The pioneer of the exotic adventure genre.

 Στο κειμενο www.notis-o-talas.blogspot.de/2008/07/dreamin-zenda.html αναφεροταν ο γραφων σε ενα απο τα πολυαγαπημενα του μυθιστορηματα, το οποιο το γνωρισε απο παιδακι κιολας, σε διαοφρες μορφες: Ως κινηματογραφικη διασκευη, ως κομικ, αλλα και απο την εκλεκτη σειρα των "Penguin Classics". Στο παρον κειμενο, μετα απο πολυ καριο, επιθυμει ο Ταλας να γραψει τις σκεψεις και τα συναισθηματα του για ακομα ενα μυθιστορημα που γνωρισε και αγαπησε απο παιδι. ενα εργο, το οποιο, τροπον τινα, τον επηρρεασε εν μερει και στην μελλοντικη του ζωη και καρριερα.

 Προκειται για το βιβλιο του Sir Henry Rider Haggard (1856-1925), "King Solomon´s Mines" (1885), το οποιο στη χωρα μας εχει επικρατησει να τιτλοφορειται ως "Οι θησαυροι του Σολομωντος". Το βιβλιο κυκλοφορει σε πλειαδα εκδοσεων και οχι μονο απο την σειρα "Penguin Classics". Μπορει δε να διαβαστει δωρεαν και εδω: www.gutenberg.org/ebooks/2166. Προκειται δε για το πρωτο μυθιστορημα του Χαγγαρντ, στο οποιο εμφανιζεται η μορφη του Allan Quatermain. Ειναι πλεον γενικα αποδεκτο, οτι ο εν λογω ηρωας επηρρεασε υστεροτερες μορφες, κινηματογραφικες και λογοτεχνικες, με ποιο προβεβλημενη εκεινη του Ιντιανα Τζοουνς. Για τις επηρροες αυτες ομως, παραπεμπεται ο αναγνωστης στα ακολουθα κειμενα: www.notis-o-talas.blogspot.de/2008/05/indiana-jones-and-thelost-pride-of.html και www.notis-o-talas.blogspot.de/2009/12/fortune-and-glory-7.html .

 Ο Ταλας πρωτογνωρισε το εργο καπου στα μεσα της δεκαετιας του '80. Δεν θυμαται τι ηρθε πρωτο και τι δευτερο. Πανω κατω παραλληλα και περιπου την ιδια εποχη, ελαβε ως δωρο την ελληνικη εκδοση των "Θησαυρων του Σολομωντος" απο την σειρα των "Κλασικων Εικονογραφημενων" των εκδοσεων Ατλαντις (εικ. 1). Καποιο σαββατιατικο μεσημερι ειδε στην ασπρομαυρη τηλεοραση την ομωνυμη ταινια του 1950, με τους Stewart Granger ως Allan Quatermain και Deborah Kerr ως λαιδη Κερτις (εικ. 2). Η ταινια ηταν γυρισμενη στην Κενυα και την Τανζανια μεταξυ αλλων. Παραγωγη της MGM, ξεκινουσε με τo σημα της, το λιονταρι σε πλαισιο. Συγχρονως ακουγονταν αφρικανικη μουσικη, τα λεγομενα ταμ ταμ, που εκαναν ιδιαιτερη εντυπωση για ανοιγμα ταινιας της εποχης. Βεβαια η ιστορια ειναι καπως αλλοιωμενη, ετσι ωστε να εμπιπτει στα στανταρς παραγωγων και κοινου της εποχης της. Στην πραγματικοτητα και αυτο θα το διαπιστωσουν οσοι διαβασουν το βιβλιο, ειναι πολυ πιο εντυπωσιακη.

1. Το εξωφυλλο της αμερικανικης εκδοσης των "Θησαυρων του Σολομωντος" της σειρας των "Κλασικων Εικονογραφημενων". Με το ιδιο εξωφυλλο κυκλοφορησε και στην Ελλαδα απο τις εκδοσεις Ατλαντις των αδ. Πεχλιβανιδη.

