ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΧΧΧΙΙΙ.

ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΗΣ ΣΕΖΟΝ 2009

Της Πόπης Διαμαντάκου (diaman@dolnet.gr)

(ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: ΤΑ ΝΕΑ, Δευτέρα 14 Δεκεμβρίου 2009)

Οι γιορτές για τα 20χρονα της εμπορικής τηλεόρασης τη βρίσκουν στη χειρότερη στιγμή της: στον πάτο της ριαλιτζίδικης αισθητικής Πεδίο του ατέλειωτου κουτσομπολιού, ριάλιτι του φτηνού εντυπωσιασμού, ελάχιστα σίριαλ και αυτά αντιγραφές, συρρίκνωση του ενημερωτικού τομέα, απολύσεις, τηλεοπτικές καριέρες σε κρίση, ενώ άλλες χάθηκαν, ένας κόσμος που γαντζώνεται από τα ζαρζαβατικά (κυριολεκτικώς και μεταφορικώς) για να αναπαραχθεί τρεφόμενος από τις σάρκες του. Με την κρατική τηλεόραση να αντανακλά τη μακρόχρονη στρέβλωση των σχέσεων πολιτικής και μίντια, καθώς ήταν και παραμένει η βιτρίνα τους, με την ανυπαρξία ενός εθνικού οράματος για τον πολιτισμό και τις δαιδαλώδεις διαδρομές διαπλοκής να καταλήγουν σε «επίσημη» μέθοδο κατασπατάλησης του δημόσιου χρήματος. Η τηλεοπτική χρονιά που ολοκληρώνεται σε λίγο έχει ήδη σφραγίσει την κυρίαρχη αισθητική του μιντιακού θεάματος: κανιβαλισμός σε όλες του τις μορφές, on camera αλλά και off camera. Από την κουτσομπόλικη μεσημεριανάδικη τηλεόραση μέχρι την ενημερωτική, από την πολιτική σκηνή που τροφοδότησε με σαπουνοπερικά πάθη τα πάνελα μέχρι τα μαγειρικά ριάλιτι, το αλληλοφάγωμα αποδεικνύεται το τηλεοπτικό μας χιτ. Με τους Γερμανούς από τον Αlpha να δίνουν το σύνθημα της «νέας τηλεόρασης». Φτηνή (σε αισθητική και κόστος) ριαλιτζίδικη που, αντί να ξοδεύει σε σίριαλ και σόου, αξιοποιεί το πιο αναλώσιμο προϊόν των νέων αγορών, τον ίδιο τον άνθρωπο, τα συναισθήματα και τις ανάγκες του. Τηλεόραση για φτηνές αγορές, που δεν έχουν τη δυνατότητα να ξοδέψουν για ακριβά προϊόντα, του λιανεμπόριου, αγορές του απορρυπαντικού και της σερβιέτας. Τηλεόραση οικονομική, όπου ο τηλεθεατής χαζεύει τους ομοίους του σε δραστηριότητες ιδιωτικές, σαν να καταναλώνει τον ίδιο του τον εαυτό. Δεν την έφεραν οι Γερμανοί αυτή την τηλεόραση. Είχαμε εθιστεί στις απολαύσεις του ριάλιτι χρόνια πριν. Το «καινούργιο» είναι ότι δεν χρειάζεται καν ένας λαμπερός παρουσιαστής. Το θέαμα προσφέρεται κατ΄ ευθείαν από την πηγή της παραγωγής του. Αν και, για να είμαστε ακριβοδίκαιοι, στο είδος είχε προηγηθεί η πολιτική. Με τις αλλεπάλληλες κρίσεις που έφερναν οι σαρωτικές αποκαλύψεις σκανδάλων, οι οποίες γίνονταν η αφορμή για ένα από τα πιο παθιασμένα και με βίαιες ανατροπές και αλλεπάλληλες κορυφώσεις πολιτικό ριάλιτι όλων των εποχών. Σημασία έχει να μένουμε χορτασμένοι από θέαμα.

