Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΚΡΙΤΗΣ.

 Αυτο το Σαββατοκυριακο γιορταζουν το Πασχα τους οι Καθολικοι και οι Προτεσταντες. Φετος δεν συμπεφτει χρονικα το Πασχα των Ορθοδοξων Χριστιανων με τους υπολοιπους. Κοιτωντας εξω απο το παραθυρο στη γερμανικη πολη που μενει, εχει την εντυπωση οτι ειναι Χριστουγεννα και οχι Πασχα! Αυτο, μιας και απο χτες ξαναχιονισε. Το κρυο ειναι τσουχτερο και το χιονι δε λεει να λιωσει. Στις καθολικες χωρες η πασχαλινη αργια θα διαρκεσει ως και την Δευτερα.

 Το φετινο Πασχα ειναι περιεργο εδω στη Γερμανια. Δεν νιωθεις καμια εορταστικη ατμοσφαιρα. Τα δε τηλεοπτικα προγραμματ δεν προσφερουν κατι το φοβερο. Ενας σταθμος μονο, ο KABEL 1, προβαλλε προχτες το βραδυ τον "Μπεν Χουρ" και χτες τις "10 εντολες", τις δυο ταινιες με τον Τσαρλτον Ιστον. Αυτο ολο. Κατα τα αλλα, παιζονται μοντερνες τηλεταινιες που οχι μνο δεν ταιριαζουν με το πνευμα των ημερων, αλλα σε βγαζουν και εντελως εξω απο το κλιμα. Δεν ειμαστε σε θεση να γνωριζουμε που οφειλεται αυτο. Ισως ο κοσμος να βαρεθηκε τετοιου ειδους ταινιες. Ισως οι ιθυνοντες στα τηλεοπτικα καναλια να σκεφτονται οτι αφου κυκλοφορουν σε DVD και στο διαδικτυο οι παλιες ταινιες, μπορουν να προσφερουν κατι πιο μοντερνο, οπως λ.χ. τις πρωτες ταινιες με τον Χαρρυ Ποττερ και τα animation των Disney και Pixar των τελευταιων ετων, ωστε να κρατησουν τους νεοτερους τηλεθεατες στο σπιτι. Κριμα. Φετος δεν θα δουμε στα γερμανικα καναλια κλασικες ταινιες, οπως ο "Χιτων", ο "Σολομων και η βασιλισσα του Σαββα" η' "το τελος της ρωμαικης αυτοκρατοριας"...

1. Ο Σαμσων απο παιδικη Βιβλο των Χιλιαστων

 Απο ολες αυτες τις κλασικες ταινιες, τις αποκαλουμενες και "βιβλικες", λογω θεματολογιας, που συνηθως προβαλλονται κατα το Πασχα, υπαρχει και μια, η οποια μεσα στα τελευταια 10 με 12 χρονια ουτε μια φορα δεν εχει παιχτει. Ειναι επισης και δυσκολοβρετη, μιας και δεν κυκλοφορει σε Γερμανια και Ελλαδα σε DVD: Προκειται για την παραγωγη του Cecile D. De Mille "Samson and Delilah" του 1949, με τους Victor Mature και Hedy Lamarr στους ρολους των Σαμσων και Δαλιδα αντιστοιχα (εικ. 1). Κατα καιρους εχουν γινει remakes της εν λογω ταινιας (βλ. εικ. 3 και 4) με την τελευταια, μια τηλεοπτικη παραγωγη του 1996 (εικ. 4), να προβαλλεται καπως πιο συχνα, καθοτι αποτελει τμημα μιας σειρας τηλεταινιων με θεμα προσωπα της Παλαιας και της Καινης Διαθηκης. Και, μολονοτι η ταινια του 1949 μπορει να βρεθει πλεον απο τους γνωστες των ηλεκτρονικων υπολογιστων στο ιντερνετ δωρεαν (www.youtube.com/watch?v=QLqgrrACUe0), o γραφων οφειλει να εκφρασει την χρονια απορια του ως προς τα εξης: 1) Γιατι η ταινια του 1949 δεν παιζεται πλεον απο τα τηλεοπτικα καναλια, και 2) Γιατι δεν γυριζεται πλεον μια νεα κινηματογραφικη βερσιον της ιστοριας του Σαμσων;

2. Ο Victor Mature στον ομωνυμο ρολο μαζι με την Hedy Lamarr ως Δαλιδα απο την ταινια του Ντε Μιλ (1949)

 Απο οσο ειμαστε σε θεση να γνωριζουμε, οι περιπετειες του Σαμσων αποτελουν μια απο τις πιο δημοφιλεις ιστοριες της Παλαιας Διαθηκης, μαζι με τον κατακλυσμο του Νωε και την ιστορια του Μωυση. Οι πρωτογενεις πηγες για τον Σαμσων βρισκονται στην Παλαια Διαθηκη, Κριται 13-16, ενω και ο Φλαβιος Ιωσηπος τον αναφερει στο εργο του Ιουδαικη Αρχαιολογια V. 8, 2-12.

