Ο ΤΑΡΖΑΝ, Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΟ "adventure/safari genre" ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ.

Στο παρελθον ειχαμε αναφερθει σε κειμενα μας στις απαρχες του adventure genre "safari/ jungle (exotic) adventure" τοσο στην λογοτεχνία, οσο και στην έβδομη τέχνη. Στο σημερινο κειμενο θα αναφερθουμε σε εναν χαρακτηρα που γεφυρωνει και τις δυο αυτες μορφες τεχνης, καθως και αλλες, μιας και υπαρχει εδω και εναν αιωνα περιπου. Ο χαρακτηρας αυτος ειναι πλεον εικονικος: Προκειται φυσικα για τον Ταρζάν, το αρτιοτερο και γνωστοτερο λογοτεχνικο δημιουργημα του Edgar Rice Burroughs. H πρωτη ιστορια του Ταρζαν - απογονου μεγαλης αριστοκρατικης οικογενειας της Αγγλιας που ναυαγει στις ακτες της δυτικης Αφρικης, ανατρεφεται απο φυλη πιθηκων και μεγαλωνει στη ζουγκλα, φτανοντας να ανεβει στην ιεραρχια και να γινει ο Lord of the Apes - δημοσιευτηκε σε συνεχειες στα 1912. Απο κει και περα, ο ιδιος συγγραφεας εξεδωσε 25 βιβλια με τις περιπετειες του Ταρζαν μεταξυ 1914 και 1965. Στην πορεια της αφηγησης, ο Ταρζαν μαθαινει αγγλικα, γαλλικα και τις γλωσσες των Αφρικανων ιθαγενων, γνωριζει μια ομορφη Αμερικανιδα ονοματι Τζαιην Πορτερ, ταξιδευει στην Αγγλια, διεκδικει την περιουσια των προγονων του και εξερευναει χαμενους πολιτισμους στη ζουγκλα, στην οποια καθε τοσο επιστρεφει.

 Η επιτυχια των πρωτων βιβλιων με τις περιπετειες του Ταρζαν και το επιχειρηματικο δαιμονιο του συγγραφεα και δημιουργου του, τον ωθησαν να εκμεταλλευτει τα νεα τεχνολογικα μεσα που προσεφερε ο 20ος αιωνας για την διασκεδαση του πληθους. Ετσι, ο Ταρζαν θα γινει μια απο τις λογοτεχνικες φιγουρες που θα κατακτησουν τον βωβο, ασπρομαυρο κινηματογραφο. Οι πρωταγωνιστες που θα τον ενσαρκωσουν ειναι οι Elmo Lincoln (σε 2 ταινιες το1918), Gene Pollar (1920), P. Dempsey Tabler (σε σηριαλ κιν/φου στα 1920), James Pierce (1927) και Frank Merill (σε κιν/κο σηριαλ στα1928/29) (: βλ. εικ. 1) μολονοτι οι παραγωγοι ειχαν τον Νταγκλας Φαιρμπανκς τον Πρεσβυτερο στο μυαλο τους ως τον ιδανικο Ταρζαν.

Εικ. 1: Ολοι οι ηθοποιοι που ενσαρκωσαν τον Ταρζαν σε βωβο και ομιλουντα κινηματογραφο, στη μικρη και την μεγαλη οθονη. Απο αριστερα προς δεξια και σε παρενθεση οι χρονιες, στις οποιες υποδυθηκαν τον Ταρζαν: Elmo Linocln (1918), P. Dempsey Tabler (1920), Gene Pollar (1920), James Pierce (1927), Frank Merill (1928/29), Johny Weissmueller (1932-1948), Buster Crabbe (1933), Hermann Brix (1935), Glenn Morris (1938), Lex Barker (1949-1953), Gordon Scott (1955-1960), Dennis Miller (1959), Jock Mahoney (1962/63), Mike Henry (1966-1968), Ron Ely (1966-1968), Miles O´Keeffe (1981), Christoph Lambert (1984), Joe Lara (1996), Wolf Larson (1991-1994), Casper van Dien (1998), Travis Fimmel (2003). Πηγη: www.angelfire.com/blog/moviejungle/dmlsitemap.html

