Ο ΧΑΜΕΝΟΣ ΤΑΦΟΣ.

Εικ. 1. Κεφαλη Αλεξανδρου απο μαρμαρο στο νεο Μουσειο Ακροπολης. 4ος αι. π.Χ.

Αρχες Νοεμβριου του τρεχοντος ετους αναφερθηκαμε απο το ιστολογιο στην εκθεση σχετικα με τον Μεγα Αλεξανδρο και τις εκστρατειες του στην Ανατολη, η οποια διεξαγεται στην πολη του Μαννχαιμ της Γερμανιας (βλ. αντιστοιχο κειμενο). Στο παρον κειμενο, επηρρεασμενοι για αλλοι μια φορα απο αυτο το γεγονος, θα αναφερθουμε σε ενα αλλο σπουδαιο θεμα, το οποιο εχει να κανει με τον Μακεδονα στρατηλατη.

Εικ. 2. Χαρτης με την πορεια και τις κτησεις του Αλεξανδρου.

Ενα απο τα πιο μεγαλα αινιγματα της αρχαιοτητας αφορα την τοποθεσια της ταφης του Μεγαλου Αλεξανδρου. Για αιωνες οι ανθρωποι εκαναν διαφορες εικασιες για το που θα μπορουσε να βρισκεται ο ταφος, πως ειναι εσωτερικα και εξωτερικα, καθως και ποια αλλα κειμηλια ειναι δυνατον να περιεχονται σε αυτον, εκτος απο το σωμα του νεκρου βασιλια. Ο ταφος του Αλεξανδρου θεωρειται ακομα αγνωστος, ακριβως οποιος οι αντιστοιχοι αλλων κατακτητων, σαν τον Αττιλα και τον Τζεκινγκς Χαν. Σε αυτες τις περιπτωσεις, τα ορια μεταξυ Μυθου και Αληθειας, Φανταστικου και Πραγματικου μπερδευονται, περιπλεκονται.

Εικ. 3. Νομισμα με την κεφαλη του Αλεξανδρου σε προφιλ. Φοραει τα κερατα του Αμμωνος Διος. 3ος αι. π. Χ.

Πληροφοριες για τις γραπτες πηγες, δηλ. αρχαιους συγγραφεις και νεοτερες ερευνες γυρω απο τον ταφου του Αλεξανδρου, θα βρει ο αναγνωστης στο πολυ καλογραμμενο βιβλιο των Κ. Μαζη και Β. Μαστορη που τιτλοφορειται οι ταφοι του Μ. Αλεξανδρου και κυκλοφορει απο τις εκδοσεις Ερμειας-Γαλαξιας. Επισης στην ιστοσελιδα www.isidore-of-seville.com/alexander/6.html εμπεριεχονται πολλες χρησιμες πληροφοριες σχετικα με το θεμα.

Εικ. 4. Χαλκινο αγαλμα εφιππου Αλεξανδρου απο το Μουσειο της Ναπολης. 1ος αι. π./ 1ος αι. μ. Χ.

Συνοπτικα αναφερονται εδω τα ποιο σημαντικα στοιχεια: Ο Αλεξανδρος πεθανε στην Βαβυλωνα τον Ιουνιο του 323 π. Χ. Ηταν 33 χρονων και ειχε κατακτησει το 95% του τοτε γνωστου κοσμου. Συμφωνα με καποιους αρχαιους συγγραφεις, μια νεκρικη πομπη με το φερετρο του επροκειτο να μεταφερει την σωρο του στα πατρια εδαφη, μολονοτι ειχε ειπωθει, οτι ο ιδιος ο Αλεξανδρος επιθυμουσε να ενταφιαστει στην Βαβυλωνα, την οποια ειχε επιλεξει ως πρωτευουσα του βασιλειου του. Την τελευταια στιγμη λεγεται, οτι ο Πτολεμαιος καταφερε να αρπαξει κυριολεκτικα την σωρο απο τους πρωην συμπολεμιστες του και νυν ανταγωνιστες του στο μοιρασμα της αυτοκρατοριας του Αλεξανδρου και να την μεταφερει στην Αλεξανδρεια της Αιγυπτου. Συγγραφεις οπως ο Διοδωρος Σικελιωτης αναφερουν, οτι η σωρος του Αλεξανδρου τοποθετηθηκε σε γυαλινο φερετρο, αφου πρωτα ταριχευτηκε, συμφωνα με τις αιγυπτιακες παραδοσεις. Στον χωρο που βρισκεται η σωρος υπαρχουν παπυροι, χρυσα κοσμηματα και διαφορα αλλα πολυτιμα τεχνουργηματα, συμφωνα με αλλους. Καποιοι ανεφεραν οτι ρωμαιοι αυτοκρατορες επισκευτηκαν τον ταφο και ειτε αφησαν, ειτε πηραν καποια αντικειμενα απο εκει. Στους μετεπειτα αιωνες, καθε αναμνηση για το που θα μπορουσε να βρισκεται ο ταφος χαθηκε στην αιχλη του χρονου.

