o-talas.blogspot.de/2011/03/dress-code-for-outdoor.html...

 Ας επανελθουμε ομως στην ιστοσελιδα www.thefedoralounge.com: Προσφατα διαβασε ο Ταλας εκει για καποιον Αμερικανο, ο οποιος, οντας λατρης των παλιων ταινιων σαφαρι και της αντιστοιχης λογοτεχνιας, παρηγγειλε απο καποιον καπελοποιο την κατασκευη ενος καπελου τυπου σαφαρι, στα προτυπα του ηρωα της αγαπημενης του ταινιας (βλ. εικ. 4). Το μοντελο το ονομασε "Bwana" - το βλεπετε στην εικ. 1. 

 Εφ' αφορμης εκεινου του ποστ και μετα απο συντομη ερευνα, ανακαλυψε ο Ταλας, οτι υπαρχουν αρκετοι, οι οποιοι ενδιαφερονται για τετοιου ειδους καπελα.  Εξισου προσφατα, στις 05/11/2012, ενας αναγνωστης της ιστοσελιδας www.gametrails.org ενημερωνε οτι η καπελοποια www.blacksheephatworks.com εχει δημιουργησει δυο καπελα τυπου σαφαρι. Το ενα απο αυτα -στυλιστικα και αισθητικα το πιο κομψο κατα τον Ταλα - ονοματι "Tsavo" απεικονιζεται στην φωτο. 2. Το αλλο μοντελο, ονοματι "Σερενγκετι" εχει κυλινδρικη κορωνα και μοιαζει με το καπελο που φορουσε ο Ρομπερτ Ρεντφορντ στην ταινια "περα απο την Αφρικη", αλλα και σε εκεινο του Βαλ Κιλμερ στην ταινια "το φαντασμα και το σκοτος". Ενα τριτο μοντελο, ακομα πιο κομψο, εμπενυσμενο απο το καπελο του Σων Κοννερυ στην ταινια "η λιγκα των αξιοθαυμαστων κυριων", εχει δημιουργηθει και απο την blacksheephatworks και απο την baron hats ( βλ. www.baronhats.com/extraordinary.html).

 Εξυπακουεται, οτι τα καπελα στις αντιστοιχες ταινιες ειναι δημιουργηματα ειδικων, προσαρμοσμενα στις απαιτησεις του σεναριου, του σκηνοθετη, του πρωταγωνιστη. Ως τετοια, ειναι δυσκολο να βρεθει η ενα προς ενα αναλογια τους στην αγορα. Ετσι, τα περισσοτερα καπελα γνωστα απο ταινιες, ειναι customer made και παραγγελνονται μεσω διαδικτυου (π.χ. απο την www.villagehatshop.com, η οποια προσφερει μια πλουσια γκαμα) κατι, το οποιο επιφυλασσει ρισκα, ιδιως σε οτι αφορα το ακριβες μεγεθος, το χρωμα του προιοντος, τους τροπους πληρωμης αυτου, καθως και σε τι κατασταση θα φτασει το προιον στον πελατη.

 Παμε ομως πισω στο καπελο τυπου σαφαρι. Σε γενικες γραμμες, το καπελο του ειδους φερει τα ακολουθα χαρακτηριστικα: Σχετικα ψηλη κορωνα (high crown, 5´´-6´´), συνηθως με τσακιση κατα μηκος στην κορυφη, πλατυ γεισο (wide brim, 2´´-3´´) με κλιση μπροστα προς τα κατω, ωστε να αποδιδει το "adventure look", φαρδια υφασματινη ταινια ινδικου τυπου (puggaree) που να κανει τσακιση ειτε μπροστα, ειτε στα πλαγια (βλ. εικ. 1-7). Το καπελο πρεπει να ειναι κατασκευασμενο ειτε απο τριχωμα καστορα, ειτε απο τριχωμα λαγου η' κουνελιου. Τα υλικα αυτα αναφερονται εδω αριθμητικα, δινοντας προτεραιοτητα στην ποιοτητα τους. Αν και ακουγεται περιεργο, ενα καπελο φτιαγμενο απο αυτα τα υλικα πραγματικα προστατευει τον ιδιοκτητη του, τοσο απο την υπερβολικη ζεστη της σαβαννας, της ερημου η' της ζουγκλας, οσο και απο μια ξαφνικη νεροποντη. Το σχημα του, παρα τις κακουχιες των στοιχειων της φυσης, θα διατηρηθει, συμφωνα με τους ειδικους επι καπελων.  

