ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΟΙ ΚΟΣΜΟΙ!

 Στο κειμενο της περασμενης Κυριακης (βλ. εντ.) ειχε γινει αναφορα σε κλασικα πλεον εργα περιπετειας και λογοτεχνια του φανταστικου. Ο γραφων θεωρει οτι ισως υπηρξαν καποια επεξηγηματικα κενα οσον αφορα τις εννοιες της εν προκειμενω λογοτεχνιας. Αυτα θα προσπαθησει να καλυψει, οσο το δυνατο καλυτερα μπορει, μεσω του παροντος κειμενου. 

 Κατ' αρχας να διευκρινιστει το εξης:  Στο λημμα της www.wikipedia.org με τιτλο "Lost World" στην αγγλικη εκδοχη της, αναφερεται οτι το περιπετειωδες μυθιστορημα "οι θησαυροι του Σολομωντος", που ειχε παρουσιαστει πριν μερικες ημερες απο τις σελιδες του παροντος ιστολογιου, ειναι που ωθησε στην δημιουργια οτυ υποειδους της φανταστικης περιπετειας με χαμενους κοσμους. Δεν ειμαστε απολυτως βεβαιοι για αυτο. Ο ορος "χαμενος κοσμος" περιλαμβανει ευρυτερα πλαισια. Στο ανωθι αναφερομενο μυθιστορημα, οι εξερευνητες βρισκουν μεν μια απομονωμενη αφρικανικη φυλη και το φανταστικο στοιχειο υπαινισεται. Ωστοσο, περιπετειωδης λογοτεχνια που περιλαμβανει ταξιδια σε αγνωστους κοσμους προυπηρξε του μυθυστορηματος του Χαγγαρντ. Ας μην λησμονουμε οτι οι απαρχες της βρισκονται στην Οδυσσεια του Ομηρου, στα Αργοναυτικα του Απολλωνιου, στην Απιστευτη Ιστορια του Λουκιανου. Σε υστεροτερες εποχες, αυτη  εκφραζεται δια του εργου του J. Swift, "Gulliver´s Travels" (1726). Ο πρωταγωνιστης, ο γιατρος Γκιουλλιβερ, ταξιδευει σε διαφορους φανταστικους κοσμους, οπου συνανταει νανους και γιγαντες, αθαντατους αιωνοβιους, επιστημονες σε αιωρουμενη πολη και αλογα που μιλουν. Ασφαλως και το εργο του συγγραφεως βλεπεται πλεον ως μια σατυρα, μια αλληγορια των ηθων της εποχης του. Το εργο αυτο μαλιστα, θεωρειται φανταστικο και στεκεται στον αντιποδα της περιπετειας του Ν. Ντι Φοε, "Καπταιν Μπομπ Σιγκλετον", στην οποια ο ομωνυμος πρωταγωνιστης διασχιζει την Αφρικη μαζι με κουρσαρους και μισθοφορους...

 Κατα τον γραφοντα, η κλασικη λογοτεχνια φανταστικης περιπετειας του ειδους "χαμενοι κοσμοι" μπορει να χωριστει στα ακολουθα υποειδη - με πλουσιο κενο για την δημιουργια η' την προβολη και αλλων:

        A) Κοιλη Γη (Hollow Earth):

 Η λογοτεχνια του ειδους ελκει την καταγωγη της απο τις ομωνυμες θεωριες περι κοιλης γης που εκφραστηκαν κατα τον 19ο και μεχρι τις αρχες του 20ου αιωνα, οποτε και ησαν ιδιαιτερα δημοφιλεις. Το βιβλιο που παγιωσε τις θεωριες αυτες ειναι το μυθιστορημα του Ιουλιου Βερν "Ταξιδι στο κεντρο της γης" (1864). Και μονο η εκδοση του, που προηγειται χρονικα αυτης "των θησαυρων του Σολομωντος", αποδεικνυει οτι μαλλον ο Βερν θα πρεπει να θεωρειται ο θεμελιωτης του ειδους αυτου της φανταστικης λογοτεχνιας. Μετα τον Βερν, ο Βρετανος Lytton δημοσιευσε το βιβλιο του Vril (1871) και ο Ρωσος Obruchev το δικο του με τον τιτλο Plutonia (1915). Ο E. R. Burroughs ομως του ξεπερασε ολους. Στην σειρα μυθιστορηματων του με τον τιτλο Πελλουσινταρ, οι πρωταγωνιστες του ταξιδευουν στο κεντρο της γης με ενα εσκαπτικο μηχανημα. Εκει βρισκουν εναν ολοκληρο κοσμο: Ηπειροι, νησια, ωκεανοι που κατοικουνται απο ανθρωπους σε καθε φαση πολιτιστικης εξελιξης, οπως και αγρια θηρια και διαφορων ειδων προιστορικα τερατα (Nr. 1).

