Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΜΙΛΛΕΝΙΟΥΜ.

Εχοντας μολις μπει στον πρωτο χρονο της δευτερης δεκαετιας της δευτερης χιλιετηριδας μ. Χ.... Και ασυναισθητα, το μυαλο παει σε ενα εργο κλασικο και στον πρωταγωνιστη του....

Ενα ποιημα επικο, που ξεκινησε ως τραγουδι για να καταγραφει αργοτερα. Ενα απο τα αρχαιοτερα αριστουργηματα της παγκοσμιας λογοτεχνιας. Η Οδυσσεια, που αποδιδεται στον Ομηρο. Επτα πολεις της αρχαιας Ελλαδος διεκδικουν το προνομιο να καταγεται απο αυτες ο ποιητης, που οι μεταγενεστερες παραδοσεις τον θελουν τυφλο. Ποτε ακριβως εζησε, δεν ειναι γνωστο. Τον 8ο αι. π. Χ. λενε. Και εκει περιπου αποδιδουν την πλοκη της Οδυσσειας. Στην αυγη της πρωτης χιλιετηριδας π. Χ.

Εχουν περασει 20 χρονια απο την αλωση της Τροιας. Οι πρωταγωνιστες του πολεμου επιστρεφουν στις πατριδες τους μετα απο χρονια. Τα πραγματα ομως δεν ειναι οπως πριν. Η παρακμη και η σηψη εχουν κυριεψει τα αλλοτινα πανισχυρα βασιλεια των Αχαιων ηγεμονων. Στις Μυκηνες, το ισχυροτερο και πλουσιοτερο εξ αυτων, εχει επελθει κενο εξουσιας, αφοτου η βασιλισσα Κλυταιμνηστρα, σε συνεργασια με τον μνηστηρα της Αιγισθο, δολοφονησε τον βασιλια Αγαμεμνωνα, τον επικεφαλης της τρωικης εκστρατειας.

Ενας εκ των βασιλεων αυτων, δεν επεστρεψε στην πατριδα του. Δεν υπαρχουν νεα του. Αυτος ειναι ο κυριος πρωταγωνιστης του επους. Ο Οδυσσεας, βασιλιας της Ιθακης, στο Ιονιο Πελαγος της Δυτικης Ελλαδος. Στο ανακτορο του εχουν μαζευτει εδω και χρονια καμια εκατονταρια αριστοκρατες που τρωγοπινουν το βιος του και περιμενουν να διαλεξει η συζυγος του, η βασιλισσα Πηνελοπη τον νεο της παρτενερ για να κυριαρχησει στην Ιθακη. Αυτη ομως, σαν ομηρικο αντισταθμισμα στην Ελενη και την Κλυταιμνηστρα, αρνειται. Ειναι σιγουρη οτι ο Οδυσσεας, ο νομιμος συζυγος της και βασιλιας της Ιθακης, θα επιστρεψει στο σπιτικο του. Ο γιος τους Τηλεμαχος ειναι πολυ νεος και δυστυχως ανισχυρος για να τα βγαλει περα μονος του εναντια στους μνηστηρες.

Δεν ειναι πολυ σαφες, εαν υπαρχει κατι περα απο συζυγικο καθηκον, ιδεωδες της εποχης, που αναγκαζει την Πηνελοπη να συμπεριφερθει κατ' αυτον τον τροπο. Η' μηπως υπαρχει κατι περισσοτερο; Μηπως πριν απο 20 χρονια, ο Οδυσσεας εδειξε οτι ειναι διαφορετικος ανδρας απο ολους τους αλλους και στον τομεα; Μηπως ηταν ευγενικος και τρυφερος εραστης στην Πηνελοπη; Μηπως υπηρξε αμοιβαιος ερωτας μεταξυ τους και οχι γαμος απο συμφερον, γι' αυτο και αυτη η συναισθηματικη ελξη μεταξυ των; (Ας υποτεθει οτι η Πηνελοπη ηταν μεταξυ 16 και 18 χρονων οταν παντρευτηκε τον Οδυσσεα. Ας υποτεθει οτι και αυτος ηταν τοτε ανω των 21 χρονων. 20 χρονια ειναι πολλα και σε δυσκολες συνθηκες, οπως πρεπει να ηταν τοτε, ο ανθρωπος γερνα εμφανισιακα πιο γρηγορα απο τον σημερινο. Ωστοσο ο ποιητης δινει την εντυπωση, οτι και οι δυο τους ηταν καλοδιατηρημενοι και σε καλη φυσικη κατασταση. Η ομορφια της Πηνελοπης εξειρεται τοσο, οσο και η πιστη της. Ο δε Οδυσσεας ειναι γυμνασμενος και δυνατος στο σωμα, οχι μονο στο μυαλο.)