 Συμφωνα με τις ανωτερω πηγες λοιπον, ο Σαμσων ηταν ο τελευταιος μιας ομαδας ανθρωπων που ονομαζονταν Κριτες και ειχαν συγκεκριμενες αρμοδιοτητες στην προβασιλικη κοινωνια των Ισραηλιτων, αμα την αφιξη τους στην Γη της Επαγγελιας. Αφου δηλαδη οι Ισραηλιτες εγκατασταθηκαν στην Χανααν, θεσπισαν τους Κριτες ως οργανα ταξης, ασφαλειας, διοικησης και αρχηγιας, ωστε να καποιος να κανει κουμαντο, να τους συγκροτησει και σε στιγμες αναγκης, που δεν ηταν και λιγες, να τους οδηγησει εναντιον των εχθρων τους. Για διαφορους λογους, που δεν ειναι του παροντος να αναλυθουν εδω, ο θεσμος του Κριτη εγκαταλειφθηκε και οι Ισραηλιτες προχωρησαν στον θεσμο της μοναρχιας.

 Ο Σαμσων ηταν αφιερωμενος απο τους γονεις του στον Θεο. Για την ακριβεια, η οικογενεια του Σαμσων, που ανηκε στην φυλη Δαν, επιθυμουσε να αποκτησει παιδια. Προσευχηθηκε στον Θεο οτι, εαν συνεβαινε αυτο, τοτε το παιδι θα αφιερωνοταν στην υπηρεσια του Θεου. Συμφωνα με τις ανωτερω πηγες, το θαυμα εγινε και γεννηθηκε ο Σαμσων, ο οποιος μεγαλωσε ως Ναζιριτης. Ως τετοιος, δεν επιτρεποταν να ξυριστει η' να κοψει τα μαλλια του, να πινει αλκοολ, να τρωει σταφυλια και σταφιδες, και να πηγαινει σε μνηματα και νεκροταφεια, ακομα και εαν αυτα ηταν τοων συγγενων του.

3. O Anthony Hamilton ως Σαμσων απο την τηλεοπτικη παραγωγη του 1984

 Ο Σαμσων μεγαλωνοντας, καταπατησε ολες αυτες τις εντολες. Επισης δε, αντιθετα με τους νομους των Ισραηλιτων, και παρα το οτι ειχε χριστει Κριτης, επεδιωξε τις επαφες με αλλους λαους. Στην εποχη του Σαμσων, την Πρωιμη Εποχη του Σιδηρου στην Συροπαλαιστινη, ο Θεος ηθελε να τιμωρησει τους Ισραηλιτες για τα παραπτωματα τους. Ετσι, τους εθεσε υπο τον ζυγο μιας αλλης φυλης, των Φιλισταιων. Ο Σαμσων, αντιθετα με τους νομους των προγονων του, θελησε να παντρευτει μια Φιλισταια. Ο γαμος δεν πηγε καλα, διοτι η Φιλισταια μαρτυρησε την λυση ενος αινιγματος που ειχε θεσει ο Σαμσων σε συμπατριωτες της στο γαμηλιο γλεντι. Εξω φρενων ο Σαμσων, στραφηκε απο τοτε εναντιον των Φιλισταιων, με αποτελεσμα καποιοι απο αυτοςυ, για να τον εκβιασουν, να σκοτωσουν την συζυγο του. Αυτη η πραξη εξοργισε ομως ακομα περισσοτερο τον ηρωα των Ισραηλιτων. Τελικως κανονισε να τον πιασουν επιτηδες μετα απο μια δηθεν προδοσια συμπατριωτων του. Τοτε εσπασε τα δεσμα του και σκοτωσε καπου χιλιους Φιλισταιους στρατιωτες χρησιμοποιωντας ως οπλο την σιαγονα απο το κουφαρι ενος ονου. Κρυφτηκε στην φιλισταικη πολη Γαζα για ενα χρονικο διαστημα και διασκεδαζε με πορνες, μεχρι που εγινε αντιληπτος. Διεφυγε σπαζοντας την πυλη της πολης και χρησιμοποιωντας τη ως ασπιδα.