1. E. R. Burroughs, Pellucidar (1914)

      Β) Χαμενοι κοσμοι του πρωιμου 20ου αιωνα:

 Στα 1912, ο Αγγλος συγγραφεας Arthur Conan Doyle, γνωστοτερος κυριως απο την σειρα αστυνομικων ιστοριων με ηρωα τον Σερλοκ Χολμς, εκδιδει το βιβλιο του "Lost World", που εμελλε να δωσει το ονομα του στο αντιστοιχο ειδος της φανταστικης λογοτεχνιας. Θεματικα ομοιαζει το μυθιστορημα αυτο με το εργο του Βερν. Η διαφορα ειναι, οτι οι ηρωες του Ντουλ δεν κατεβαινουν στο κεντρο της γης μεσα απο τον κρατηρα ενος ισλανδικου ηφαιστειου, αλλα ανεβαινουν ενα οροπεδιο καπου στην Βενεζουελα, στο οποιο εχουν επιβιωσει δεινοσαυροι και προιστορικοι ανθρωποι. Λιγα χρονια αργοτερα, στα 1918, ο Μπαρροουζ εκδιδει το πρωτα απο την σειρα βιβλιων του για το νησι Caspak η' Carpona, το οποιο κατοικειται επισης απο δεινοσαυρους και ανθρωπιδες. Βεβαια θα μπορουσε η Καρπονα να ανηκει στον κυκλο της κοιλης γης, μιας και προσεγγιζεται με υποβρυχιο κατω απο τους παγους της Ανταρκτικης. Ωστοσο ο Μπαρροουζ δεν αναφερει την Καρπονα στην σειρα του για το Πελλουσινταρ. Οποτε η νησος Κασπακ/ Καρπονα ειναι μαλλον ενα μερος καπου στο νοτιο ημισφαιριο, πολυ κοντα στην Ανταρκτικη, ενω η εισοδος για το Πελλουσινταρ γινεται, κατα τον συγγραφεα και δημιουργο του, απο τον Βορειο Πολο. 

2. E. R. Burroughs, Pal-Ul-Don (1921)

 Στη δημιουργια ενος αλλου φανταστικου κοσμου ομως ειναι, που ο Μπαρροουζ δινει πραγματικα ρεστα! Στο 8ο βιβλιο της σειρας του για τον Ταρζαν (1921), ο βασιλιας της Ζουγκλας, αναζητωντας την απαχθεισα Τζεην, φτανει στο κεντρο της Αφρικανικης ηπειρου. Εκει βρισκεται η μυθικη κοιλαδα του Παλ Ουλ Ντον, ξεκομμενη απο τον υπολοιπο κοσμο. Το Παλ Ουλ Ντον (Nr. 2) μοιαζει εκπληκτικα με το Πελλουσινταρ, μολονοτι δεν βρισκεται στο κεντρο της γης: Κατοικειται απο δεινοσαυρους, προιστορικους ανθρωπους, μαστοδοντα. Διαφορετικοι πολιτισμοι, σε διαφορετικα εξελικτικα σταδια, με δικες τους διαλεκτους και εθιμα. Τοσο το Πελλουσινταρ, οσο και το Παλ Ουλ Ντον εχουν ευτυχως αποδωθει καλλιτεχνικα, με αριστο αποτελεσμα, απο τον ζωγραφο Russ Manning (βλ. κειμενο 01/2013 εντ.), σε μια εποχη, τα 70ς, οπου γυριζονταν ακομα ταινιες με δεινοσαυρους (π.χ. Gwanzi´s Valley, Planet of the Dinosaurs, 1 Million years B.C.). Η κινηματογραφικη και τηλεοπτικη τους αποδοση ειναι που απομενουν ακομη...