 Το μυθιστορημα ξεκιναει με τον πρωταγωνιστη, τον μεσηλικα πλεον Αλαν Κουωτερμαν, να αφηγειται την ιστορια του στα 1888. Τρια χρονια νωριτερα, γνωριζει στο Ναταλ της Ν. Αφρικης δυο βρετανους τζεντλεμεν. Ο ενας ειναι ο ψηλος και γεροδεμενος Χενρυ Κερτις, ενας ξανθος και γαλανοματης ομορφαντρας, ο οποιος αναζητει τον μικροτερο του αδελφο στην Αφρικη. Ο Κερτις συνοδευεται απο τον αξιωματικο του βρετανικου ναυτικου εν αποστρατεια Σερ Τζων Γκουντ, εναν μελαχροινο γενειοφορο ανδρα που φοραει μονοκλ. Ο Κερτις ζηταει τη βοηθεια του Κουωτερμαν. Ειχε μαλωσει για τα περιουσιακα του πατερα τους με τον αδελφο του. Ο τελευταιος εφυγε για την Αφρικη. Εψαχνε για τα ορυχεια του βασιλια Σολομωντα. Ο Κουωτερμαν δεν θυμαται τον αδελφο του Κερτις, αλλα θυμαται οτι ειχε μεσολαβησει ωστε να παει καποιος δικος του αχθοφορος ως βοηθος και ιχνηλατης σε καποιον λευκο Αγγλο πριν απο μηνες. Παραλληλα, θυμαται και ενα αλλο περιστατικο, το οποιο και αφηγειται στους δυο συμπατριωτες του: Πριν απο μηνες ειχε γνωρισει εναν ετοιμοθανατο Πορτογαλλο. Εκεινος, λιγο πριν πεθανει, του ειχε εκμυστηρευτει οτι ειχε εναν χαρτη του 16ου αιωνα στην κατοχη του, φτιαγμενο απο καποιον προγονο του ονοματι Χοσε ντε Σιλβεστρι. Οι τρεις Αγγλοι μελετουν τον χαρτη. Αποδεικνυεται οτι ειναι ενας οδηγος για το πως θα φτασει κανεις στα ορυχεια του Σολομωντος. Θα πρεπει να κατευθυνθει προς τα βορεια. Να διασχισει μια σαβαννα με αγρια ζωα. Σε καποιο σημειο η σαβαννα δινει τη θεση της σε μια ερημο. Στον χαρτη ειναι σημειωμενη μια θεση, στην οποια βρισκεται ποσιμο νερο. Στο τελος της ερημου ορθωνονται δυο βουνα, τα οποια στον χαρτη ονομαζονται "στηθη της βασιλισσας του Σαβα" (Sheba´s breasts). Περα απο τα βουνα βρισκεται η γη της φυλης των Κουκουανα. Εκει ειναι τα ορυχεια, απο τα οποια οι ανδρες του Σολομωντα εξορυσσαν διαμαντια και αλλους θησαυρους...

2. Deborah Kerr - Stewart Granger απο την ταινια του 1950.

 Οι τρεις Αγγλοι αποφασιζουν να δοκιμασουν την τυχη τους. Ο Κερτις πιστευει, οτι ο αδελφος του βρισκεται στην γη των Κουκουανα. Ο Κουωτερμαν και ο Γκουντ τον υποστηριζουν. Συντομα διοργανωνεται η αποστολη και οι συμμετεχοντες εξοπλιζονται για το ταξιδι. Την νυχτα πριν φυγουν δεχονται επισκεψη απο εναν ψηλο και γεροδεμενο Αφρικανο, ο οποιος μοιαζει με Ζουλου και τους συστηνεται ως Ουμποπα. Ο Ουμποπα θελει να ερθει μαζι τους. Στη σαβαννα, ενας αλλος Αφρικανος, ο Κιβα, σωζει απο βεβαιο θανατο τον Γκουντ, οταν ενας αγριεμενος ελεφαντας επιτιθεται στον τελευταιο. Δυστυχως χανει την ζωη του. Φτανοντας στην ερημο, το σαφαρι εγκαταλειπει τους ηρωες μας, φοβουμενο τους θρυλους για τελωνια και δαιμονες της αμμου. Απομενουν οι τρεις Αγγλοι, ο Ουμποπα και ενας ακομα Αφρικανος. Η περιγραφη απο τον Χαγγαρντ της ερημου και η αγωνια των ηρωων, εαν θα βρουν μεσα σε ενα δεδομενο χρονικο διαστημα την πηγη με το νερο του χαρτη, ειναι τοσο ζωντανα δοσμενη, που ο αναγνωστης αισθανεται πραγματικα οτι ειναι στην ερημο, μαζι με τους ηρωες του βιβλιου, ιδρωνει κατω απο τον καυτο ηλιο και αδημονει να βρει νερο για να κορεσει την διψα του!