 

 Τελικα χρησιμοποιηθηκε ως δολωμα μια αλλη Φιλισταια ονοματι Δαλιδα. Αφου σαγηνευσε με τα θελγητρα της τον Κριτη, πληροφορηθηκε οτι το μυστικο της δυναμης του οφειλετε στην πλουσια κομη του, πλεγμενη σε επτα κοτσιδες. Αφου τον ναρκωσε, ειδοποιησε τους Φιλισταιους, οι οποιοι τον εδεσαν, τον τυφλωσαν και τον φυλακισαν. Μετα απο αρκετους μηνες, τον παρουσιασαν στον ναο του θεου τους Δαγον ως αξιοθεατο. Τα μαλλια του Σαμσων ομως ειχαν μεγαλωσει εως τοτε. Ετσι, καταφερε και γκρεμισε τον ναο με τα χερια του, σκοτωνοντας παρα πολλους Φιλισταιους και ξαναβρισκοντας την πιστη του στον Θεο.

4. Eric Thal - Liz Hurley ως Σαμσων και Δαλιδα απο την τηλεταινια του 1996

 Πολλα εχουν γραφτει και ειπωθει για του Φιλισταιους. Τα πιο προσφατα εργα, τα οποια περιλαμβανουν ολη τη μεχρι σημερα βιβλιογραφια, ειναι των A. Yassur-Landau, The Philistines and the Aegean Migrations και D. Ben Slomo, Philistine Iconography. Και τα δυο πρωτοκυκλοφορησαν το 2010. Σε γενικες γραμμες, ειναι κοινος πλεον τοπος στην ισραηλινη αρχαιολογια να λογιζονται οι Φιλισταιοι ως απογονοι Μυκηναιων και αλλων πληθυσμων απο το Αιγαιο της Υστερης Εποχης του Χαλκου. Ολοι σχεδον οι αρχαιολογοι και ιστορικοι του συγχρονου Ισραηλ το αποδεχονται αυτο. Στην εποχη του Σαμσων, οι Φιλισταιοι εχουν ηδη ενσωματωθει με γειτονικους λαους της Συροπαλαιστινης. Πλουσια αρχαιολογικα δεδομενα, οπως αναφερονται και στα εργα των δυο προαναφερομενων ισραηλινων αρχαιολογων, το πιστοποιουν αυτο: Σε δυο περιπτωσεις, σε ανασκαφες οικηματων στα Tell Miqne και Tell Quashile βρεθηκαν κυκλικες εστιες εντος δωματιων που θυμιζουν αρκετα τις αντιστοιχες εστιες στα μυκηναικα ανακτορα. Υπαρχουν επισης αρκετες αναφορες για θαλαμωτους ταφους με στενομακρο δρομο, πανομοιοτυπους με τους μυκηναικους, αλλα και ανθρωπομορφα και ζωομορφα πηλινα ειδωλια που θυμιζουν αιγαιακους τυπους. Επισης, στις πρωιμες φασεις, εμφανιζεται στην νοτιο Παλαιστινη ενας τυπος κεραμεικης που φερει τα ιδια χαρακτηριστικα με την μυκηναικη κεραμεικη ΙΙΙ Β 1. Ο τυπος αυτος θα εξελιχθει στην διχρωμη φιλισταικη κεραμεικη της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου. 