       C) Εξωγηινοι κοσμοι (Sword and Planet):

 Η φαντασια του Μπαρροουζ δεν ειχε σταματημο! Εκτος του Ταρζαν, δημιουργησε και το υποειδος "της οπερας του διαστηματος" (space opera) και ειδικοτερα, του "Sword and Planet". Λιγες δεκαετιες πριν απο το τελος του 20ου αι., ο κιν/στης Τζωρτζ Λουκας θα εμπνευστει απο τις ιστοριες των αρχων του 20ου αι. - τοτε που μολις ειχε εφευρεθει το αεροπλανο και τα ταξιδια στο διαστημα εμοιαζαν με ρομαντικα παραμυθια - για να φτιαξει την δικια του οπερα του διαστηματος ονοματι "Πολεμος των Αστρων". Στις πλουσιες σε ειδικα εφφε ταινιες τους, παρουσιαζει πληθος πλασματων, πλανητων, κοσμων. Βλεποντας τους παρακατω χαρτες και εχοντας υποψιν τα εργα των αντιστοιχνω δημιουργων, μπορει κανεις να φανταστει απο που επηρρεαστηκε ο Λουκας...

3. E. R. Burroughs, Barsoom /Mars (1912)

 Το ενα στοιχειο ειναι ο πλανητης Μπαρσουμ, ο Αρης κατα τον Μπαρρουζ (Nr. 3). Ο Αρης ειναι ενας ερημικος πλανητης με λιγα αποθεματα νερου. Κατοικειται απο διαφορες φυλες. Οι ανθρωπομορφοι Αρειανοι εχουν κοκκινωπο δερμα και ζουν στις πολεις Ελιουμ και Ζονταγκα. Αλλοι Αρειανοι, οι Θαρκς, εχουν 4 χερια και πρασινο δερμα. Πριν απο 1 χρονο προβληθηκε στους κιν/φους η πρωτη ταινια βασισμενη στο ομωνυμο εργο του Μπαρρουζ για τον Μπαρσουμ.

4. E. R. Burroughs, Amtor/ Venus (1934)

 Οτι εκανε για τον Αρη, εκανε και για την Αφροδιτη ο Μπαρροουζ. Στην συντομη σειρα ιστοριων του, ονομαζει τον πλανητη Αμτορ. Αντιθετα απο τον Μπαρσουμ, ο Αμτορ ειναι ενας ευφορος κοσμος. Δυο μικρες ηπειροι με πλουσια βλαστηση και αρκετα νησια κοσμουν τον κατα βαση ωκεανιο κοσμο του Αμτορ (Nr. 4).

5. A. Raymond, Mongo (1934)

 Ο Αλεξ Ραιυμοντ, αντιθετα με τον Μπαρροουζ, κυκλοφορησε το εργο της φαντασιας του κατευθειαν σε κομικ. Ταλαντουχος ζωγραφος, ο Ραιυμοντ εφτιαξε την ιστορια του Φλας Γκορντον, ενος γηινου, ο οποιος ταξιδευει με διαστημοπλοιο στον πλανητη Μονγκο. Εναν πλανητη που μοιαζει στη Γη ως προς τις γωγραφικες συνθηκες, αφου στα βορεια και νοτια ακρα του ειναι οι πολοι, δυτικα και ανατολικα οι ωκεανοι με τα νησια τους, και στο κεντρο η πρωτευουσα. Τριγυρω υπαρχουν δαση, ερημοι, ηφαιστειογενεις περιοχες. Ο κοσμος του Μονγκο κατοικειται απο προιστορικα τερατα, κτηνανθρωπους, καθως και χομο σαπιενς διαφορετικης πολιτιστικης και τεχνολογικης εξελιξης (Nr. 5). Ετσι λχ. οι λεονταρανθρωποι του Θουν βρισκονται στην εποχη του λιθου, ενω οι πολεμιστες του πριγκηπα Μπαριν της Αρμπορια θυμιζουν τους μεσαιωνικους τοξοτες του Ρομπεν των Δασων. Οι γερακανθρωποι του Βουλταν ειναι περισσοτερο εξελιγμενοι τεχνολογικα, ομως τα ινια τα κραταει ο παντοδυναμος ηγετης του πλανητη, ο Μινγκ ο Ανελεητος!