 Ο Burroughs αναμειχθηκε στην παραγωγη και το σεναριο αυτων των ταινιων, οι οποιες βασιζονταν κατα κυριο λογο στα πρωτα 2 με 4 βιβλια του. Με την απαρχη του ομιλουντος κινηματογραφου, ξεκινουσε μια νεα εποχη. Ο συγγραφεας υπεγραψε συμφωνιες για νεες ταινιες του Ταρζαν με την γνωστη εταιρεια MGM, σημα της οποιας ειναι, εντελως συμπτωματικα, ενα βρυχωμενο λιονταρι! Οι παραγωγοι χρησιμοποιησαν τον Ολυμπιονικη Τζωνυ Βαισμυλλερ στις ταινιες που γυρισαν μεταξυ 1932 και 1942. Οι ταινιες σημειωσαν τεραστια εισπρακτικη επιτυχια και ο Βαισμυλλερ ταυτιστηκε με τον ρολο. Ακομα και σημερα, ανθρωποι που δεν γνωριζουν καν την ιστορια, φερνουν στον νου τους τον Βαισμυλλερ καθε φορα που αναφερεται μπροστα τους το ονομα του Ταρζαν. Ο συγγραφεας ομως δεν ηταν ευχαριστημενος. Τα σεναρια του ειχαν τρομακτικα αλλοιωθει. Το χειροτερο ομως ηταν, οτι παρουσιαζαν τον Ταρζαν του σαν εναν αξεστο πιθηκανθρωπο που μιλουσε μονολεκτικα (: "Me Tarzan, You Jane" - "Tarzan don´t like guns" κτλ.), μολονοτι εμφανισιακα εμοιαζε εκπλεκτυσμενος, κοντοκουρεμενος και φρεσκοξυρισμενος, σαν τζεντλεμαν των '30ς! Ετσι, ο Burroughs προσεγγισε αλλους παραγωγους. Το αποτελεσμα ηταν να γινουν δυο κιν/κα σηριαλ, ενα το 1933 με τον επισης Ολυμπιονικη Buster Crabbe (πιο γνωστο για τα cliffhanger serials ως Flash Gordon) και ενα το 1935 σε δυο μερη με τον Hermann Brix. Επισης μια ταινια με τον Glenn Morris. Ολα αυτα την ιδια εποχη που η MGM εκανε κερδοφορες πωλησεις με τον Βαισμυλλερ ως Ταρζαν (: βλ. εικ. 1)! Δυστυχως οι προσπαθειες του Burroughs με ανεξαρτητους παραγωγους δεν εφεραν το επιθυμητο αποτελεσμα. Ο κοσμος προτιμουσε τον Ταρζαν του Βαισμυλλερ. 

 Μετα τα 1942 ο παραγωγος Sol Lesser αφησε την MGM για την RKO. Ο Βαισμυλλερ γυρισε τις υπολοιπες ταινιες του Ταρζαν για αυτην την εταιρεια μεχρι τα 1948. Ατυχως οι ταινιες του της εποχης εκεινης δεν ηταν το ιδιο ποιοτικες, η δε θεματικη δεν παρουσιαζε σημαντικες διαφοροποιησεις. Υπαρχαν διαφοροι κακοι που ηθελαν να βρουν θησαυρους, υπηρχαν καννιβαλοι και διαφορα παρομοια. Οι ταινιες εμοιαζαν να ειναι δευτεροκλασατες. Μεταξυ 1949 και 1953 τον ρολο του Ταρζαν ανελαβε ο Λεξ Μπαρκερ. Απο τα 1955 εως τα 1960, παραγωγος ανελαβε ο Weintraub. Ο πρωταγωνιστης αλλαξε επισης. Ενας ναυαγοσωστης ονοματι Γκορντον Σκοττ εγινε ο νεος Ταρζαν. Οι ιστοριες εκσυγχρονιστηκαν. Μεταξυ 1962 και 1963 ο κασκαντερ Τζοκ Μαχονευ εγινε Ταρζαν, ενω απο το 1966 εως το 1968 ο πρωην ποδοσφαιριστης Μαικ Χενρυ ανελαβε τον ρολο. Την ιδια εποχη, ο ιδιος παραγωγος αγκαζαρισε τον Ρον Ελυ για μια τηλεοπτικη σειρα με τον Ταρζαν (βλ. εικ. 1).