3. Richard Chamberlain - Sharon Stone απο την ταινια του 1985.

 Η ομαδα φτανει τελικα στα διδυμα βουνα. Στο βουνο εκ των αριστερων τους, συμφωνα με τις οδηγιες του χαρτη, βρισκεται μια σπηλια, η οποια συναμα ειναι και η πορτα εισοδου στη γη των Κουκουανα. Εκει βρισκουν το μουμιοποιημενο σωμα του Χοσε ντε Σιλβεστρι. Ο Αφρικανος αχθοφορος τους δεν μπορει να αντεξει την παγωνια της νυχτας. Την επομενη μερα τον βρισκουν νεκρο. Οι τεσσερεις ανδρες φτανουν στη γη των Κουκουανα, εναν πραγματικο παραδεισο επι της γης. Μονο που τα πραγματα δεν ειναι τοσο απλα. Τους Κουκουανα, που μιλουν μια διαλεκτο των Ζουλου, εξουσιαζει ενας στυγνος δικτατορας, ο μονοφθαλμος γιγαντας Τουαλα, που ειναι και σφετερτιστης του θρονου. Ο Τουαλα υποστηριζεται απο ενα δικτυο σπιουνων, απο τον γιο του Σκραγκα, που χειριζεται με μαεστρια το ακοντιο, και την φαινομενικα αιωνοβια και παραμορφωμενη γρια μαγισσα Γκαργκουλ, η οποια με μαγγανειες και δεισιδαιμονιες κραταει δεσμιο τον λαο. Αποκαλυπτεται οτι ο Ουμποπα ειναι ο νομιμος διαδοχος του θρονου. Το πραγματικο του ονομα ειναι Ιγκνοζι και φερει ενα τατουαζ με ενα φιδι στο στηθος του ως εμβλημα της καταγωγης του. Ο εμφυλιος πολεμος δεν αργει να ξεσπασει και στη μεση του βρισκονται οι τρεις Αγγλοι που πρεπει να επιλεξουν ποιον θα υποστηριξουν... Η συνεχεια στο www.gutenberg.org/ebooks/2166...