(1)  Safari Hat "Bwana" (Art Fawcett; www.thefedoralounge.com)

(2) Safari Hat "Tsavo" (www.blacksheephatworks.com; www.gametrail.org/2012/11/05/)

(3) Australian military slouch/digger hat

 Η προελευση του καπελου τυπου σαφαρι αναγεται στα αυστραλεζικα Slouch/Digger (Terai), καπελα που χρησιμοποιουσε ο αυστραλεζικος στρατος κατα τους δυο παγκοσμιους πολεμους και γνωρισαμε μεσω της ταινιας "Καλλιπολη" με τον πρωτοεμφανιζομενο Μελ Γκιμπσον (βλ. εικ. 3). Παρομοιου σχηματος ειναι και τα καπελα του βρετανικου στρατου (Chindits) κατα τις επιχειρησεις στην Ινδονησια, στη διαρκεια του Β' ΠΠ, αλλα και του βιρμανεζικου στρατου (Gourkhas). Και οι τρεις τυποι λοιπον, ειναι πολεμικα καπελα, ειδικα σχεδιασμενα για να αντεχουν στις κακουχιες και να προστατευουν το κεφαλι και απο τον ηλιο και απο την βροχη.

(4) Stewart Granger (Alan Quatermain), "King Solomon´s Mines" (1950)

(5) Victor Mature (Mik Conway), "Timbuktu" (1959)

(6) The Macomber Affair (1948)

(7) The snows of Kilimanjaro

(8) Charlton Heston (Harry Steele), "Secret of the Incas" (1954)

(9) Robert Taylor in "Killers of Kilimanjaro" (1959)

 Οι δε επιρροες των στρατιωτικου τυπου καπελων στην κινηματογραφικη βιομηχανια ηταν καταλυτικες, οπως βλεπει κανεις και στις εικονες 4 με 9. Το σχημα των καπελων, αλλα και τα υλικα τους, αποδειχτηκαν ανθεκτικα και ποιοτικα. Επιπλεον, και σε συνδυασμο με την υπολοιπη γκαρνταρομπα, εδιναν την αιγλη του κυνηγου της περιπετειας στον πρωταγωνιστη που τα τιμουσε. Οι προαναφερομενες φωτογραφιες 4 εως 9 αποδεικνυουν του λογου το αληθες. Ειδικα στις περιπετειωδεις ταινιες της δεκαετιας του 1950, το καπελο τυπου σαφαρι ειχε την τιμητικη του. Απο την οθονη ομως, περασε και στην πραγματικη ζωη. Οχι μονο οδηγοι και κυνηγοι σε σαφαρι της Αφρικης το τιμησαν. Αλλα και αρχαιολογοι, και παλαιοντολογοι το αξιοποιησαν. Προς το παρον δεν διατιθεται εκ μερους μας το αντιστοιχο φωτογραφικο υλικο, ειμαστε ομως εις θεση να το γνωριζουμε. Το σχημα του καπελου αυτου δεν αλλαξε, αλλα για την κατασκευη του χρησιμοποιηθηκαν και αλλα υλικα, οπως canvas και ψαθα (straw). Στο μουσειο λιγο πιο εξω απο τον αρχαιολογικο χωρο της Σακκαρα στην Αιγυπτο, υπαρχει σε ενα δωματιο το καπελο του Γαλλου ανασκαφεα της περιοχης, μαιζ με αλλα προσωπικα του αντικειμενα. Πανομοιοτυπο με το καπελο της εικ. 9...

