A woman´s world (?)

Εδω και λιγες ημερες προβαλεται στους ελληνικους κινηματογραφους μια ταινια ισπανοαμερικανικης παραγωγης. Η ταινια αυτη, πραγματευεται την ζωη της Υπατιας, φιλοσοφου και μαθηματικου στην Αλεξανδρεια του 4ου μ. Χ. αιωνα. Η γυναικα αυτη, γραπτα της οποιας δυστυχως δεν μας εχουν σωθει, ηταν πρεσβειρα της Νεοπλατωνικης Σχολης. Γνωριζουμε απο μαρτυριες αλλων συγγραφεων, οτι θανατωθηκε απο ομαδες φανατισμενων χριστιανων στο κεντρο της πολης, επειδη ανηκε στους εθνικους, στους μη χριστιανους δηλαδη. Ωστοσο το σημερινο κειμενο δεν αφορα το θεμα της διαμαχης μεταξυ θρησκειων. Με αφορμη την ιστορια της Υπατιας επιθυμουμε να καταθεσουμε τους προβληματισμους μας περι της θεσης των γυναικων στην ιστορια και κοινωνια, απο την αρχαιοτητα εως και σημερα.

Εχουμε μαθει οτι σε ολες τις ανθρωπινες κοινωνιες απο το ξεκινημα τους, οι γυναικες ησαν περιορισμενες στο να ασχολουνται με τα του οικου και να μεγαλωνουν παιδια. Στην εποχη του λιθου, μας λενε οτι οι γυναικες ησαν οι συλλεκτες και οι ανδρες οι κυνηγοι. Οι θεωριες περι μητριαρχιας, οπως τις απεδωσε η Maria Gimboutas για την Ευρασια της Νεολιθικης Εποχης και ο Arthur Evans για την Μινωικη Κρητη βασιζονται περισσοτερο σε επιρροες απο την εποχη των εμπνευστων τους. Με τις σουφραζετες των αρχων του 20ου αιωνα και εν συνεχεια με το φεμινιστικο κινημα, δωθηκαν σταδιακα, περισσοτερα δικαιωματα συμμετοχης στην κοινωνια, οπως π.χ. το δικαιωμα του εκλεγειων και εκλεγεσθαι, σπουδες στα παν/μια, εργασια εκτος οικιας. Κι ομως, κατα την διαρκεια της ανθρωπινης ιστοριας υπηρξαν γυναικες που ειχαν φτασει στις ανωτατες βαθμιδες της πολιτκης εξουσιας!

Ετσι, τον 15ο αι. π.Χ., μια γυναικα στην Αιγυπτο, η Χατσεψουτ, εγινε Φαραω, ο ανωτατος δηλαδη ηγεμονας της χωρας. Πολλους αιωνες αργοτερα στην Αιγυπτο, η Κλεοπατρα VII χριζεται με την σειρα της βασιλισσα της χωρας. Στην ακμη της ρωμαικης ισχυος, η βασιλισσα Ζηνοβια της Παλμυρας υπερασπιζεται την περιοχη της εναντι των αυτοκρατορικων λεγεωνων. Η Ελισσαβετ Ι εγινε τον 15ο αι. μ.Χ. βασιλισσα της Αγγλιας, παραγκωνιζοντας οχι ανδρα, αλλα γυναικα, την ξαδελφη της Μαιρη Στουαρτ της Σκωτιας. Η "ελισαβετιανη εποχη" (1533-1603) θεωρειται ως η χρυση εποχη της Βρετανιας, συμπιπτει δε με την Αναγεννηση. Η Αικατερινη ΙΙ της Ρωσιας (1729-1796) και η Μαρια Θηρεσια (1740-1781) ειναι δυο ακομα ισχυρες γυναικες, η διακυβερνηση των οποιων ισοδυναμει και με την ακμη των χωρων τους σε τομεις οπως η εξωτερικη πολιτικη, το εμποριο και οι τεχνες. Σιγουρα οχι κατι τυχαιο, μιας και μιλαμε για την εποχη του κινηματος του Διαφωτισμου. Σε υστεροτερες περιοδους εχουμε γυναικες οπως η πρωθυπουργος της Ινδιας Ιντιρα Γκαντι, του Πακισταν Μπεναζιρ Μπουτο, της Τουρκιας Τανσου Τσιλερ, της Αγγλιας Μαργκαρετ Θατσερ, η καγκελαριος της Γερμανιας Ανγκελα Μερκελ. Σημερα πολλες γυναικες κατεχουν πανεπιστημιακες εδρες η' ειναι διευθυντριες εταιρειων. Επροκειτο για βηματα που κατεκτησαν δικαιωματικα.