Σαπουνόπερες της κάλπης

Αλλεπάλληλες αποκαλύψεις σκανδάλων και δύο κάλπες, μία για τις ευρωεκλογές και μία για τις εθνικές εκλογές, προσφέρονται για σπουδαία σαπουνοπερικά θεάματα, όπου όλα μοιάζουν να εξελίσσονται και όλα ίδια μένουν. Οι συζητήσεις για τα προεκλογικά ντιμπέιτ αναδεικνύουν τον τρόμο της πολιτικής μπροστά σε μια τηλεόραση, της οποίας το τελετουργικό ωστόσο έχει καταχραστεί σε πλείστες κρίσιμες περιστάσεις για να απομακρύνει το βλέμμα του φιλοθεάμονος από τις αδυναμίες της. Παραμονές των ευρωεκλογών και το περιεχόμενο τηλεοπτικών σποτ με πράσινα και μπλε παπαγαλάκια γίνεται το κεντρικό αντικείμενο της πολιτικής αντιπαράθεσης, όταν το μεταναστευτικό έχει αποδειχθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη και στη χώρα μας ως το κύριο πρόβλημα του μέλλοντος. Το ντιμπέιτ με τους 5 πολιτικούς αρχηγούς και τους 7 δημοσιογράφους απέναντί τους αποδεικνύεται σε τηλεοπτικό φιάσκο, όχι γιατί μοιάζει με σταυρόλεξο, αλλά γιατί αποδεικνύει ότι αναλώθηκε χρόνος στην συζήτηση γι΄ αυτό που άφησε εκτός τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετώπιζε ο τόπος. Η αποχή από τις κάλπες κρούει τον κώδωνα του κινδύνου. Η αποτυχία των exit polls αποδεικνύει την αδυναμία μιας εκλογικής τηλεοπτικής σκηνοθεσίας να ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται στο εκλογικό σώμα. Στις εθνικές εκλογές, λίγους μήνες αργότερα, η οικονομική κρίση γίνεται ισχυρό άλλοθι για να συνασπιστούν οι εταιρείες δημοσκόπησης προκειμένου να καταλήξουν σε ένα κοινό exit poll. Να θεωρηθεί βήμα; Γίνεται συνείδηση ότι ένα επιστημονικό εργαλείο, όπως οι δημοσκοπήσεις, δεν μπορεί να αποτελεί δημοσιογραφικό όπλο. Βήματα πάντως παρατηρούνται στο προεκλογικό ντιμπέιτ, όπου για πρώτη φορά οι πολιτικοί που συμμετέχουν μπορούν να θέσουν και μία ερώτηση ο ένας στον άλλον. Και ακόμη, για πρώτη φορά, έχουμε και ντιμπέιτ των αρχηγών των δύο μεγάλων κομμάτων. Ιστορικές στιγμές. Τα αποτελέσματα των εκλογών που σημαίνουν πανωλεθρία για τη Ν.Δ. πυροδοτούν νέο φαντασμαγορικό πολιτικό ριάλιτι με στελέχη της να αλληλοκατηγορούνται στα πάνελα μέχρι ξεκατινιάσματος. Ακολουθεί το ριάλιτι εκλογής νέου αρχηγού. Όλα απολαυστικά μεν ως θέαμα, αλλά ελάχιστα πολιτικά.

Οι χαμένοι

Η χρονιά πάντως ολοκληρώνεται με την τηλεόραση να μετρά χαμένους. Τον Ανδρέα Μικρούτσικο, του οποίου η καριέρα πνίγηκε από την υπερέκθεση, την Έμη Λιβανίου που οι προσπάθειές της για επαναφορά έπιασαν πάτο, τη Μάγδα Παπαγιάννη, που το «χαμηλό προφίλ» δίπλα στον σταρ Παπαδάκη την έθεσε εκτός καναλικού σχεδιασμού για δυναμικό αντρικό δίδυμο στην πρωινή ενημέρωση του Αnt1 και στο φινάλε τον Νίκο Ευαγγελάτο που βρέθηκε εκτός Αnt1, καθώς οι σχεδιασμοί του για το είδος της τηλεόρασης που γνωρίζει να κάνει δεν ταυτίστηκαν εντέλει με εκείνους του Αnt1. Για τον καθένα εξ αυτών οι λόγοι είναι διαφορετικοί, ωστόσο, όλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με τους δυο βασικούς παράγοντες κάθε καριέρας, τις συνθήκες μιας αγοράς που μάζευε τα λουριά στον οικονομικό τομέα και τις επαγγελματικές επιλογές που καθιστούσαν τον καθένα (τηρουμένων των αναλογιών της κάθε καριέρας) μια ιδιαιτερότητα δυσκίνητη μπροστά στις νέες καναλικές ανάγκες.