 

 Για πολλες δεκαετιες, τα καπελα του ειδους ειχαν ξεπεσει σε αφανεια. Ελαχιστοι, κυριως Αμερικανοι και Αυστραλοι παλαιοντολογοι, τα φορουσαν. Το καλο, ποιοτικο καπελο επανεισηλθε με την επιτυχια των ταινιων του Ιντιανα Τζοουνς, στις αρχες της δεκαετιας του 1980. Μια επιπλεον προσπαθεια εγινε στις αρχες της δεκαετιας του 1990, μετα την επιτυχια της ταινιας "Jurassic Park" και την παρουσιαση ενος ηρωα, παραπλησιου του αρχαιολογου Ιντιανα Τζοουνς, οπως ηταν ο παλαιοντολογος Αλαν Γκραντ. 

 Σημερα, τα καπελα τυπου σαφαρι επανερχονται σιγα σιγα, ειδικα σε Αμεςρικη και Αυστραλια. Στη χωρα μας συνεχιζουν να κυριαρχουν τα καπελακια του μπειζμπωλ και τα ψαθακια, ενω εδω και λιγο καιρο εχουν κανει την εμφανιση τους και τα καβουρακια. Καπελα τυπου σαφαρι, σαν τα εικονιζομενα στις φωτο. 10 και 11 διατιθενται στην Ελλαδα απο την www.karfil.gr. Ειναι "made in China" αντιγραφα των καπελων στις εικ. 10 και 11. Δυστυχως, οποιος θελει ενα γνησιο καπελο τυπου σαφαρι σαν τα εικονιζομενα 1 και 2, η' σαν τα 4-9, θα πρεπει να παραγγειλει απο το διαδικτυο. Ειδικα για ανθρωπους οπως ο Ταλας, με περιμετρο κεφαλιου 53 εκατοστα, ακομα και αυτα που κυκλοφορουν στην αγορα, δεν επαρκουν...

(10) Dorfman Pacific "Aussie" style safari hat (compare with the Henschel Aussie types)

(11) Dorfman Pacific Aussie safari style (compare with the Dobbs Cable and Bailey Dalton types)

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ Η.Π.Α.

Στο κειμενο www.notis-o-talas.blogspot.de/2009/12/blog-post_14.html αναφερομασταν σε μια πιθανη μεθοδολογια εκ μερους μας ως προς την ερμηνευτικη προσεγγιση της ελληνικης μυθολογιας. Σε κειμενο της επομενης χρονιας ωστοσο (www.notis-o-talas.blogspot.de/2010/06/blog-post_26.html) αναγνωριζαμε οτι η κατανοηση των αρχαιελληνικων μυθων θα ειναι πληρεστερη, εαν ριξουμε μια ματια στο παρελθον μιας αλλης χωρας, των Η.Π.Α. Αυτο τοτε, εφ' αφορμης της προσωπολατρειας πλειαδας Αμερικανων προς τραγουδιστες και ηθοποιους του Χολλυγουντ - ενα ειδος θρησκευτικης προσηλωσης που ξεπερναει τα ορια της καθε εφημερης μοδας και παραμενει ως και τις μερες μας επικαιρο. Για αυτο και θα ειναι ωφελιμο να ριξουμε μια ματια στο παρελθον της χωρας αυτης, ωστε να κατανοησουμε γιατι εχουν ετσι τα πραγματα εκει.

 Κατ' αρχας να θυμηθουμε, οτι οι Η.Π.Α. ειναι ενα σχετικα συγχρονο εθνος, το οποιο προεκυψε απο την συνεχη μεταναστευση σε αυτο, κυριως Ευρωπαιων, απο τον 16ο αιωνα και επειτα. Ακομη δε, Αφρικανων, οι οποιοι εφτασαν στον Νεο Κοσμο ανευ θελησης, ως σκλαβοι. Τους τελευταιους 2 αιωνες, αρκετοι λατινοφωνοι απο την Κ. Αμερικη εισρρεουν στις Η.Π.Α. Οι γηγενεις πληθυσμοι, οι οποιοι επικρατησε να ονομαζονται συμβατικα "Ινδιανοι", εχουν παραγκωνιστει απο τους λευκους, ζωντας πλεον σαν τσιγγανοι σε καταυλισμους. Η γενοκτονια εναντι των γηγενων ειναι ενα απο τα μελανα κεφαλαια της αμερικανικης ιστοριας. Αλλα δεν αποτελει το θεμα του παροντος κειμενου.