 Μην ξεχνουμε ωστοσο, οτι η Συροπαλαιστινη, απο το Καρχεμις στα βορεια, τον Ευφρατη στα βορειανατολικα, την Νεκρα θαλασσα στα δυτικα και την χερσονησο του Σινα στα νοτι, υπηρξε ανεκαθεν σταυροδρομι λαων και πολιτισμων: Απο τα βορεια, επηρροες των Χετταιων, απο τα δυτικα και βορειοδυτικα, των Βαβυλωνιων και Ασσυριων, απο τα νοτια, των Αιγυπτιων - στα 1475 π. Χ. ο στρατος του Τουθμωση Γ' θα φτασει μεχρι το Καντες, στην σημερινη Συρια. Οι αιγυπτιακες επιρροες στην περιοχη θα μεινουν και μετα το 1150 π.Χ., οταν οι Αιγυπτιοι εγκαταλειψουν τις κτισεις τους εκει. Οι λεγομενες Φιλισταικες σαρκοφαγοι με τα αναγλυφα προσωπα φερουν καθαρα αιγυπτιακης τεχνοτροπιας παραδοσεις. Το ιδιο και ορισμενοι σφραγιδολιθοι, οι οποιοι ειναι διακοσμημενοι με αιγυπτιακη θεματογραφια και συμβολα. Αλλοι παλι σφραγιδολιθοι φερουν ασσυροβαβυλωνιακη εικονογραφια. Ωστοσο και οσον αφορα το θρησκευτικο μερος, οι Φιλισταιοι της Πρωιμης Εποχης του Σιδηρου φερονται να λατρευαν πραγματι σημιτικες θεοτητες, οπως τον Βααλ Ζεμπουμπ, την Ασταροθ και τον Δαγον. 

 Ενα κραμα λοιπον αιγαιακων, αλλα και ντοπιων, αιγυπτοχαναανικων στοιχειων, περιλαμβανει ο πολιτισμος των Φιλισταιων της εποχης του Σαμσων. Οσο για τον ιδιο τον Σαμσων, μπορει να υπηρξε, μπορει και να ειναι εντελως φανταστικο προσωπο. Ορισμενοι θεολογοι ερευνητες πιστευουν, οτι ηταν σχεδιο του Θεου να παρεισφησει ο Σαμσων στους Φιλισταιους. Αλλοι παλι βλεπουν το ηθικο διδαγμα της ιστοριας στο οτι ο Σαμσων προδωσε τα ιδανικα του Ισραηλ με το να νυμφεφθει μια εκ των απεριτμητων Φιλισταιων που καταναλωναν κρασι και χοιρινο κρεας. Το ζευγος Trude και Moshe Dothan στο βιβλιο τους Peoples of the Sea (1992) δειχνουν μια αλλη οψη της ιστοριας: Ο Σαμσων υποβαλει αινιγματα στους Φιλισταιους και λεει τρεις φορες ψεμματα στη Δαλιδα για το μυστικο της δυναμης του, προτου αφεθει στην γοητεια της. Επιπλεον ειναι και "πολυτροπος" αφου καταφερνει να καταστρεψει τις σοδειες των Φιλισταιων με το να πιασει 300 αλεπουδες, να δεσει δαυλους στις ουρες τους και να τις αφησει στα χωραφια των Φιλισταιων. Συν τοις αλλοις, καταγεται απο την φυλη των Δαν, η οποια κατα τους συγγραφεις, ισως να εχει να κανει με τους Ντανουνα εκ των "Λαων της Θαλασσας", αλλα και με τους Δαναους. Η ανεση του Σαμσων με τους Φιλισταιους, ανεση που οπως και τα ανωτερω χαρακτηριστικα, δεν ταιριαζουν τοσο στους Ισραηλιτες της εποχης εκεινης κατα τους συγγραφεις, θετει σε σκεψεις την καταγωγη του Κριτη: Μηπως ο Σαμσων προερχεται απο τον αιγαιακο χωρο; Εχει σκοτωσει λιονταρι με γυμνα χερια, οπως ο Ηρακλης. Θετει αινιγματα και καταστρεφει σπαρτα με τεχνασματα, σαν Οδυσσεας. Κατα τους συγγραφεις, ο χαρακτηρας θυμιζει αρχαιο Ελληνα ηρωα...

 Ας επανελθουμε ομως, μετα απο ολα αυτα, στα δυο ερωτηματα που θεσαμε στην αρχη του κειμενου. Εν μερει μπορουμε να ισχυριστουμε οτι τα δυο ερωτηματα ειναι κατα καποιο τροπο αλληλενδετα μεταξυ τους, καθως η γεφυρα που τα συνδεει ειναι η επικαιρη πολιτικη κατασταση στην περιοχη του Ισραηλ. Να θυμισουμε οτι υπαρχουν αρκετοι Παλαιστινιοι, οι οποιοι, μολονοτι Αραβες, ισχυριζονται οτι καταγονται απο τους αρχαιους Φιλισταιους και αναφερουν συχνα την θεωρια περι προελευσης των Φιλισταιων απο το Αιγαιο για να γινουν συμπαθεις και να στηριξουν την επιθυμια τους ως προς την δημιουργια ανεξαρτητου κρατους. Η θεωρια περι Φιλισταιων προερχομενων απο το Αιγαιο εχει βρει τα τελευταια χρονια προσφορο εδαφος και στη χωρα μας. Δυστυχως υποστηριζεται μονοπλευρα απο εθνικιστικα σαιτς, μπλογκς, περιοδικα και τηλεοπτικες εκπομπες, καθως τα βιβλια των προαναφερομενων Dothan, Ben Slomo, Yassur-Landau δεν κυκλοφορουν στην Ελλαδα σε μεταφραση...