4. O Sean Connery ως Allan Quatermain στην ταινια "League of Extraordinary Gentlemen" (2002).

 O Χαγγαρντ εγραψε το μυθιστορημα αυτο στα 1885, ως αποτελεσμα ενος στοιχηματος που ειχε βαλει με τον αδελφο του, οτι και αυτος θα μπορουσε να γραψει ενα βιβλιο περιπετειας που θα μπορουσε να συναγωνιστει, εαν οχι να κανει περισσοτερες πωλησεις απο το μυθιστορημα του Ρομπερτ Λουις Στηβενσον, "το νησι των θησαυρων". Ο ιδιος ο Χαγγαρντ εζησε στην Ν. Αφρικη μεταξυ των ετων 1875 και 1882. Λεγεται δε, οτι μια επισκεψη του στα ερειπια της Μεγαλης Ζιμπαμπουε τον ενεπνευσε στην πλοκη του μυθιστορηματος του. Στην εποχη του επισης, ειχαν ηδη ξεκινησει οι μεγαλες αρχαιολογικες ανακαλυψεις. Οσον αφορα τον βασιλια Σολομωντα, στην Βιβλο αναφερεται οτι επι εποχης του, το βασιλειο του Ισραηλ ηταν ισχυρο και ξακουστο και οτι ειχε εμπορικες σχεσεις και με το Οφιρ, απο οπου επαιρναν οι Ισραηλιτες μπαχαρικα, μυρωδικα και πρωτες υλες. Τα μεχρι σημερα αρχαιολογικα δεδομενα δεν εξασφαλιζουν μια τοσο μεγαλη ισχυ για το Ισραηλ του 9ου και 8ου αι. π.Χ., ουτε προκυπτει απο αυτα, οτι ηταν υπερδυναμη της εποχης του. Εμπορικες σχεσεις με γειτονικες χωρες και λαους ειχε παντως. Προσφατα πιστοποιηθηκε, οτι το βασιλειο του Σαβα πρεπει να ηταν στα συνορα Ομαν/ Υεμενης, στην Αραβικη Χερσονησο. Μια θεωρια θελει και το Οφιρ της Βιβλου να βρισκεται εκει. Μια αλλη, θεωρει οτι χωρες της Α. Αφρικης, οπως η Ερυθραια, η Σομαλια η' η Αιθιοποια θα πρεπει να λογιζονται ως επικρατεστερες και να ταυτοποιουνται με το Οφιρ. Μια αλλη θεωρια αναφερει οτι το Οφιρ πρεπει να ειναι ο ιδιος τοπος με το Πουντ που αναγραφεται μονο σε αρχαιες αιγυπτιακες πηγες της Εποχης του Χαλκου. Η πιο γνωστη απο τις πηγες αυτες ειναι η αφηγηση της αποστολης στο Πουντ, η οποια ελαβε χωρα κατα την βασιλεια της Χατσεψουτ, στην 18η Δυναστεια του Νεου Βασιλειου.  Πιθανον να γνωριζε ο Χαγγαρντ αυτα τα πραγματα, αν και στο συγκεκριμενο μυθιστορημα δεν αναφερεται εξαντλητικα σε βιβλικες και αιγυπτιακες πηγες.

 Οσον αφορα τον πρωταγωνιστη του, Αλαν Κουωτερμαν, ο Χαγγαρντ τον παρουσιαζει ως εναν μεσηλικα βετερανο των πολεμων των Ζουλου και των Μποερς, ο οποιος ειναι αριστος στην σκοποβολη. Απο την παραμονη του στην Αφρικη, ο Χαγγαρντ γνωρισε και πολλους κυνηγους και εξερευνητες, οπως τους Frederick Courtney Selous και Frederick Russel Burnham. Δεν γνωριζουμε, εαν ειχε γνωρισει η' εαν ειχε ακουσει για τους Trader Horn και Jim Corbett. Οι παραπανω ομως σταθηκαν ως μοντελα για την εμφανιση και τον χαρακτηρα του Κουωτερμαν. Φυσικα ο Χαγγαρντ εδωσε και στοιχεια απο την ζωη του στον ηρωα του, οπως κανουν και πλειστοι αλλοι συγγραφεις. Ο Κουωτερμαν ηταν παντρεμενος δυο φορες. Και τις δυο γυναικες του τις εχασε με τραγικο τροπο, οπως περιγραφεται στα μυθιστορηματα "Allan´s wife" (1887)  και "Marie" (1912). μΜε την δευτερη απεκτησε εναν γιο, τον οποιο ομως εχασε πολυ νωρις ("Allan Quatermain" (1887)). Ο συγγραφεας δεν καταφερε να παντρευτει την πρωτη του αγαπη, εξαιτιας της επιμονης του πατερα του. Με την δευτερη γυναικα του απεκτησε εξι κορες και εναν γιο, ο οποιος ομως πεθανε σε ηλικια 10 ετων. 