 Ενα κοινο που εχουν οι προαναφερομενοι κοσμοι των Μπαρροουζ και Ραιυμοντ ειναι, οτι οι βασικοι πρωταγωνιστες τους ειναι Αμερικανοι, οι οποιοι συνηθως τυχαια βρισκονται εκει που βρισκονται. Μετα απο περιπετειες, που περιλαμβανουν μαχες, διασωση πανεμορφων γυναικων και τα παρομοια, οι νεοφερμενοι καταφερνουν να κερδισουν την ευνοια και την εμπιστοσυνη πολλων ντοπιων, που τους οδηγουν σε εξεγερση εναντιον του δικτατορα που τους καταδυναστευει. Για αλλη μια φορα φαινεται να ισχυει αυτο, το οποιο υποτεθηκε στο προηγουμενο κειμενο: Οτι στην αυγη του 20ου αι., η αμερικανικη λογοτεχνια του φανταστικου, δειχνει το πραγαμτικο προσωπο της νεοσυστατης τοτε δυναμης, που εμελλε να εξελιχθει σε υπερδυναμη. Ο Αμερικανος διεκδικει και παιρνει αυτο που θελει με το ζορι. Αυτος ο κοσμος ειναι δικος του. Η πυγμη, ο αυτοσεβασμος, η σιγουρια για τον εαυτο τους που δειχνουν οι Ντειβιντ Ιννες, Τζων Καρτερ, Τσαρλς Ναπιερ, Φλας Γκορντον θα εκφραστει λιγο αργοτερα δια μεσω του κινηματογραφου: Ας θυμηθουμε τις πειρατικες ταινιες με τον Ερρολ Φλυνν και τα ουεστερν με τον Τζων Γουεην. Δεν εκφραζουν μεσα απο τους ρολους τους στις ταινιες αυτες οι πρωταγωνιστες το θρασος τους, τη μαγκια τους; Δεν δειχνουν ηγετικο χαρακτηρα, δεν γινονται σεβαστοι απο τους γυρω τους; Δεν εμπνεουν τους αλλους; Ναι. Ολα αυτα.

    D) Αρχαιοι κοσμοι (Sword and Sorcery):

 Ενα ακομη ειδος, η' υποειδος φανταστικης λογοτεχνιας, ειναι η φερομενη ως λογοτεχνια "Ηρωικης Φαντασιας" η' λογοτεχνια "Ξιφους και Μαγειας". Σε αυτο το ειδος ο/ οι πρωταγωνιστες δεν ειναι επιστημονες η' εξερευνητες του 19ου και του 20ου αι. που ψαχνουν για χαμενες πολεις, για την εισοδο στο κεντρο της γης και γενικα για χαμενους κοσμους. Η πλοκη των ιστοριων διαδραματιζεται σε φανταστικους κοσμους μιας φανταστικης/ ψευδομυθικης αρχαιοτητας. Στη συενχεια παρουσιαζονται οι δυο γνωστοτεροι εξ αυτων.

6. R. E. Howard, Hyborian Age of Conan (1932)

 Ο ενας ειναι ο κοσμος του Κοναν του Κιμμεριου που δημιουργησε ο Χαουαρντ. Ο Χαουαρντ αντλησε την εμπνευση του απο την μελετη της αρχαιας και μεσαιωνικης ιστοριας. Ο χαρτης που εφτιαξε (Nr. 6) μοιαζει με συγχρονο χαρτη της Ευρασιας και της Αφρικης. Ακομα και σε καποια ονοματα λαων και χωρων, ο Χαουαρντ πηρε απευθειας τα αναλογα του. Η Κιμμερια και οι Κιμμεριοι π.χ. Οι Κιμμεριοι αναφερονται περιλιπτικα στον Ηροδοτο, αλλα μεχρις εκει. Το Σεμ παραπεμπει στους Σημιτες. Το Αργος, στην αρχαια Ελληνικη πολη του Αργους. Η Καρινθια στην αντιστοιχη περιοχη της Αυστριας. Ο κοσμος του Κοναν, μοιαζει σε πολλα με το Πελλουσινταρ η' τον Μονγκο. Και εδω κατοικειται απο τερατα. Μονο που επειδη ο κοσμος του Χαουαρντ ειναι ενα παραμυθι για μεγαλους, υπαρχουν επισης, εκτος απο πριγκηπες, βασιλεις και βεζυριδες, ιερειες και μαγοι, καλοι και κακοι. Οπως και τυχοδιωκτες που κανουν τα παντα για μερικα χρυσα νομισματα.

