ΜΑΣΣΑΛΙΑΣ ΤΕΚΝΑ.

 Προσφατα ενημερωθηκαμε οτι η Μασσαλια ψηφιστηκε ως η πολιτιστικη πρωτευουσα της Ευρωπης για το 2013. Τα αισθηματα ευφοριας που πλημμυρισαν την ψυχη μας ειναι δυσκολο να αποτυπωθουν στον γραπτο λογο. Και τουτο - περα απο την συγχρονη ιστορια της μοντερνας μεγαλουπολης/ λιμανιου και πρωτευουσας της Προβηγκιας - εχει να κανει με το απωτατο παρελθον της πολης: Η Μασσαλια ηταν μια ιωνικη αποικια της Αρχαικης Εποχης. Μια Φωκικη πολη, η οποια πολη των Φωκαιων δημιουργηθηκε με την σειρα της στο βορειο ακρο της ανατολικης Μικρασιας απο Ελληνες αποικους της Φωκιδος, απο την Στερα Ελλαδα. Οι ιδιοι οι Φωκαεις η' Φωκεις ειχαν ιδρυσει μεταξυ αλλον και την αποικια Εμποριο, την σημερινη Αμπουριας, στην Ισπανια.

 Οπως μπορει κανεις να διαπιστωσει και απο τον χαρτη, ολη σχεδον η ακτογραμμη της νοτιου Γαλλιας αποτελειται απο σημαντικες πολεις με μακροχρονια ιστορια. Καποιες απο αυτες ειναι βεβαια και υστεροτερες κτισεις, που ακμασαν πολυ αργοτερα. Η περιοχη της Aix-en-Provence, πρωτευουσα της οποιας ειναι η Μασσαλια, καλυπτει κυριως το ανατολικο τμημα της Cote d´Azour, της Κυανης Ακτης, η οποια απεκτησε αιγλη και εγινε ενα απο τα θερετρα του διεθνους τζετ σετ αμεσως μετα τον Β' ΠΠ. Οπως βλεπουμε και στον χαρτη, αν ακολουθησουμε την ακτογραμμη απο Ανατολη προς Δυση, αφηνοντας πισω μας εξισου σημαντικες ιταλικες πολεις, οπως η Γενοβα και το Σαν Ρεμο, θα συναντησουμε το προγκιπατο του Μονακο, την Νικαια (Nice), τις Καννες, το Σεν Τροπε, την Τουλον. Δυτικοτερα απο την Μασσαλια βρισκονται οι Arles, Nimes και Montpellier.

 Η πολη της Μασσαλιας, που εδωσε το ονομα της και στον Εθνικο Υμνο της Γαλλιας (La Marseillese), ειναι γνωστη κυριως για τον εξης λογο: Ειναι η πατριδα του εξερευνητη Πυθεα. Το εργο του εχει διασωθει σε αποσπασματα που αναφερονται απο αλλους συγγραφεις. Περι τα 325 π.Χ., ο Πυθεας ταξιδεψε απο την Μασσαλια προς τις Ηρακλειες Στηλες, τα Στενα του Γιβραλταρ. Απο εκει κατευθυνθηκε βορεια. Ταξιδεψε προς τις βρεταννικες νησους, την Βλατικη, προσεγγισε τις σκανδιναβικες χωρες, ειδε παγοβουνα και πιθανον να επεσαν στην αντιληψη του η Ισλανδια και ο αρκτικος κυκλος. Στον Πυθεα χρωσταει η ανθρωποτητα τις προωτες γνωσεις της απο εκεινες τις εποχες, των βορειων περιοχων.

 Υπαρχει ενα ακομα τεκνο της πολης/ λιμανιου, το οποιο συνδεει τη Γαλλια με τις πρωην κτισεις της στη Β. Αφρικη (Μαροκκο, Αλγερια, Τυνησια. Μεταναστες απο αυτες τις χωρες καταφθανουν ακομα στο μασσαλιωτικο λιμανι, προς εξευρεση μιας καλυτερης ζωης στη Γαλλια.). Ενας ακομα εξερευνητης, δυστυχως οχι τοσο γνωστος, οσο ο συμπολιτης του Πυθεας. Και τουτο, διοτι το εργο του δεν εχει διασωθει. Τα αποσπασματα ειναι τοσο λιγα, ωστε να γωνριζουμε μονο το ονομα του και μια απλη περιγραφη του τι εκανε.