Ο κοσμος της Οδυσσειας του Ομηρου ειναι πολυ διαφορετικος απο αυτον της Ιλιαδας. Εαν οντως αντανακλαται η εποχη του Σιδηρου στο πρωτο επος, αυτη πρεπει να ηταν μια σκληρη εποχη για τον ανθρωπο. Υπαρχουν σκηνες που δειχνουν βασιλισσες να ασχολουνται με χειρωνακτικες εργασιες. Αλλες, οπου φαινεται ποσο ευκολα μπορει να αλλαξει η τυχη του ανθρωπου απο την μια στιγμη στην αλλη. Ο Ευμαιος, ο χοιροβοσκος του Οδυσσεα, ηταν καποτε βασιλοπουλο σε καποιο βασιλειο μικρου νησιου του Αιγαιου. Επειτα απο εισβολη πειρατων, πιαστηκε σκλαβος και μετα απο περιπετειες, βρεθηκε να φυλαει ζωα στην Ιθακη. Δεν διεκδικησε ποτε το βασιλειο του πισω. Στην εποχη του Ομηρου πρεπει να πολεμησεις για να αποκτησεις κατι. Ετσι και ο Οδυσσεας, για να επανακτησει την εξουσια του απο τους μνηστηρες. Μυστηριο επισης, γιατι ο πατερας του Λαερτης δεν λειτουργησε ως αντικαταστατης του κατα την απουσια του η' γιατι δεν μαζεψε τους πιστους φιλους και οπαδους του Οδυσσεα, μολις φανηκαν οι προθεσεις των μνηστηρων.

Ενα απο τα βασικα σημεια διαφορας μεταξυ Ιλιαδας και Οδυσσειας, ειναι η σταση του ιδιου του Οδυσσεα. Και στα δυο επη, αν και κυριως στην Οδυσσσεια φυσικα, φαινεται απο τι παστα ειναι καμωμενος. Η Ιλιαδα ειναι ενα εργο, στο οποιο εξαιρεται η πολεμικη αρετη. Ηρωας ειναι ο πολεμιστης, οπως ο Αχιλλεας, ο καλυτερος των Αχαιων. Στην Οδυσσεια ομως, μετραει η επιβιωση σε αλλα πεδια, οπου οι μυες και τα ξιφη δεν μπορουν να κανουν πολλα. Εδω εγκειται λοιπον το προσον του Οδυσσεα. Στο προοιμιο της Οδυσσειας αποκαλειται "πολυτροπος", πολυμηχανος, που γνωρισε ξενα μερη, ηθη και εθιμα, ανθρωπους. Και για να επιβιωσει απο κινδυνους, επρεπε να βασιστει στο μυαλο του.

Το χαρακτηριστικοτερο παραδειγμα, ειναι φυσικα η συναντηση με τον Κυκλωπα Πολυφημο, παρηκμασμενο σπερμα μιας θεικης φυλης, που καποτε πολεμησε με τους Ολυμπιους εναντιον των Τιτανων. Τωρα ζει σε σπηλιες και τρεφεται με ανθρωπινες σαρκες, αν και φτιαχνει τυρι απο τα αιγοπροβατα που φυλαει. Ο Οδυσσεας και οι συντροφοι του ειναι αιχμαλωτοι. Ο Κυκλωπας εχει φραξει την σπηλια με μια πετρα τεραστια. Αν τον σκοτωσουν, δεν θα μπορεσουν να φυγουν, γιατι δεν ειναι αρκετα δυνατοι για να μετακινησουν την πετρα. Τι να κανουν λοιπον;