 Οι Η.Π.Α. υπηρξαν απο γεννησιμιου τους λοιπον, ενα χωνευτηρι λαων και πολιτισμων. Ολους αυτους τους ενωσε το νεο ξεκινημα στην καινουργια τους πατριδα, η αισθηση οτι ανηκουν σε ενα εθνος και μοιραζονται, παρα τις εμφανεις μεταξυ τους διαφορες, κοινα στοιχεια. Ολοι αυτοι ειναι Αμερικανοι. Και η συλλογικη μνημη ("kollektives Gedächtniss") του εθνους τους ειναι πιο προσφατη απο την αντιστοιχη ελληνικη. Επισης, αντιθετα απο την αρχαιοελληνικη μυθολογια και την πιθανοτητα η' οχι να υπηρχαν μυθοι κατα την Εποχη του Χαλκου στην Ελλαδα (βλ. για αυτο στο κειμενο της 14/12/2009 εντ.), ηδη απο νωρις υπηρξαν στις Η.Π.Α. γραπτα στοιχεια: Τα εργα λ.χ. των James Fenimore Cooper (Ο Ελαφοκυνηγος, ο τελευταιος των Μοικανων), Mark Twain (Τομ Σωγιερ, Χαλκμπερρυ Φινν, η καλυβα του μπαρμπα Θωμα), W. Irving (Ριπ Βαν Ουινκλ, ο ακεφαλος καβαλλαρης). Αλλα και των O. Wister (Ο ανθρωπος απ' την Βιρτζινια) και E. Hough (Το σιδερενιο τερας). Υπηρξαν εκτος αυτων και χρονικογραφοι και βιογραφοι, που εγραψαν για τα εργα και τις ημερες διαφορων προσωπων. Συν τοις αλλοις, δυο μορφες τεχνης που εξελιχθηκαν στις Η.Π.Α., τα κομικς και ο κινηματογραφος, συνεβαλλαν στην διατηρηση της πολιτιστικης συλλογικης μνημης της Αμερικης.

 Ενα αλλο στοιχειο της αμερικανικης μυθολογιας ειναι ο διαχωρισμος μεταξυ υπαρκτων και φανταστικων προσωπων. Τελευταια στοιχεια μας λενε οτι φιγουρες, οπως οι Pecos Bill (αρχετυπο των καουμποις και κατι σαν Ηρακλης της Αγριας Δυσης, αφου οταν ηταν μωρο στραγγαλισε εναν κροταλια και ως εφηβος σκοτωσε ενα πουμα με τα χερια του. Αλλοι μυθοι τον θελουν, ειτε να πιανει με το λασο, ειτε να ιππευει εναν ανεμοστροβιλο), Paul Bunyan (αρχετυπο του ξυλοκοπου, απο μια εποχη, οπου στις βορειες και ΝΔ πολιτειες των Η.Π.Α. αφθονουσαν τα δαση), John Henry (αρχετυπο του Αφροαμερικανου σκλαβου και ηρωας της αμερικανικης εργατιας. Πεθανε απο εξαντληση, αφου νικησε μια ατμομηχανη σε διαγωνισμο για το ποιος θα σφυριλατησει πιο γρηγορα τις ραγιες.) θεωρουνται πλεον "fakefolks": Φιγουρες που εφευρεθηκαν πολυ αργοτερα και δεν βασιζονται σε λαικες παραδοσεις. Προφανως ισχυει το ιδιο και για τις μορφες των Uncle Sam και Columbia (γυναικεια μορφη, εμπνευσμενη απο το αγαλμα της ελευθεριας, ντυμενη με χλαμυδα στα χρωματα της αμερικανικης σημαιας), οπως και για τον Μπιγκφοοτ η' Σασκουωτς των δασων της Β. Αμερικης. Ο δαιμονας Βεντιγκο αντιθετως, ελκει την καταγωγη του στις παραδοσεις ινδιανικων φυλων του Καναδα.