 Μετα την επιτυχια των "Θησαυρων", ο Χαγγαρντ εγραψε κι αλλα μυθιστορηματα με πρωταγωνιστη τον Κουωτερμαν. Οι επομενες ιστοριες ειναι κατι σαν prequels, αφηγουνται δηλαδη την ζωη και τις περιπετειες του πρωταγωνιστη πριν την αναζητηση των θησαυρων του Σολομωντος. Σε αυτες τις πρωτες περιπετειες, ο Κουωτερμαν συνοδευεται απο τον Ουγενοττο υπηρετη του Χανς. Εχθρος τους ειναι ο κακος μαγος Ζικαλι, ο οποιος απο την μοχθηρια του συνεβαλε στην καταστροφη του βασιλικου οικου των Ζουλου. Ο Umslopogaas, ενας μεγαλοσωμος πολεμιστης που κραδαινει ενα τεραστιο τσεκουρι, συχνα βοηθαει τον Κουωτερμαν, ο οποιος ονομαζεται "Makoumazahn" (αυτος που βλεπει στο σκοταδι) απο τους Αφρικανους. Υπαρχει επισης μια μαυρη καλλονη, η Mameema, η οποια αγαπαει τον Κουωτερμαν τοσο, οσο καμια απο τις λευκες γυναικες που γνωρισε. Η ιστορια της ξεδιπλωνεται στο βιβλιο "Child of Storm" (1913), ενω στο "She and Allan" (1920), αποδεικνυεται οτι η αγαπη και η πιστη της προς τον Αλαν ειναι μεγαλυτερες και πιο παθιασμενες απο αυτες των λευκων του γυναικων. Αυτο εμεις το θεωρουμε ως αλλο ενα παραδειγμα της επιρροης του Χαγγαρντ πανω στον ηρωα του. Μενοντας για πολλα χρονια στην Αφρικη, ερχομενος συχνα με ντοπιους σε επαφη, ο Χαγγαρντ εκτιμησε και σεβαστηκε τις αφρικανικες κουλτουρες και τα ηθη τους. Πανω απο ολα ομως, του ιδιους τους ανθρωπους της Αφρικης. Ο Κουωτερμαν συχνα αναφερει στα βιβλια, οτι εκτιμα περισσοτερο τους μαυρους και πολλοι απο αυτους ειναι ανωτεροι απο μερικους συμπατριωτες του της βρετανικης αριστοκρατιας. Στα τελευταια χρονια της ζωης του, ο Κουωτερμαν εχει γινει κυνικος. Ο γιος παστορα που εζησε απο εφηβικη ηλικια στην Αφρικη, εγινε εμπορος, κυνηγος ζωνων, οδηγος σαφαρι και εξερευνητης, σεβαστο προσωπο για τους Ζουλου και διαφορες αλλες φυλες, θεωρει οτι συνεβαλλε και αυτος στην καταστροφη της χωρας απο τους λευκους. Στο ανελεητο κυνηγι αγριων ζωων, την εκμεταλλευση των μαυρων απο τους λευκους. Μεσω του Κουωτερμαν, ο Χαγγαρντ μοιαζει να κατακεραυνωνει την Βρετανικη Αυτοκρατορια για τις επιλογες της. Παρα την διαφορα αποψεων, θα παραμεινει φιλος με τον Ρ. Κιπλινγκ, τον θαυμαστη της Ινδιας, στην οποια εζησε σε ολη του σχεδον τη ζωη και υμνητη των βρετανικων ιδεωδων. Παρα ταυτα, η κριτικη του Χαγγαρντ δεν φτανει αυτη του Κ. Ντικενς για τα ηθη της βρετανικης κοινωνιας και την εξαθλιωση των λαικων ταξεων της βιομηχανικης εποχης στην Γηραια Αλβιωνα, μακρια απο την ρομαντικη εικονα που παρουσιαζεται συνχα για τις αποικιες των Αγγλων σε Ινδια και Αφρικη.