 

 Η ταινια του 1949, κλασικη πλεον, ειναι δημιουργημα του θρησκοληπτου De Mille, ο οποιος απευθυνεται στους συντηρητικους χριστιανους συμπατριωτες του. Με την ταινια θελει να τους δειξει τι παθαινει οποιος βγαινει απο τον δρομο του Θεου, οπως ο Σαμσων και δεν κανει αυτο που προσταζει ο Θειος Λογος. Επισης, τους δειχνει τον ξεπεσμο και την ηθικη παρακμη των Φιλισταιων, αντιπαραβαλοντας τους με τους σεμνους Ισραηλιτες (μολονοτι στην ταινια δεν αναφερονται καθολου τα εθνικα "Ισραηλιτες" η' "Εβραιοι", μονο "φυλη των Δαν"/ "οι Δαν" κτλ.). Η Hedy Lamarr ειναι ιδιαιτερα σαγηνευτικη και πειστικη feme fatale και ο Victor Mature στεκεται γερα στα ποδια του ως Σαμσων, αρρενωπος και ατεγκος, κατα τα ανδρικα προτυπα του Χολλυγουντ της εποχης του. Η ταινια του 1984 δεν εχει παιχτει ποτε, οσο για αυτην του 1996 ειναι λιγο μπερδεμενη: Σαφως λιγοτερο θρησκοληπτικη απο εκεινη του 1949, αλλα η δομηση του σεναριου και η σκηνοθεσια δεν βοηθανε στο να καταλαβει κανεις την εξελιξη της υποθεσης. Η παρεμβολη επιπλεον μιας παραλληλης ιστοριας εντος της φιλισταικης αρχουσας ταξης, με την διαμαχη των μελων της ως προς το ποιος θα γινει βασιλιας, περισσοτερο μπλεκει, παρα οφελει στην εξελιξης της ταινιας, η οποια στην τελικη, μονο χασμουρητα και βαρεμαρα προκαλει στον θεατη. 

 

 Ισως για κατι τετοιους λογους να αποφευγει το Χολλυγουντ να γυρισει μια καινουργια ταινια για τον Σαμσων... Δεν ειναι σιγουροι, εαν θα μπορεσουν να φτιαξουν ενα γερο σεναριο που να ικανοποιει οσο το δυνατον περισσοτερους. Και πως θα το φτιαξουν, τι θελουν να παρουσιασουν; Την ζωη του Σαμσων ως μια προσπαθεια καποιου να αναλαβει απο την μια τα καθηκοντα του ως Κριτη του λαου του, αλλα και να παραδινεται στις απολαυσεις που πιστευει οτι δικαιουται ως νεος ανδρας, δηλαδη την διασκεδαση και τον ερωτα, μολονοτι οι απολαυσεις αυτες ειναι απαγορευτικες για την θεση του; Να τον παρουσιασουν ως καποιον, ο οποιος πιστευει στην αρμονικη συμβιωση Ισραηλιτων και Φιλισταιων και προσπαθει να την εφαρμοσει, οταν ολοι οι αλλοι ειναι εναντιον του; Και τελικα οι εξελιξεις τους δικαιωνουν εναντι του; Η' μηπως να τον κανουν ως καποιον, ο οποιος εταχθει για ενα σκοπο, τον οποιον αφησε στην ακρη για το προσωπικο του οφελος, μεχρι που το πληρωνει ακριβα και μετανιωνει για τις πραξεις του, ωσπου να ερθει η λυτρωση του; Θα μπορουσαν να συνυπαρξουν και τα τρια αυτα στοιχεια σε μια ταινια;

-------------------------------------------------------

 Σημ. Συντ.: Εκτος απο τα προαναφερομενα βιβλια, καλειται ο αναγνωστης να ερευνησει και την βιβλιογραφια απο το www.notis-o-talas.blogspot.de/2008/10/dark-ages.html