 Απο κει και περα η μορφη του Ταρζαν επεσε σε παρακμη. Στον κιν/φο εμφανιστηκαν σποραδικα ταινιες βασισμενες στον Ταρζαν, οπως στα 1981 με τον Μαιλς ο' Κηφφι, στα 1984 με τον Κριστοφ Λαμπερτ και στα 1998 με τον Κασπερ βαν Ντιεν. Τηλεοπτικες παραγωγες υπηρξαν μεταξυ 1991 και 1994 με τον Γουωλφ Λαρσον, στα 1996 με τον Τζο Λαρα και στα 2003 με τον Τραβις Φιμμελ (εικ. 1).

Εικ. 2: Ο Ταρζαν στα κομικς. Σχεδιο του Burne Hogarth (1937-1945, 1947-1950), ο οποιος ανελαβε το κομικ για την Kings Feature Syndicate μετα τον Hal Foster (1928-1937). O Russ Manning (1965-1979) ακολουθησε αργοτερα για λογαρισμο της ιδιας εταιρειας. 

 Στα κομικς ο Ταρζαν εμφανιστηκε μετα τις κινηματογραφικες του επιτυχιες. Ενα επιπλεον μεσο λοιπον, χαρις στο οποιο η δημοτικοτητα του αυξηθηκε. Συν τοις αλλοις ειναι το κομικ ενα μεσο, στο οποιο ο καλλιτεχνης εχει μεγαλυτερες ελευθεριες και λιγοτερα εξοδα. Οι μεταφορες των ιστοριων του Burroughs στα κομικς ειναι πιστοτερες, μιας και εκει μπορει ο καλλιτεχνης να σχεδιασει παλατια και δεινοσαυρους, κατι που ουτε οι πιο ακριβες κιν/κες παραγωγες της εποχης δεν μπορουσαν να φερουν εις περας. Ο πρωτος καλλιτεχνης που ανελαβε το κομικ με τον Ταρζαν ηταν ο Χαλ Φοστερ για την Kings Feature Syndicate μεταξυ 1928 και 1937. Το σχεδιο του ειναι επηρρεασμενο απο τις ταινιες της εποχης εκεινης. Μετα τον Φοστερ την σκυταλη πηρε ο Μπ. Χογκαρθ (: βλ. εικ. 2). Και εκεινου το σχεδιο εχει επηρροες απο την εποχη του. Οι αμαζονες που σχεδιαζε ειδικα, μοιαζουν καταπληκτικα με τις femme fatale του Χολλυγουντ του ΄40 και του ΄50. Μετα τα 1965 και καθ΄ολη τη δεκαετια του 1970, ο Russ Manning ανελαβε να σχεδιασει τις ιστοριες του Ταρζαν. Στο ενδιαμεσο, αλλα και πολυ αργοτερα, η Kings Feature και οι κληρονομοι του Burroughs θα επιτρεψουν στις DC και Marvel να παραγουν κομικς με ηρωα τον Ταρζαν. Αρκετα δημοφιλης υπηρξε η εποχη που το σχεδιο ειχε αναλαβει ο Joe Kubert (1967-1976), με ενα οπτικο στυλ, το οποιο εξεφραζε το ρευμα και την αισθητικη της εποχη του. Σημερα η Dynamite εχει αναλαβει το fransize, κυκλοφορωντας μια πιο σκοτεινη εκδοχη των πρωτων δυο βιβλιων του Burroughs.

Εικ. 3: Ο Ταρζαν στα κινουμενα σχεδια. Εδω εικονιζεται ο χαρακτηρας απο την ομωνυμη ταινια της Disney του 1999. Η τανια ειχε δυο συνεχειες που κυκλοφορησαν κατευθειαν σε DVD στα 2002 και 2005. Μια σειρα κινουμενων σχεδιων για την τηλεοραση δημιουργηθηκε και πρωτοπροβληθηκε απο το 2001 εως το 2003. Η ταινια της Ντισνευ εμφανιστηκε επισης και με την μορφη μιουζικαλ στο Μπροντγουει.