Αυτα που μας απασχολουν εδω ομως ειναι τα εξης: Τα παραπανω παραδειγματα δειχνουν, οτι ηδη απο αρχαιες εποχες, διαμορφωθηκαν σε αρκετες περιπτωσεις οι συνθηκες, στις οποιες γυναικες, οπως οι προαναφερομενες ηγετιδες, καταφεραν και αναρριχηθηκαν στην εξουσια. Πιστευουμε οτι τις συνθηκες αυτες τις διαμορφωνουν οι ανθρωποι. Εαν σε ολες τις εποχες ηταν τετοιες οι εξελιξεις, οπως μας τις εχουν διδαξει, δεν θα ειχαν καν οι γυναικειες αυτες μορφες την δυνατοτητα να φτασουν εκει που εφτασαν. Στην αρχαια Αιγυπτο λ.χ., ο ρολος της γυναικας στις ανωτατες κοινωνικες ταξεις ηταν πολυ σημαντικος. Ο Φαραω μονο μεσω του γαμου με την αδελφη του μπορουσε να σταθεροποιησει την ισχυ του ως θεος επι της γης. Η βασιλισσα, η βασιλομητωρ κ.α. γυναικες του κοντινου οικογενειακου περιβαλλοντος μπορουσαν να ασκησουν μεγαλη επιρροη σε προσωπα. Αυτο συνεβαινε, οχι μονο στην Αιγυπτο, αλλα και σε αλλους πολιτισμους υστεροτερων εποχων.

Φυσικα αυτες οι εξελιξεις στις ηγεσιες αφορουσαν τις ανωτατες κοινωνικα ταξεις, τα γυναικεια μελη των οποιων απολαμβαναν καποιων προνομιων, τα οποια στις κατωτερες ταξεις εξελειπαν. Οι γυναικες των ταξεων αυτων στην αρχαιοτητα και τον μεσαιωνα μεχρι τους νεοτερους χρονους, ησαν επιφορτισμενες με την ταξη στο σπιτι, το νοικοκυριο, το μαγειρεμα, την αναπαραγωγη και το μεγαλωμα των παιδιων, που οσο περισσοτερα, τοσο πιο αποδοτικα βοηθουσαν στα χωραφια, εφοσον επροκειτο για αγροτικες ταξεις. Στις ανωτερες ταξεις η πολυτεκνια αποσκοπουσε στην διαιωνιση των αριστοκρατικων οικων μεσω των γαμων μεταξυ ευγενων. Οι γυναικες των αριστοκρατικων οικογενειων απολαμβαναν μορφωσεως, εν αντιθεσει με τις κοπελες απο φτωχες οικογενειες που για να τις παντρεψουν, επρεπε να γνωριζουν απο νοικοκυριο και να ειναι παρθενες...

Ενα αλλο θεμα που μας απασχολει εδω ειναι, γιατι, εφοσον το συστημα επετρεψε την ανοδο ηγετιδων οπως η Χατσεψουτ, η Κλεοπατρα, η Ελισαβετ Ι η' η Κατερινα ΙΙ στην εξουσια, αυτες δεν εκμεταλλευτηκαν την απολυτη δυναμη που συνερευσε στα ποδια τους, ωστε να βελτιωσουν τις συνθηκες ζωης των γυναικων των κατωτερων ταξεων τους, αναβαθμιζοντας τον ρολο τους στην οικογενεια και την κοινωνια, παραχωριζοντας τους καποια προνομια; Τις δυνατοτητες να προβουν σε αναλογες ενεργειες τις ειχανε, πιστευουμε. Το ερωτημα ομως αυτο δεν ειναι ευκολο να απαντηθει. Τα τοτε εθνη στηριζονταν πολυ στην στρατιωτικη δυναμη, η οποια αποτελειτο αποκλειστικα απο ανδρες. Ναι μεν μπορει να κρυβεται μια εξυπνη γυναικα πισω απο καθε ανδρα, αλλα οι τοτε ηγεμονες στηριζονταν στους στρατιωτες τους. Επισης αυτοι που βρισκονται στην εξουσια, ειτε ειναι ανδρες, ειτε ειναι γυναικες, δεν ενδιαφερονται παρα μονο για το συμφερον τους. Διψουν για μεγαλυτερη δυναμη, για περισσοτερο πλουτο και ισχυ. Ακομα και οι βασιλισσες, ειτε προκειται για μυθικα προσωπα, οπως η Σεμιραμις, ειτε για πραγματικα, οπως οι ανω αναφερομενες, αλλα και ρωμαιες και βυζαντινες αυτοκρατειρες, μετραισσες των Βερσαλλιων κ.α. προτιμουν να δωσουν στο λαο τους αρτον και θεαματα, ωστε να τον αποπροσανατολισουν απο τα πραγματικα του προβληματα, οπως η φτωχεια και οι αυστηρες φορολογησεις, παρα να παραχωρισουν δικαιωματα, ακομα και σε εκπροσωπους του ιδιου τους του φυλου. Διοτι εαν ηταν ετσι, ολες αυτες οι αδικιες που εχει υποστει το γυναικειο φυλο ανα τους αιωνες (π.χ. το γελοιο μεσαιωνικο εθιμο της κεντρικης Ευρωπης, κατα το οποιο η νιοπαντρη κοπελα, που πρεπει να ειναι οπωσδηποτε παρθενα, πρεπει την πρωτη νυχτα του γαμου της να διακορευτει απο τον φεουδαρχη της περιοχης, η' το αλλο, που πρεπει αμεσως μετα την πραξη να κρεμαστει το λευκο σεντονι με αιμα πιτσιλισμενο εξω απο το σπιτι του ζευγους για να το δει ολο το χωριο και να πειστει, οτι η κοπελα ηταν αγνη) θα ειχαν εκλειψει προ πολλου. Αλλα φαινεται οτι δεν συμφερει να δινεις προνομια, αμα εχεις κυριευτει απο την απληστια που φερνουν ο πλουτος και η εξουσια.