 Ακολουθως θα προσπαθησουμε να κανουμε μια προσεγγιση στην αμερικανικη μυθολογια κατα χρονολογικη σειρα:  

(1) 17ος - μεσα 19ου αι.: Εποχη των πιονιερων και ιχνηλατων

 Η εποχη αυτη, μετα την ανακαλυψη της Αμερικης και τις πρωτες μεταναστευσεις, συμπιπτει με τους πολεμους των αποικων εναντι του βρετανικου στεμματος. Στα 1776 υπογραφουν την Διακυριξη της Ανεξαρτησιας τους και ονομαζονται Η.Π.Α. Ο πολεμος θα κρατησει μεχρι το 1783, ενω θα επαναληφθει για λιγο ομως, στα 1812. Μεταξυ 1835 και 1836, οι νεοσυστατες Η.Π.Α. θα εισβαλλουν στο Τεξας και στα 1846 με 1848 θα πολεμησουν εναντιον του Μεξικου. Αλλα γεγονοτα της εποχης περιλαμβανουν την περιφημη δικη στο Σαλεμς Λοτ, την επιχειρηση των Λιους και Κλαρκ στις αρχες του 19ου αιωνα και την πολιορκια του οχυρου Αλαμο στο Τεξας, το οποιο θα αποτελεσει το Μεσολογγι η' τις Θερμοπυλες για τις Η.Π.Α. Αυτη η φαση ληγει στα 1848 περιπου, με το ξεσπασμα του πυρετου του χρυσου στην Καλιφορνια και την μετακινηση πολλων προς τα Δυτικα, εις εξευρεση μιας καλυτερης ζωης.

 Οι πρωταγωνιστες της εποχης εκεινης, ολοι τους πραγματικα προσωπα, περιλαμβανουν προσωπικοτητες, σαν τον Βενιαμιν Φραγκλινο και τον Γεωργιο Ουωσινγκτον, στρατηγο και πρωτο προεδρο των Η.Π.Α. Το αρχετυπο της εποχης, οπως απεικονιζεται και στην εικ. 1, ειναι ο κυνηγος/ εξερευνητης με σκουφο απο δερμα ραγκουν, καστορα η' κουναβιου. Ο πρωτοπορος, ο ινχηλατης ενος νεου κοσμου, που ζει στα δαση και εχει φιλικες σχεσεις με τους Ινδιανους. Γνωστοι αμερικανοι ηρωες του ειδους ηταν οι Daniel Boone, Davy Crockett, Jim Bowe και Kit Carson. Ειτε οι ιδιοι, ειτε οι βιογραφοι τους κατεγραψαν τις περιπετειες τους. Ακομα και εν ζωη οι τεσσερεις αυτοι πιονιεροι λατρευτηκαν απο τους συνανθρωπους τους. Βεβαια ειναι παντα δυσκολο να κρινει κανεις καποιες απο τις περιπετειες τους, οπως π.χ. πως νικουσαν αρκουδες (οι grizzly bears των αμερικανικων δασων) οπλισμενοι μονο με μαχαιρι... Ωστοσο, τα αρχετυπα αυτα συμβολιζουν μια Αμερικη στο ξεκινημα της. Μια Αμερικη σχεδον αγνη, γεματη δαση, χιονισμενα βουνα, τρεχουμενα ποταμια. Αλλοι ηρωες της εποχης εκεινης περιλαμβανουν Ινδιανους, οπως τις Pokachondas και Sacagawea, καθως και τον Ποντιακ. Εκεινης της εποχης χαρακτηριστικος Ινδιανος ηταν ο Υροκεζος, ο οποιος απεικονιζεται με ξυρισμενο κεφαλι, εκτος απο ενα κομματι, το οποιο εχει χτενισει σε σχημα λοφιου. Οι Υροκεζοι ζουσαν κοντα στην περιοχη που σημερα βρισκεται η πολη της Νεας Υορκης.