 Αναφερθηκε ηδη η κινηματογραφικη βερσιον της δεκαετιας του 1950 (εικ. 2). H βερσιον αυτη, η οποια κατα την γνωμη μας δημιουργησε το στερεοτυπο του λευκου κυνηγου/ εξερευνητη, το οποιο μεταγγισε πολυ αργοτερα στον Ιντιανα Τζοουνς. Ο πρωταγωνιστης Stewart Granger, φορει πλατυγυρο καπελο με κορδελα απο δερμα λεοπαρδαλης, ανοιχτοχρωμο πουκαμισο με θηκες για σφαιρες στο πετο και γνωριζει πολλες αφρικανικες διαλεκτους. Η εικονα/στερεοτυπο διατηρηθηκε και εφ' εξης ετσι παρουσιαζονται οι εξερευνητες ντυμενοι, οπως αναφερεται και παρακατω. Η βερσιον του 1985 (εικ. 3) ειναι δυστυχως ακομα χειροτερη. Οι δημιουργοι της ειχαν βαλει σκοπο να φτιαξουν κατι στα προτυπα του αμερικανου Ιντιανα Τζοουνς. Δυστυχως δεν προσεξαν ουτε το σεναριο, ουτε και την σκηνοθεσια. Εκνευριστικη η νεαρη Σαρον Στοουν, που τσιριζει καθε τρεις και λιγο. Η ταινια του 2004 με τον Πατρικ Σουειζ ειναι καπως καλυτερη, γιατι βαζει την ταινια, οπτικα τουλαχιστον, με τα κοστουμια κτλ., στο σωστο χρονολογικο της πλαισιο. Και εδω ομως, το εκμοντερνισμενο σεναριο αποβαινει σε βαρος της... Πιο πιστη βερσιον ειναι αυτη του 1937, στην οποια οι πρωταγωνιστες μοιαζουν με καουμπουδες, κατι που ενισχυει αυτο που γραφαμε στο www.notis-o-talas.blogspot.de/2011/03/dress-code-for-outdoor.html. Οσο για την βερσιον με τον Σων Κοννερυ στο ρολο του Κουωτερμαν (εικ. 4), αυτη βασιζεται στο εργο του ... βεβηλου Αλαν Μουρ (βλ. κειμενο 04/2009 εντ.). Τουλαχιστον στην κιν/κη βερσιον του με τον Σων Κοννερυ, ο ηρωας παρουσιαζεται λιγοτερο ... αντικοινωνικος...

 O Χαγγαρντ εγραψε και αλλες περιπετειες του Κουωτερμαν, στις οποιες βρισκει χαμενους θησαυρους, αρχαιες φυλες, ξεχασμενες πολεις κτλ. Οι καλυτερες αυτων των ιστοριων ειναι οι: Allan Quatermain (1887), The Holy Flower (1915), The Ivory Child (1916). Οι ιστοριες αυτες, ενεπνευσαν και αλλους συγγραφεις. Στις Η.Π.Α. γεννηθηκε ο ορος pulp fiction, περιοδικα δηλαδη που δημοσιευαν περιπετειες φαντασιας. Ακολουθησαν τα κομικς, με ηρωες οπως οι Congo Bill και Jungle Jim. Στην αυγη του 20ου αιωνα, ο Edgar Rice Burroughs θα δημιουργησει τον Ταρζαν, ο οποιος βρισκει επισης χαμενους θησαυρους και αρχαιες πολεις στη ζουγκλα. Ο αμερικανοποιημενος ηρωας του δεν εχει την φινετσα του ευρωπαιου Κουωτερμαν. Αλλα δεν πειραζει, διοτι οι εποχες εχουν αλλαξει. Ο Ταρζαν γινεται κομικ και ταινιες. Παραλληλα, με τον ερχομο του ομιλουντος, μολονοτι ασπρομαυρου κιν/φου, εμφανιζονται και τα cliffahnger serials, σηριαλς πολλων επεισοδιων διαρκειας μισαωρου, τα οποια τελειωνουν την στιγμη που τον ηρωα τον βρισκουν δεινα, κοντευει να γκρεμοτσακιστει πχ. Πολλα απο αυτα τα σηριαλς φερουν πλοκη, η οποια ομοιαζει με εκεινην των "Θησαυρων του Σολομωντος". 

 Ετσι λοιπον, απο τον λευκο κυνηγο και εξερευνητη Κουωτερμαν του Χαγγαρντ και της βικτωριανης εποχης περασαμε στα αμερικανικα cliffhanger serials και pulp fiction διηγηματα, στις μπαροκ ταινιες του Χολλυγουντ των '50ς (: "Valley of the Kings" 1954, "Legend of the Lost" 1957) με ερωτικα τριγωνα και παθη και αφου το ειδος ειχε καταλαγιασει, επανεμφανιστηκε με τον Ιντιανα Τζοουνς στα 1981 και τους "Raiders of the lost Ark"... Στο παρον κειμενο ομως, εγινε αναφορα στις απαρχες της εξωτικης περιπετειας. Και αυτες, οπως δειξαμε εδω, βρισκονται σε εναν λογοτεχνικο ηρωα της βικτωριανης εποχης, τον κυνηγο και εξερευνητη Αλαν Κουωτερμαν.