Η Πετρούλα και οι άλλοι

Με την «καυτή ανάσα» ενός μαγειρικού ριάλιτι να ακούγεται δίπλα στις ενημερωτικές κορόνες των δελτίων, θεωρήθηκε ότι η τηλεοπτική ενημέρωση περνάει κρίση. Ωστόσο, ανόμοια είδη δεν μπορεί να συγκρίνονται, αν και η μείωση του ενημερωτικού προσωπικού για λόγους οικονομίας είναι δείγμα ότι η φτηνή πλην θεαματική τηλεόραση σε εποχές κρίσης μπορεί να προκαλέσει ανατροπές. Το δελτίο του Μega απολαμβάνει τη σταθερότητα στην παράδοσή του, με τους σχολιαστές και την κεντρική παρουσιάστρια να αποτελούν το σήμα κατατεθέν ενός δελτίου που εμφανίζεται να «οδηγεί τις εξελίξεις». Με έμφαση στο θέαμα, ιδίως αυτό που διαμορφώνουν οι ρόλοι των σχολιαστών του με τις παθιασμένες αντιπαραθέσεις και τις θεατρικές κορόνες (Τράγκας) το δελτίο του Αlter έχει διαμορφώσει και αυτό σταθερή ταυτότητα. Το δελτίο του Star παραμένει «εναλλακτικό» με την Πετρούλα του καιρού και των προκλητικών εμφανίσεων, να γίνεται απλώς γραφική, όπως και οι σχολιαστικές εμφανίσεις Άντζελας και Τζούλιας, που ουδείς ασχολείται, ούτε καν για να σπάσει πλάκα.

Σίριαλ, ένα είδος υπό εξαφάνιση

Κάποτε έκαναν πρεμιέρα 30 ή και 40 σίριαλ, τώρα πλέον απομένουν ελάχιστα και εξ αυτών η συντριπτική πλειονότητα αποτελεί αντιγραφή ξένων σειρών και φέτος βρίσκονται στη δεύτερη χρονιά προβολής τους, όπως ο «Λάκης, ο γλυκούλης» (φωτογραφία), η «Πολυκατοικία», το L.Α.Ρ.D.- όλα προσπαθούν μέσω των δημοφιλών πρωταγωνιστών να αποκτήσουν γέφυρες με την ελληνική πραγματικότητα, με την οποία συναντιούνται μόνο στα ευτελέστερα ήθη προσωπικών σχέσεων. Μεγάλη περσινή επιτυχία το «Η Χαρά αγνοείται», όπου το γεμάτο αγωνία και ένταση σενάριο ευτύχισε από έξοχες ερμηνείες. Θέαμα βίας και καταστροφών Όταν τον περασμένο Δεκέμβριο ξέσπασε το κύμα νεανικής οργής στους δρόμους της Αθήνας με αφορμή τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη Γρηγορόπουλου, για να στρέψει το βλέμμα ενός τόπου ξεχασμένου στις ενήλικες ανάγκες, οι ελπίδες αναπτερώθηκαν. Μόνο που η σφραγίδα μιας πολεμικής καταστροφής που καταγράφηκε από τις τηλεοπτικές κάμερες τις ημέρες που ακολούθησαν παρέμεινε βαριά πάνω στο νόημα εκείνων των στιγμών. Η τηλεόραση χρησιμοποιήθηκε (κατόπιν μακιαβελικής σκέψης ή όχι, πάντως βρέθηκε να οδηγεί εξελίξεις). Από τον τότε υπουργό, που έκανε την πολιτική επιλογή τής «μη παρέμβασης» της αστυνομίας. Την ανακοίνωσε, διόλου τυχαία ως φαίνεται, από τις τηλεοράσεις. Αποτέλεσμα τα έκτροπα, που κόστισαν όχι μόνο περιουσίες, αλλά και μια κοινωνία φοβισμένη. Σε αυτή τη σφραγίδα της βίας αναζήτησαν φρέσκα πλάνα οι ξένες τηλεοράσεις που φέτος ακροβολίστηκαν τις ημέρες της επετείου στην Αθήνα περιμένοντας επανάληψη. Για το θέαμα; Όχι μόνο. Για την εικόνα μιας χώρας σε διάλυση. Τότε είχαν κάνει σπουδαία δουλειά και τα τηλεσαλονάκια, οι εκπομπές Τατιάνας και Δρούζα, που είχαν μετατρέψει ένα γεγονός με πολιτικές διαστάσεις σε συναισθηματολαγνικό ριάλιτι με μαθητές συγκινημένους για τον χαμό του συνομήλικού τους Αλέξη να προσφέρουν το θέαμα των συναισθημάτων τους προς ενίσχυση της τηλεθέασης. Τα ίδια σαλονάκια επαναλήφθηκαν και φέτος. Καμιά ιδέα, καμιά διεκδίκηση δεν αντέχει απέναντι στη γαστριμαργία του ριάλιτι. Όσο συγκινείται το φιλοθέαμον δεν σκέφτεται. Αυτό έχει σημασία.