(2) Μεσα με τελη 19ου αι. : Εποχη των καουμποις

 Στην δευτερη φαση εχουμε την επεκταση των μεταναστων της αμερικανικης ηπειρου προς τα δυτικα και τα νοτια. Στην αρχη με αμαξες και ζωα. Στην συνεχεια, επεκτεινεται και ο σιδηροδρομος (Oregon Trail 1830, California Trail 1843). Στα γεγονοτα της εποχης περιλαμβανεται ο εμφυλιος πολεμος μεταξυ των βορειων και των νοτιων πολιτειων, κατα τα ετη 1863 με 1865. Ο πολεμος ληγει με νικη του βιομηχανοποιημενου Βορρα εναντι του Νοτου, ο οποιος βασιζεται στην εργατικη παραγωγη απο τα χερια των μαυρων σκλαβων. Οι κοινωνικες αδικιες, οι προσπαθειες αστικοποιησης στις νεοσυστατες πολιτειες δυτικα, κεντρικα και νοτια της ηπειρου, η επιβολη του νομου, αλλα και της βιας δια των ρεβολβερ, γεννουν καινουργια αρχετυπα: Ο καουμποις που απολαμβανει την ελευθερια του στις ευφορες κοιλαδες, ο σεριφης που θα ασκησει τον νομο, αλλα και ο παρανομος που θα τα βαλει με το κατεστημενο επειδη αδικηθηκε, θα σταθουν τα συμβολα της εποχης τους. Πριν και μετα τον εμφυλιο, θα υπαρξουν οι range wars, στους οποιους η καθε πλευρα θα θελησει να επιβαλλει τους δικους της κανονες, εφοσον τα βλεπει ολα απο την δικη της οπτικη: Οι μεν γεωργοι και γαιοκτημονες θα βαλουν συρματοπλεγματα και φρακτες για να προστατεψουν τα κτηματα τους. Οι δε καουμποιδες, κτηνοτροφοι και οσοι εχουν συμφεροντα απο τον σιδηροδρομο, θα εναντιωθουν. Το αποτελεσμα θα γραφτει με αιμα...

 

 Παραλληλα, οι πολεμοι εναντιον των ινδιανικων φυλων θα συνεχιστουν μεχρι και το τελος του 19ου αι. Η αντισταση των Sitting Bull και Geronimo δεν θα φερει δυστυχως αποτελεσματα. Οι δυο αυτοι Ινδιανοι αρχηγοι θα γνωρισουν πολυ αργοτερα την καταξιωση τους απο τους λευκους εποικους της χωρας τους. Θεωρουνται δε σημερα εικονικες μορφες. Αλλοι ηρωες της εποχης εκεινης, οι οποιοι εχουν διατηρηθει στην συλλογικη μνημη των Αμερικανων, ειναι οι Buffalo Bill, "Wild Bill" Hickock, και Calamity Jane. Επισης, παρανομοι, οπως οι Billy the Kid και Jesse James, ανθρωποι του νομου, σαν τον Wyatt Earp και ο πλεον εικονικος προεδρος των Η.Π.Α., ο Αβρααμ Λινκολν. 

(3) Αρχες με μεσα 20ου αι.: Εποχη των γκανγκστερς

 Στις αρχες του 20ου αι. εχει ηδη ξεκινησει η αστικοποιηση στις Η.Π.Α. Εμφανιζονται πολεις μεγαθηρια, οπως η Νεα Υορκη και το Σικαγο. Η βιομηχανικη επανασταση συντελεστηκε με μεγαλη επιτυχια στον Νεο Κοσμο. Εδω ηταν που ο Εντισον ανακαλυψε και προωθησε τον ηλεκτριμσο. Εδω, που ο Φορντ κατασκευασε το αυτοκινητο και οι αδελφοι Ραιτ καταφεραν να κανουν το πρωτο αεροπλανο να πεταξει πραγματικα. Οι εφευρεσεις αυτες προωθηθηκαν με το καταλληλο μανατζμεντ, ωστε να εχουμε τα αποτελεσματα του σημερα. Συν τοις αλλοις, η ανακαλυψη πετρελαιου στο Τεξας και την Οκλαχομα εδωσε ακομα μεγαλυτερη ωθηση στην αμερικανικη οικονομια. Υπηρξαν βεβαια καποιες ατυχιες, οπως το κραχ του 1929, αλλα ευτυχως αυτες ξεπεραστηκαν με τις καταλληλες κινησεις. Οι Η.Π.Α. βγηκαν νικητες απο τον Β' Π.Π. και η ανοδος του απο τοτε συνεχιζεται.