Στην κρισιμη στιγμη το μυαλο του Οδυσσεα αρχιζει και παιρνει στροφες. Οι συντροφοι του εχουν μαζεψει κατι τσαμπια και τα εχουν αφησει στη σπηλια. Τα λιωνουν και κανουν κρασι απο αυτα. Ο Οδυσσεας, συστηνομενος ως "Κανενας" (Ουτις) στον Κυκλωπα, του δινει κρασι να δοκιμασει. Ο Πολυφημος πινει και πινει. Μεθαει, καθως δεν ειναι συνηθισμενος στο κρασι και αποκοιμαται. Ευθυς ο Οδυσσεας προσταζει τους συντροφους του να ακονισουν την ακρη ενος ξυλου στην σπηλια μεχρι να γινει μυτερο και να το βαλουν στην φωτια. Στην καταλληλη στιγμη το παιρνουν, το σηκωνουν και το εμβολιζουν στο ματι του Κυκλωπα. Μανιασμενος εκεινος απο τον πονο που του προκαλεσε το καυτο σουβλι, τρεχει προς την εξοδο της σπηλιας, ζητωντας βοηθεια απο τ' αδελφια του. Με μια απλη κινηση παραμεριζει τον βραχο που την εφρασσε. Αυτην την κινηση περιμενε και ο Οδυσσεας, ο οποιος δινει εντολη στους συντροφους του να ελευθερωσουν τα μεγαλοσωμα προβατα του Κυκλωπα απο το μαντρι τους και να κρεμαστουν απο κατω τους. Ετσι ο Κυκλωπας αντιλαμβανεται μεν τα προβατα που βγαινουν εξω, αλλα τυφλος οπως ειναι, δεν μπορει να βρει τους Ελληνες ψηλαφωντας τις ραχες των ζωων του. Το αποκορυφωμα του θριαμβου του πολυμηχανου Οδυσσεα ερχεται απο τους υπολοιπους Κυκλωπες, οι οποιοι κοροιδευουν τον αδελφο τους Πολυφημο οταν τους αποκαλυπτει οτι τον τυφλωσε ο...Κανενας!

Και ομως αυτη η στιγμη θριαμβου, κραταει λιγο. Ο ιδιος αυτος Οδυσσεας, ο οποιος εδειξε ψυχραιμια σε στιγμες κινδυνου, ειναι τοσο πολυ κυριευμενος απο τα αισθηματα του, που κανει το λαθος να ξεπερασει τα ορια που εθεσαν οι θεοι. Επαιρεται για τον εαυτο του και γελαει με τον ανημπορο πλεον Κυκλωπα. Ετσι του αποκαλυπτει το πραγματικο του ονομα. Και στην ελληνικη μυθολογια, οταν ο ανθρωπος επαιρεται, επερχεται η νεμεσις, η τιμωρια του. Ο Πολυφημος τυχαινει να ειναι γιος του Ποσειδωνα, θεου των θαλασσων. Αυτος ακουει τον τυφλο γιο του να τον παρακαλει να τιμωρησει τον Οδυσσεα. Και ομοιως πραττει. Εχει δε προηγουμενα με τον βασιλια της Ιθακης, καθως ο Οδυσσεας ειναι εκεινος που με τεχνασμα κυριευσε, μετα απο δεκαετη πολιορκια, την Τροια, τα τειχη της οποιας ειχε κτισει ο Ποσειδωνας. Ετσι, ο Οδυσσεας καταδικαζει το πληρωμα του και τον εαυτο του να θαλασσοδερνεται για αλλα 10 χρονια στις θαλασσες.

Σ' αυτο το χρονικο διαστημα, θα αντιμετωπισει τερατα, οπως οι Λαιστρυγονες, οι Σειρηνες, η Σκυλλα και η Χαρυβδις. Θα δει τον πειρασμο στα προσωπα και τα κορμια πανωριων θεων, οπως η μαγισσα Κιρκη και η Καλυψω. Θα κατεβει στον Κατω Κοσμο, για να ρωτησει το πνευμα του μαντη Τειρεσια τον δρομο για την Ιθακη. Εκει θα πληροφορηθει και το τι παιζεται στο σπιτικο του και θα βιαστει ακομα περισσοτερο. Καποια λαθη των συντροφων του, οπως η σφαγη των βοδιων του Ηλιου (ειχαν κανει παρομοιες ενεργειες και παλιοτερα, οταν ανοιξαν κρυφα τον ασκο που τους ειχε χαρισει ο Αιολος και απελευθερωσαν ολους τους ανεμους, προκαλωντας θαλασσοταραχη που τους εριξε σε αγνωστα νερα) θα τον βγαλουν εκτος πορειας και παλι. Στο τελος θα καταληξει μονος επιζων, ναυαγος στο ειδυλλιακο και γειτονευων με την Ιθακη νησι των Φαιακων.