Η καλή μέρα από το πρωί φαίνεται

Οι αλλαγές στην πρωινάδικη ζώνη είναι επιβεβλημένες από τους καιρούς. Διόλου τυχαία κλυδωνίζεται η πρώτη του Αnt1, που αντιμετώπισε την άρνηση του κοινού όσο προσπαθούσε να παραμείνει πιστή στο μοντέλο που η ίδια καθιέρωσε με Κορομηλά και Μενεγάκη. Ξεπερασμένο, πλέον, μια και δεν υπάρχει η αγορά της τυφλής κατανάλωσης που υποστήριζε. Το δίδυμο Μουτσινά- Ζαρίφη βουλιάζει στην αγωνία να ενταχθεί σε αταίριαστο κόνσεπτ, η απόπειρα με τη Βίκυ Καγιά στον ρόλο της παρουσιάστριας καταλήγει σε φιάσκο. Η λύση των Καραμερο- Χαριτάτων αποδεικνύεται ιδανική, καθώς μοιάζει να γεφυρώνει ειρηνικά τις παλιές συνήθειες του πρωινάδικου με τις νέες απαιτήσεις για μια τηλεόραση πιο κοντά στις νέες ανάγκες ενός κοινού με οικονομικά προβλήματα. Στο Μega, όπου ο Γρηγόρης Αρναούτογλου έχει την ευκαιρία του για αγρανάπαυση, μια πεντάδα νέων, άφθαρτων και ωραίων προσώπων στριμώχνεται στο παλιό, κουρασμένο κόνσεπτ, χωρίς να καταφέρνει να βάλει τη δική της σφραγίδα. Η Ελένη Μενεγάκη στον Αlpha μένει αμετακίνητη σε αυτό που ξέρει να κάνει. περιμένοντας να αλλάξουν ίσως οι εποχές παρά εκείνη.
Ριάλιτι να φάνε κι οι κότες