 Στην εισαγωγη της μεταφρασης του μυθιστορηματος "Ζορρο, η καταρα του Καπιστρανο", απο τις εκδοσεις Αιγοκερως, αναφερεται οτι οι γκανγκστερς ειναι η φυσικη συνεχεια των παρανομων καουμποιδων της Αγριας Δυσεως. Μονο που το εγκλημα πλεον λαμβανει χωρα στα αστικα κεντρα. Οι γκανγκστερς, η Μαφια, εγιναν κυριως μεσα απο τον κιν/φο και τα φιλμ νουαρ γνωστοι. Για καποιους ηρωοποιηθηκαν. Τα πιο γνωστα ονοματα ειναι των Αλ Καπονε, Λακι Λουτσιανο και Μπαγκσι Σιγκελ. Μην ξεχνουμε, οτι η αυτοδικια στις Η.Π.Α. εχει παρελθον. Ηδη απο την πρωτη φαση, οταν τα πραγματα στις αποικιες ηταν χαοτικα και ο καθενας θα επρεπε να προστατευσει το βιος του με καθε κοστος. Ακομα και στην Αγρια Δυση το λυντσαρισμα και οι βεντετες εδιναν και επαιρναν. Πως θα μπορουσε να ειναι αλλιως στα αστικα κεντρα; Αλλωστε ακομα και σημερα, πολλοι στις Η.Π.Α. διαθετουν οπλα στα σπιτια τους και σε αρκετες αμερικανικες ταινιες αφηνεται να εννοηθει, οτι πολλες φορες η αστυνομια δεν μπορει να επιβαλλει τον νομο, οποτε ο καθενας παιρνει την κατασταση στα χερια του... Αυτα, σε συνδυασμο με την επομενη φαση...

(4) 3η δεκαετια 20ου αι. - σημερα : Εποχη των υπερηρωων

 Οπως ειδαμε, η 3η φαση στην αμερικανικη ιστορια, με την υπαρξη αυτοδικιας, βεντετας, μαφιας και κοινωνικων αδικιων δημιουργει τις προυποθεσεις για την αμεσως ακολουθη. Ο μεσος Αμερικανος εκεινης της εποχης αισθανθηκε το κενο. Χρειαζεται καποιος αλλος να επιβαλλει τον νομο, εκει που η αστυνομια δεν μπορει. Χρειαζεται καποιος, για να προστατεψει τον μικρο και ανισχυρο απο τους γκανγκστερς, αλλα και τους διεφθερμενους αστυνομικους και πολιτικους. Και εγενετο ο υπερηρωας! 

 

 Οι υπερηρωες ειναι εντελως φανταστικα προσωπα. Δεν βασιζονται σε πραγαμτικους ανθρωπους, αλα μπορουν να εμπνευστουν απο αυτους. Ξεκινησαν την καρριερα τους ως πρωταγωνιστες pulp fiction ιστοριων, οπως ο Ζορρο και ο Shadow. Στη συνεχεια ομως, εγιναν δημοφιλεις χαρις στο νεο μεσο του εικονογραφημενου περιοδικου, του κομικ. Ο πρωτος υπερηρωας ειναι ο Σουπερμαν, ο οποιος εμφανιζεται λιγο πριν τα μεσα της δεκαετιας του ' 30. Ο Σουπερμαν ειναι ενας εξωγηινος του πλανητη Κρυπτον. Διαθετει υπερφυσικη δυναμη και ταχυτητα, οξυμενες αισθησεις, ειναι ατρωτος και μπορει να πεταει. Ζει στην Μετροπολη και χρησιμοποιει την ταυτοτητα του αδεκαστου ρεπορτερ Κλαρκ Κεντ για να μην αποκαλυφθει. Στον αντιποδα του στεκεται ο κατα καιρους συνεργος του στην καταπολεμηση του εγκληματος, ο Μπατμαν. Ο Μπατμαν δεν διαθετει υπερδυναμεις, απλα ειναι εινας ανδρας, ο οποιος ασκειται τακτικα. Κατω απο την μασκα του Μπατμαν κρυβεται ο πολυεκατομμυριουχος Μπρους Γουειν, ο οποιος ειδε τους γονεις του να δολοφονουνται οταν ηταν παιδι. Απο τοτε, ορκιστηκε να πολεμα το εγκλημα. Τα πρωτα χρονια της εμφανισης του, ο Μπατμαν πολεμα γκανγκστερς και μαφιοζους, ενιοτε δε τρελους επιστημονες. Διολου τυχαιο, αφου ειναι παιδι της εποχης του, του οικονομικου κραχ, της ποτοαπαγορευσης και των φιλμ νουαρ. Το πεδιο δρασης του ειναι η σκοτεινη Γκοθαμ Σιτυ. 