Εχοντας εν γνωσι του την κατασταση που επικρατει στο αρχοντικο του, ο Οδυσσεας καταστρωνει το τελευταιο του σχεδιο: Πως θα ξεφορτωθει τους μνηστηρες. Αν εμφανιστει ως Οδυσσεας, θα τον σκοτωσουν. Οποτε πρεπει να παει μεταμφιεσμενος. Εχοντας πλεον πληρωσει για την παρησσια του εναντι του Ποσειδωνα, ο βασιλιας Οδυσσεας εμφανιζεται ως ζητιανος στο ανακτορο της Ιθακης. Θα ξεκινησει απο πολυ χαμηλα για να διεκδικησει το βιος του. Στο παλατι θα ανεχτει τις προσβολες και τα πειραγματα των καλομαθημενων μνηστηρων. Συμπαραστατης του, η θεα της σοφιας Αθηνα. Βοηθος του, ο χοιροβοσκος Ευμαιος.

Η θεα μεταμφιεσμενη, πειθει την πιστη Πηνελοπη να δοκιμασει τους ανυπομονους μνηστηρες. Οποιος τεντωσει το κυνηγετικο τοξο του Οδυσσεα και περασει ενα βελος αναμεσα απο 12 τσεκουρια, αυτος θα την παντρευτει και θα γινει ο νεος βασιλιας της Ιθακης. Ο ενας μετα τον αλλον, οι μνηστηρες δοκιμαζουν. Ολοι τους αποτυγχανουν. Ειπαμε, η Οδυσσεια δεν ειναι ενα εργο, στο οποιο πρωταγωνιστουν οι μπρατσαραδες, αλλα οι ευφυεις. Βεβαια υπαρχουν και εξαιρεσεις. Ο Οδυσσεας παλευει και νικαει τον πρωταθλητη των Φαιακων και ερχομενος στο παλατι του ως ζητιανος, βγαζει νοκ αουτ εναν αλλον ζητιανο που εχει τα μισα του χρονια, επειδη ο τελευταιος φοβηθηκε οτι θα του 'τρωγε το μεροκαματο.

Αφου και ο τελευταιος μυωδης μνηστηρας απετυχε να τεντωσει την χορδη του τοξου, ο ζητιανος Οδυσσεας ζητει δειλα να του επιτρεψουν να δοκιμασει. Κατω απο γιουχαισματα και βρισιες, παραλαμβανει το οπλο στα χερια του. Με απλες κινησεις, περναει την χορδη. Τεντωνει το τοξο, σημαδευει και το βελος περναει μεσα απο τα 12 τσεκουρια! Πως ακριβως ηταν παρεταγμενα και με ποιο κολπο καταφερε ο Οδυσσεας να τεντωσει το τοξο, δεν εξηγειται επ' ακριβως στο επος. Δευτερη στιγμη θριαμβου, δευτερη αποκαλυψη. Χωρις παρησσια αυτη την φορα. Ακομα και ο πολυμηχανος Οδυσσεας πηρε το μαθημα του απο τους θεους. Σοκ για τους μνηστηρες. Ηρθε η ωρα να πληρωσουν για την κατασπαταληση της ξενης περιουσιας. Ο Τηλεμαχος και ο Ευμαιος εχουν φροντισει να κλειδαμπαρωσουν τους μνηστηρες στην κεντρικη αιθουσα και να οπλιστουν. Η σφαγη που επακολουθησε περιγραφεται στους αντιστοιχους στιχους της Οδυσσειας.

Αυτος ειναι ο Οδυσσεας. Και αυτος ειναι ο κοσμος του. Ενας κοσμος σκληρος, οπου η ζωη παιζει περιεργα παιχνιδια στους θνητους. Οπου οι πολυτροποι ανδρες επιβιωνουν. Οπου για να αποκτησεις κατι, θα πρεπει να το κερδισεις με την αξια σου.

Ο Οδυσσεας ειναι ανθρωπος της επ' αυριον εποχης του τελους των μυκηναικων βασιλειων. Της Εποχης του Σιδηρου. Ο ανθρωπος του πρωτου μιλλενιουμ π. Χ.