ΕΑΝ..;

Ανημερα της Εθνικης Εορτης, της εναρξης του Αγωνα για την Ανεξαρτησια (στα σχολικα εγχειριδια ονομαζεται Επανασταση) θυμηθηκε τα λογια καποιου παλιου καλου φιλου σε συζητηση σχετικη με το θεμα, που ειχε λαβει χωρα πριν απο μερικα χρονια.

Ο φιλος αυτος, πρεσβευε την ιδεα οτι ισως να μην ηταν απαραιτητος ο απελευθερωτικος αγωνας του 1821. Το σκεπτικο του το βασιζε στην θεωρια οτι ο ελληνικος πολιτισμος, οντας ανωτερος του κυριαρχου οθωμανικου, θα μπορουσε να τον επηρρεασει κατα τροπο τετοιον ωστε, στα πλαισια του συγκερασμου να υπερτερησει εναντι αυτου. Αθελα του - διοτι δεν ηταν ιστορικος - περιεγραφε εναν τυπο process of acculturation, παρομοιο με αυτον που αναφερει ο Ρωμαιος Ορατιος: Graecia capta erum victorem cepit.

Η Οθωμανικη αυτοκρατορια, απο την κατακτηση της Κωνσταντινουπολης το 1453 και μετα, ειχε αναπτυξει εντονη και ικανη διπλωματια. Πολλοι αξιωματουχοι, ανωτεροι και ανωτατοι διοικητικοι υπαλληλοι της Πυλης ησαν Ελληνες, αλλα και Εβραιοι. Διπλωματικα εγγραφα χρησιμοποιουσαν ως επισημη γλωσσα την αραβικη. Οι Οθωμανοι αφηναν ντοπιους σε υψηλες θεσεις στις κατακτημενες περιοχες, να επιβαλλουν την ταξη. Ειναι οι ονομαζομενοι προεστοι, δημογεροντες και κοτζαμπασιδες. Αυτοι εδιναν τον λογο στους πασαδες, τους μπεηδες και τους αγαδες που ησαν υπευθυνοι για καποιες περιοχες. Οι τελευταιοι ειχαν εξουσιοδοτησει επισης ντοπιους ως σωματοφυλακες τους - οι περιφημοι αρματωλοι. Στην Οθωμανικη αυτοκρατορια υπηρχε επισης ανεκτικοτητα στη χριστιανικη θρησκεια.

Παρα ταυτα, οι λαοι της Βαλκανικης συνειδητοποιουσαν πως ησαν σκλαβωμενοι. Και σε κανεναν δεν αρεσει να ειναι σκλαβος. Η συνεχεια ειναι γνωστη, και υπαρχει κοσμος που γνωριζει πολυ καλυτερα και με λεπτομερειες πανω στο συγκεκριμενο θεμα, περισσοτερο απο τον γραφοντα. Θεωρητικα ωστοσο, η υποθεση που εκανε ο φιλος περι βαθμιαιας ελληνοποιησης της Οθωμανικης αυτοκρατοριας θα μπορουσε να ληθει σοβαρα υποψιν! Η´ μηπως οχι;

Ανεξαρτητα παντως απο τον φιλο αυτον, τα τελευταια χρονια υπαρχουν καποιοι ιστορικοι, οι οποιοι παιζουν με παρομοιες πιθανοτητες. Βασει δηλαδη καποιας υποθεσης, η οποια ξεκιναει συνηθως με την φραση "τι θα συνεβαινε εαν..;" προσπαθουν να αναλυσουν αιτιες, αφορμες και γεγονοτα που οδηγησαν στο ενα και στο αλλο αποτελεσμα. Αναποδογυριζοντας το τετελεσμενο συμβαν, προσπαθουν να δημιουργησουν μια εναλλακτικη ιστορια, βλεποντας μεσω αυτου του ερωτηματος τα πραγματα υπο διαφορετικο οπτικο πρισμα. Αν δηλαδη δεν συνεβαινε το Χ, ποιες αλλες πιθανοτητες μας προσφερονται; Ποια θεωρητικα ειναι πιο εφικτη και γιατι; Πως θα εξελισσονταν τα πραγματα, αν αντι της λυσεως Χ ακολουθησουμε την λυση Υ; Που θα μας οδηγησει; Αυτες μονο ειναι ελαχιστες απο τις θεμελιωδεις ερωτησεις της εναλλακτικης ιστοριας που παιζει με τις πιθανοτητες. Τα μαθηματικα στην υπηρεσια της ιστοριας.

Αυτη ακριβως την παραμετρο προσεφερε, αθελα του, ο παλιος καλος φιλος με την θεωρια του. Που αξιζει να ληθει υποψιν. Παρεπιπτοντως, κυκλοφορει εδω και λιγους μηνες στην ελληνικη αγορα και ενα νεο περιοδικο του εκδοτικου ομιλου Περισκοπιο. Ο τιτλος του ειναι "What if..?" και το περιεχομενο του εχει αμεση σχεση, οπως καταλαβαινει κανεις απο τον τιτλο του, με την εναλλακτικη ιστορια. Σε καποιο απο αυτα τα τευχη λ.χ. υπαρχει ενα αρθρο το οποιο εξεταζει το πως θα εξελισσονταν τα πραγματα, εαν δεν γινοταν η´ ηττουνταν ο στολος των Μεγαλων Δυναμεων κατα την ναυμαχια του Ναυαρινου (20.10.1827). Πληρ. για ολα αυτα στην ιστοσελιδα www.periscopio.gr