7. J. R. R. Tolkien, Middle-Earth (1937)

 Η Μεση Γη του καθηγητη Τολκιν ειναι το δευτερο γνωστο παραδειγμα. Ο Τολκιν, εχοντας μελετησει σαγκες, εντες. χρονικα, μεσαιωνικους μυθους και παραμυθια, εφτιαξε εναν κοσμο που αντανακλα τα καλυτερα στοιχεια της κελτογερμανικης παραδοσης (Nr. 7). Η Μεση Γη, πιο εκγλεπτισμενος γλωσσικα, αλλα εξισου επικινδυνος κοσμος με την Υβοριανη Εποχη του Κοναν, κατοικειται απο ακακα Χομπιτς, καυγατζιδες νανους, υπουλα Ορκς, υπεροπτικα ξωτικα. Και ανθρωπους. Επισης, απο Μοργκουλς, γιγαντιαιες αραχνες και αετους, μαγους και πολεμιστες.

       E) Dreamworlds:

 Ο Λαβκραφτ, συγγραφεας φανταστικων ιστοριων, συγχρονος των Χαουαρντ, Μπαρρουζ και Τολκιν, επιστηθιος φιλος του πρωτου, ειχε αρκετες φορες δει στα ονειρα του κοσμους φανταστικους. Κοσμους, σαν αυτους που περιγραφονται ανωτερω. Οι κοσμοι αυτοι ειναι κοσμοι σε αλλη, παραλληλη διασταση, αλλα κατοικουνται απο εξωκοσμα οντα. Ο Λαβκραφτ αποτυπωσε τους κοσμους αυτοςυ με καθε λεπτομερεια σε ορισμενα απο τα διηγηματα του.

8. H. P. Lovecraft, Dreamworld/ Kadath (1927)

 Λιγα λογια, σαν συνοψη στα παραπανω τωρα: Επικεντρωθηκαμε στο παρον κειμενο στα βασικοτερα εργα, αυτα που εμεις θεωρουμε πια ως κλασικη λογοτεχνια του ειδους τους. Μας εντυπωσιασε το γεγονος οτι οι δημιουργοι τους σταθηκαν σαν γονεις πανω απο τα παιδια τους. Τα φροντισαν, δεν τα αφησαν εκτεθειμενα. Αυτο αποδεικνυεται και απο το φωτογραφικο υλικο που παριστατε στο κειμενο. Οι δημιουργοι των φανταστικων αυτων κοσμων, ασχοληθηκαν εντατικα μαζι τους. Εφτιαξαν χαρτεε των κοσμων τους, εδωσαν ονοματα και παραδοσεις στους λαους τους. Οι αφησγησεις τους θυμιζουν εν μερει τις αναφορες του Ηροδοτου, του Διοδωρου, του Στραβωνος για τους μη ελληνικους λαους που ειχαν υποψιν τους. Οι χαρτες θυμιζουν εκεινες τις πρωιμες εποχες και τα χαρτογραφικα εργα ειδημονων οπως οι Ortelius και Mercator. Αυτα ολα δειχνουν ποση αγαπη ετρεφαν οι Μπαρρουζ, Χαουαρντ, Τολκιν, Ραιυμοντ για τα δημιουργηματα τους. Πως, μολονοτι γνωριζοντας οτι αυτα που γραφουν ειναι φαντασια, τα εντυσαν εντουτοις, μεσω χαρτων και περιγραφων λαων, με εναν μανδυα αληθοφανειας, ωστε να ειναι πειστικα και ετσι, ακομα πιο προσιτα για τους απαιτητικους αναγνωστες τους. Πραγματικα, ολα τα αναφερομενα εργα δεν ειναι καθολου επιφανειακα, για αυτο και εχουν αντεξει σε βαθος χρονου. Σημερα, οπως βλεπει κανεις συγχρονα εργα φαντασιας, σαν τα "Χρονικα του Δρακοφοινικα" και το "Game of Thrones", σαν τα εργα του Τερρυ Πρατσεττ και αλλων, ειναι κοινος τοπος οι συγγραφεις φανταστικης λογοτεχνιας (ειδικα της κατηγοριας D) να κατασκευαζουν χαρτες των κοσμων που περιγραφουν για να τους κανουν πιο ελκυστικους και προσιτους.