 

 Στο συμπαν της DC comics, οι υπερηρωες της Σουπερμαν και Μπατμαν ζουν σε φανταστικες πολεις, σαν την Μετροπολις και την Γκοθαμ. Ετσι, ο αμερικανος αναγνωστης αποστασιοποιειται, συνειδητοποιωντας οτι προκειται για φανταστικη λογοτεχνια. Αντιθετα, οι ηρωες της Marvel comics, οπως ο Σπαιντερμαν, ο Αιρον Μαν και ο Χαλκ, δρουν στην πραγματικη Αμερικη, στη Νεα Υορκη η' στο Λος Αντζελες. Ετσι ομως, ο Αμερικανος τους αντιλαμβανεται ως τμημα του πραγματικου κοσμου. Κατ' αυτον τον τροπο, οι ηρωες αυτοι μπουν να αφομοιωθουν πιο αμεσα απο το κοινο. Ακομη, επειδη δημιουργηθηκαν μετα τα μεσα του 20ου αι., φερουν τις επιρροες της εποχης εκεινης πανω τους. Τοτε δηλ. ηταν αγαπητες στους νεους ταινιες με εξωγηινους και πειραματα, οπως οι "The Maze", "The beast from outer space", "The Fly", "The day the earth stood still" κ.α. Κατ' αυτον τον τροπο λοιπον, γινεται κατανοητο, γιατι ο Σπαιντερμαν και ο Χαλκ αποκτουν τις δυναμεις τους απο πειραματα που πηγαν λαθος και γιατι οι εχθροι τους εχουν παρομοιες δυναμεις. 

 

 Στο ενδιαμεσο της εποχης του Μπατμαν και του Σπαιντερμαν μεσολαβησε ο Β' Π.Π. Παιδι της περιοδου εκεινης ηταν ο Καπταιν Αμερικα, ενας ηρωας με κοστουμι στα χρωματα της αμερικανικης σημαιας, που μαχονταν για τα ιδανικα της χωρας του εναντιον του Αξονα. Ενας ηρωας προπαγανδα, στα προτυπα του θειου Σαμ. Ο ηρωας αυτος επαναπροσδιορισθηκε μετα τον πολεμο και επανεμφανιστηκε. Πλεον αποτελει εναν απο τους πιο εικονικους χαρακτηρες στο πανθεον των αμερικανων υπερηρωων.

 

 Στη συνεχεια, εκτος απο τους υπερηρωες, μυθοι της μοντερνας Αμερικης αποτελουν οι λεγομενοι "urban legends", αστικοι θρυλοι δηλαδη που εχουν να κανουν κυριως με δολοφονιες και εγιναν μεσω ταινιων οπως "Psycho"  η' "Texas Chainsaw massacre" γνωστοι. Το θεμα τους δε, βασιζεται σε πραγματικα περιστατικα. Δυστυχως υπαρχει και αυτη η πλευρα της Αμερικης. Οπως και τα περιστατικα στο λυκειο Columbine και εκεινο στον κινηματογραφο πριν απο μερικους μηνες. Μεσω της τεχνολογιας εχουν πλεον περασει ηδη στην συλλογικη μνημη, οχι μονον των Η.Π.Α...