Εικ. 5. Αλεξανδρος εφιππος. Μωσαικο απο την Πομπηια, Casa dell Fauno. 2ος αι. π. Χ. Μουσειο Ναπολης.

Την δεκαετια του 1950 υπηρξε ενας Ελληνας σερβιτορος στην Αλεξανδρεια, ο οποιος ειχε καταφερει να παρει αδειες απο την αιγυπτιακη κυβερνηση για ανασκαφες σε διαφορα σημεια του κεντρου της πολης. Δεν βρηκε τιποτε, αλλα θεωρειται ως μια απο τις πιο ιδιορρυθμες φυσιογνωμιες της Αλεξανδρειας. Αιγυπτιοι αρχαιολογοι υποστηριζουν οτι ο ταφος του Αλεξανδρου θα μπορουσε να ειναι ο φερομενος ως "αλαβαστρινος ταφος" στο παλιο νεκροταφειο της Αλεξανδρειας, στα ανατολικα. Ο Χαρης Τζαλας, διευθυντης του Ελληνικου Ινστιτουτου Ελληνιστικων Σπουδων, πιστευει οτι ο ταφος πρεπει να βρισκεται κατω απο το τζαμι, το οποιο κτιστηκε στην θεση, η οποια κατα τους ελληνιστικους και ρωμαικους χρονους ονομαζοταν "Σωμα". Η ονομασια δεν δοθηκε τυχαια στην περιοχη, καθως και ορισμενοι αρχαιοι συγγραφεις υποθετουν οτι ονομαστηκε ετσι απο το γεγονος πως εκει εταφηκε ο Αλεξανδρος. Για θρησκευτικους λογους, ο Τζαλας δεν επιτρεπεται να διεξαγει ανασκαφικες ερευνες κοντα και μεσα στο τζαμι. Ο Jaques-Yves Empereur θεωρει οτι ο ταφος πρεπει να βρησκοταν κοντα στο λιμανι της πολης και τωρα βρισκεται κατω απο την θαλασσα. Τα τελευταια χρονια εχουν υπαρξει και καποιοι, οι οποιοι ισχυριζονται οτι ο Αλεξανδρος ταφηκε τελικα στην Μακεδονια, ειτε στην Βεργινα, ειτε στις Αιγες. Στους υποστηρικτες της θεωριας αυτης ανηκουν και αρχαιολογοι του παν/μιου Θεσ/κης.

Εικ. 6. Αναπαρασταση του νεκρικου φορειου του Αλεξανδρου συμφωνα με τις αρχαιες πηγες.

Εδω και τρια χρονια εχει κυκλοφορησει μια νεα θεωρια για τον πιθανολογουμενο τοπο ταφης του Αλεξανδρου. O A. Chugg στο ομοτιτλο βιβλιο του υποστηριζει οτι κατα τους πρωιμους χριστιανικους χρονους, το περιεχομενο του αλεξανδρινου ταφου του Μακεδονα μεταφερθηκε στην Βενετια. Συνεπως ο ταφος του Αλεξανδρου βρισκεται σημερα εκει που λεγεται οτι βρισκονται τα οστα του Αγιου Μαρκου. Την θεωρια αυτη γνωστοποιησε στο γερμανικο αναγνωστικο κοινο ο δημοσιογραφος Dirk Husemann με δικο του βιβλιο στο οποιο λεει, λιγο ως πολυ, τα ιδια πραγματα. Η κοινη γνωμη παντως, επιμενει να φανταζεται τον ταφο κατω απο τους δρομους της πολυβουης Αλεξανδρειας. Σε ενα προσφατα εκδιδομενο απο τον "Ψυχογιο" μυθιστορημα, ο P. Adams τοποθετει τον ταφο στην ερημο της Αιγυπτου. Ομοιως και σε μια παλαιοτερη ταινια, αμερικανοιταλικης παραγωγης, με τον Σπυρο Φωκα, αρχαιολογοι ψαχνουν για τον ταφο εκτος Αλεξανδρειας.

Εικ. 7. Αναπαρασταση της Αλεξανδρειας κατα την ελληνιστικη εποχη.