 Δυο περιπου αιωνες πριν απο τον Πυθεα, και αφου ειχε ηδη ιδρυθει η πολη της Μασσαλιας, ενας Ελληνας, ο Ευθυμενης, σαλπαρει και αυτος για τα Στενα του Γιβραλταρ. Εκεινη την εποχη, που η περιοχη γυρω απο τα Στενα ηταν υπο τον ελεγχο των Καρχηδονιων και των Φοινικων, ο Ευθυμενης εξερχεται των Στενων. Αντιθετα με τον μεταγενεστερο του Πυθεα, ο Ευθυμενης ακολουθει την αντιθετη οδο. Πλεει προς τον Νοτο, κατα μηκος της ακτης της Δυτικης Αφρικης. Λεγεται οτι εφτασε μεχρι τις εκβολες του ποταμου Σενεγαλη. Εκει σταματησε, ανεφοδιαστηκε και επεστρεψε πισω. 

 

 Μαλλον δεν ηταν και ο πρωτος ναυτικος που ειχε παει προς τα εκει. Ο αιγυπτιος Φαραω Νεχω ειχε δωσει διαταγη σε Φοινικες ναυτικους να πραγματοποιησουν τον περιπλου της Αφρικης, συμφωνα με τον Ηροδοτο. Κατα το 500 π.Χ. επισης, παρομοιον περιπλου επιχειρησε και ο Αννων απο την Καρχηδονα. Ο Αννων εφτασε λιγο νοτιοτερα απο οτι ο Ευθυμενης. Καπου στον ποταμο Ζαμβεζη. Οι ανδρες του επιασαν μαλιστα και τα ζωα, τα οποια ακομα και σημερα ονομαζουμε γοριλες. Υποψιν οτι η λεξη "γοριλας (o)/ γοριλες" δεν ειναι σημιτικης/ φοινικικης προελευσης, αλλα δεν γνωριζουμε και καποια φυλη της Δυτ. Αφρικης σημερα που την περιεχει στο λεξιλογιο της... 

 Επισης, ο Ευθυμενης μαλλον δεν θα ηταν ο πρωτος Ελληνας που εσπασε το εμπαργκο των Στενων. Σε πηγες αναφερεται ο Κωλαιος απο την Σαμο, ο οποιος περασε τα Στενα και εφτασε μεχρι την Ταρτησσο, φοινικικη πολη της Ισπανιας που βλεπει στον Ατλαντικο, πλουσια σε μεταλλα. Οι Φοινικες παντως, εχει αποδειχτει οτι εκτος απο την Ταρτησσο ειχαν δημιουργησει μικρες βασεις/ αποικιες και σε αλλες περιοχες που εβλεπαν στον Ατλαντικο, οπως π.χ. στο Μογκαντορ, μικρο νησι στις ακτες του Μαροκκου.

 Ωστοσο και βαση τα μεχρι οσα ξερουμε ως σημερα, θα πρεπει καποια στιγμη να αποκατασταθει και η φημη του Ευθυμενη, αλλα και να γινουν περισσοτερες ερευνες γυρω απο το εργο του και την εποχη του. Απο οτι φαινεται ως τωρα παντως, πρεπει να ειναι ο πρωτος Ελληνας, ο οποιος εφτασε τοσο μακρυα, ως τα παραλια της Δυτικης Αφρικης. Πρεπει να μνημονευεται για αυτο.

Σ. σ.: Βιβλιογραφια με παραπομπες σε πηγες, μονογραφιες κ.α.:  Roller, D. W., Through the Pillars of Heracles. Greco-Roman Exploration of the Atlantic (2006).