Αγρότες, στους δρόμους με τα τρακτέρ πριν από μερικούς μήνες να διεκδικούν από μια κυβέρνηση των υποσχέσεων τα υπεσχημένα. Αγρότες φέτος, σταρ των τηλεπροξενιών, να διεκδικούν σύζυγο on camera. Υπέροχη εξέλιξη! Ειρηνική. Αντί να ξεσηκώνονται για την τιμή του βάμβακος, μακιγιάρονται σαν ζεν πρεμιέ και απολαμβάνουν τη συντροφιά κυριών που σφάζονται στην ποδιά τους για το ποια θά ΄ναι η τυχερή νύφη. Αν έχει κανείς απορία για τον ρόλο του ριάλιτι στις τηλεοπτικές δημοκρατίες, ιδού το καλύτερο παράδειγμα. Κορυφαία στιγμή της κατρακύλας η «Στιγμή της αλήθειας» όχι για τις σεξουαλικές φαντασιώσεις που ομολογούνται από διάφορους που κυνηγούν γενναία αμοιβή, αλλά γι΄ αυτό που καθιερώνεται μέσω της εκπομπής ως απαύγασμα του εθισμού και της απουσίας κάθε κριτηρίου στη μιντιακή πραγματικότητα. Η παρουσιάστρια Ευγενία Μανωλίδου, τότε σύντροφος και κατόπιν σύζυγος πολιτικού και επίσης επίλεκτου μέλους του μιντιακοπολιτικού θιάσου, του Αδώνιδος Γεωργιάδη, κάνει μέσω της προκλητικής εκπομπής της θεαματικό ντεμπούτο και αυτή στον θίασο των τηλεδιασημοτήτων προσφέροντας ακόμη πιο προκλητικές και από εκείνες των παικτών του ριάλιτι που παρουσίαζε προσωπικές εξομολογήσεις. Η εν λόγω εκπομπή κόβεται στο τελευταίο της επεισόδιο από το ΕΣΡ σε μια πρωτοφανή επίδειξη υποκριτικής κατάχρησης του ρόλου του και εξευτελισμού της σημασίας του ως ανεξάρτητης αρχής. Αλλά μην ξεχνάμε, η κυβέρνηση της Ν.Δ., με την υποστήριξη του ΛΑΟΣ, επιφανές στέλεχος του οποίου είναι ο σύζυγος της κ. Μανωλίδου, ουδεμία εκτίμηση έτρεφε προς τις ανεξάρτητες αρχές. Το ζεύγος Αδώνιδος- Ευγενίας αποδεικνύεται το ιδανικό μιντιακοπολιτικό υβρίδιο από τη συνάντηση του ριάλιτι με την πολιτική και τη σοουμπίζνες.

Ξέφρενο πανηγύρι σπατάλης

Ζήσαμε την κυριαρχία της γιουροβιζιονο-λιγούρας, με την ΕΡΤ να οδηγεί το ξέφρενο πανηγύρι της σπατάλης δίνοντας το σύνθημα με μια χλιδάτη γιορτή στο Αθηνών Αρένα και καλεσμένη όλη την μεσημεριανοπρωινάδικη κουτσομπόλικη τηλεόραση που ξιπαζόταν χαζεύοντας τον εαυτό της να πρωταγωνιστεί ανάμεσα σε καπνούς ακριβών πούρων και σε τουαλέτες, ενώ η οικονομική κρίση ξεσπούσε γύρω της γονατίζοντας το κοινό. Να την προσκυνήσει θεώρησε μάλλον. Εξ ου και του προσέφερε ένα απίθανο θέαμα γιουροβιζιονικού εθνοκομπλεξισμού, όπου όλοι οι ανταγωνιστές του Sakis, του δικού μας, ήταν ασχημότεροι, ατάλαντοι, θαμποί, λιγούρια. Πήραμε με το ζόρι την έβδομη θέση βγάζοντας μια κάσα στη σκηνή της Γιουροβίζιον και τον Σάκη να κάνει κωλοτούμπες πάνω της. Εθνομπαρόκ τσίρκο. Περισσότερο και από τις μεσημεριανούδες, πάντως, λυπήθηκε η τότε κυβέρνηση που περίμενε τη νίκη του Σάκη για να ανακοινώσει την επομένη τις ευρωλίστες σε κλίμα πανηγυρικής ευφορίας. Όλα τα κόλπα δεν πιάνουν. Και το χειρότερο! Τα ακριβοπληρώνουμε οι Έλληνες πολίτες με μια ΕΡΤ καταχρεωμέ- νη.

...............................................................................

Σ. σ.: Ευτυχως που υπαρχουν τα ντιβινταδικα... Και το torrent...