Σε αυτο το σημειο θα πρεπει να αναφερθει μια ακομη υποθεση, η οποια παρ' ολιγο να οδηγησει σε πολιτικο επισοδειο και να ζημιωσει σοβαρα την δουλεια αξιοπρεπων ερευνητων και το κυρος της Ελλαδας: Τον Φλεβαρη του 1995, τρια χρονια παρα ενα μηνα απο τον θανατο του γνωστου καθηγητη και ανασκαφεα των βασιλικων ταφων της Βεργινας Μανωλη Ανδρονικου, μια ιδιαιτερη ειδηση φιγουραριζε στα εξωφυλλα των εφημεριδων και τα δελτια ειδησεων ανα τον κοσμο. Καποια Ελληνιδα αρχαιολογος ονοματι Λιανα Σουβαλτζη ανακοινωσε οτι ειχε ανακαλυψει τον ταφο του Μεγαλου Αλεξανδρου στην οαση Σιουα της Αιγυπτου, το μαντειο της οποιας ειχε επισκεφθει ο Αλεξανδρος, αφοτου η Αιγυπτος παραδωθηκε σε αυτον. Με τον καιρο φανηκε, οτι κατι δεν πηγαινε καλα στην ολη ιστορια. Η κυρια αυτη, που κραυγαζε μανιωδως στις τηλεοπτικες καμερες, "Alexander the Great is buried here - HERE!!!" δεν δεχοταν να συνεργαστει με Ελληνες, Ευρωπαιους και Αμερικανους αρχαιολογους. Μολονοτι δεν δεχοταν τις επισκεψεις τους στον χωρο, καποιοι απο αυτους καταφεραν να δουν καποια πραγματα. Τελικα αποκαλυφθηκε οτι ο φερομενος ως μακεδονικος ταφος, πιθανοτατα ειναι ενα κενοταφιο η' ενα ιερο. Οσο για τις επιγραφες που ανεφερε οτι βρηκε η κυρια Σουβαλτζη, αυτες ουτε λογο για Μεγα Αλεξανδρο κανουν, ουτε της ελληνιστικης εποχης ειναι. Ειναι ρωμαικες, εποχης Τραιανου. Μετα απο αυτο, οι αιγυπτιακες αρχες διεκοψαν τις ανασκαφες της κυριας Σουβαλτζη και εκλεισαν την περιοχη. Το βαρος το σηκωσε στις πλατες της η ελληνικη αρχαιολογια και οι σοβαροι Ελληνες ερευνητες που επρεπε να υπομενουν ειρωνικα σχολια και κοροιδιες των ξενων συναδελφων τους για την προχειροτητα και τον ερασιτεχνισμο της Σουβαλτζη.

Εικ. 8. Το πονημα της κυριας Σουβαλτζη.

Η Σουβαλτζη και ο δικηγορος συζυγος της, ο οποιος ξοδεψε πραγματικα την περιουσια του για να υποστηριξει το οραμα της γυναικας του, εξαφανιστηκαν για καποια χρονια απο το προσκηνιο. Πριν απο καμποσα χρονια κυκλοφορησε το βιβλιο-ημερολογιο των ανασκαφων της στην Σιουα (βλ. εικ. 8). Ειναι μια ζωντανη αποδειξη για το πως ΔΕΝ πρεπει να γινονται δημοσιευσεις ανασκαφικων πεπραγμενων, αφου, ξεφυλλιζοντας το, φτανει κανεις στο συμπερασμα οτι δεν ειναι καν επιστημονικο βιβλιο. Για παραδειγμα, καπου αναφερει οτι: "Τα Χριστουγεννα τα περασαμε στην Σιουα...Ηλθαν οι οικογενειακοι μας φιλοι απο Ελλαδα με το σκυλακι τους...Ετσι η σκυλιτσα μας ειχε παρεα". Αναρωτιεται κανεις, τι δουλεια εχουν τετοιου ειδους χαζα σχολια, αλλα και κουτσομπολια περι συμπεριφορας Γερμανων, Αιγυπτιων και Ελληνων αρχαιολογων σε μια εργασια που θελει να θεωρειται δημοσιευση ανασκαφων.

Δυστυχως η κυρια Σουβαλτζη εβγαλε μονη της τα ματια της. Μολονοτι αποφοιτος του τμηματος Αρχαιολογιας του παν/μιου Αθηνων και συμμετεχουσα ως φοιτητρια σε ανασκαφες στην Κρητη, δεν εμαθε τιποτε απο ολη αυτη την εμπειρια της περι οργανωσης και διαχειρησης ανασκαφων, ποσω δε περι παρουσιασης και δημοσιευσεων. Αξιο αποριας το πως μια αρχαιολογος χωρις περαιτερω δημοσιευσεις και ανωτερα πτυχια οπως διδακτορικο, καταφερε να αποσπασει αδεια για ανασκαφες και μαλιστα στην Αιγυπτο, στην οποια η γραφειοκρατια ειναι ακομα χειροτερη και απο την Ελλαδα. Ισως να επαιξε η περιουσια του ανδρος της ρολο σε αυτην την υποθεση. Μυστηριο παντως παραμενει η επαφη της με τον ελληνικο ακροδεξιο χωρο κατα την εποχη που μεσουρανουσε ως...σταρ στα τηλεοπτικα δρωμενα, καθως και οι αναφορες περι επαφης της με μυστικιστες που την οδηγησαν, κατα δηλωσεις της, στον τοπο που ανεσκαπτε.

Υστερα απο αυτο το καζο, το ρεζιλεμα στην υφηλιο για αλλη μια φορα απο την τσαπατσουλια, τον ερασιτεχνισμο και τον εγωκεντρισμο ενος ατομου, σκεφτομαστε οτι ισως ειναι καλυτερα που δεν εχει βρεθει ο ταφος του Αλεξανδρου ως τωρα. Ισως δεν θα πρεπει να ανακαλυφθει καν, σε περιπτωση που υπαρχει καπου. Η επιστημη εχει πιο σοβαρα ερωτηματα για να απαντησει. Ας αφησουμε τον Μεγα Αλεξανδρο στην ησυχια του επιτελους.