 Οσο για τα κινουμενα σχεδια, πρωτη και πολυ επιτυχημενη αποπειρα μεταφορας των περιπετειων του Ταρζαν εγινε σε σειρα της Filmnation που πρωτοπροβληθηκε μεταξυ 1977 και 1977. Η σειρα ηταν πολυ πιο κοντα στο πνευμα των ιστοριων, ο δε Ταρζαν εμοιαζε σχεδιαστικα με το υφος των Hogarth και Manning. 

 Στα 1999 η Ντισνευ ειχε τα δικαιωματα και εφτιαξε μια ταινια κινουμενων σχεδιων με μουσικη και τραγουδια του Φιλ Κολλινς. Η επιτυχια της ταινιας, οχι μονο οδηγησε στην δημιουργια δυο συνεχειων και μιας σειρας κινουμενων σχεδιων, αλλα σε ενα μιουζικαλ βασισμενο σε εκεινη και τα τραγουδια του Φιλ Κολλινς - κατι που και ο ιδιος υπερτονιζει (: βλ. εικ. 3).

 Νεες πληροφοριες μιλουν για την δημιουργια ενος 3D animation films απο την Constantine με την φωνη του νεαρου ηθοποιου Κελαν Λουτζ ως Ταρζαν. Η ταινια θα προβληθει ειτε εντος του 2013, ειτε μεσα στο 2014. Ενα τρεηλερ που ειχε κυκλοφορησει, εδινε την εντυπωση οτι η ταινια αυτη βασιζεται πανω στην ταινια της Ντισνευ. Συμφωνα ομως με μια περιληψη που κυκλοφορει στο ιντερνετ, η ιστορια θελει τον Ταρζαν να επιβιωνει στη ζουγκλα, μετα την πτωση του αεροπλανου που τον μετεφερε μαζι με τους γονεις του. Το αεροπορικο ατυχημα βασιζεται σε δολοπλοκιες των μελων της οικογενειας Κλειτον/Γκρειστοουκ. Κατι παρομοιο δηλαδη με την ιστορια στο σηριαλ του 2003 με τον Τραβις Φιμμελ...

 Η επιτυχια των ταινιων και των κομικς του Ταρζαν κατα την διαρκεια του 20ου αιωνα υπηρξε τετοια, που γεννησε και υποπροιοντα. Ειδικα σε Ινδια, Φιλιππινες και Τουρκια εχουν γυριστει ταινιες που αντιγραφουν τον χαρακτηρα. Στην Ιταλια επισης κυκλοφορησαν κομικς βασισμενα στον Ταρζαν, οπως τα Ακιμ, Ταγκορ κ.α. Αυτα τα υποπροιοντα μαιμουδες εμφανιστηκαν και στην Ελλαδα απο την δεκαετια του ΄60 και επειτα. Ενα γνησιο ελληνικο προιον υπηρξε ο Γκαουρ του Νικου Ρουσσου, ο Ελληνας Ταρζαν που φερει τις αρετες της ελληνικης φυλης. Και ας μην ξεχναμε το αντιδικτατορικου περιεχομενου τραγουδι του Ανδρεαδη "Θα παω στη ζουγκλα με τον Ταρζαν" - τραγουδι φαινομενικα αστειο, αλλα με πλουσιο και βαθυ νοημα στην ουσια. 

 Απο την μια μπορει να γινει κατανοητη η επιτυχια του Ταρζαν στις αρχες του 20ου αιωνα: Η Αφρικη ηταν τοτε ως επι το πλειστον ανεξερευνητη και μοιρασμενη αναμεσα στις μεγαλες ευρωπαικες υπερδυναμεις. Η ηπειρος παρεμενε μυστηριωδης και προσφεροταν για περιπετειες. Ο Ταρζαν επισης συμβολιζει την ανωτεροτητα του λευκου ανθρωπου. Μολονοτι ορφανος απο γονεις, καταφερνει και επιβαλλεται, ωστε ζωα και ανθρωποι να τον σεβονται. Ειναι δε γονος αριστοκρατικης οικογενειας και παρολλο που εζησε και μεγαλωσε μακρια απο τον δυτικο πολιτισμο, εκπολιτιζεται, μαθαινει μονος του την μητρικη του γλωσσα, αξιωνεται την περιουσια της οικογενειας του, μολονοτι δεν την διεκδικησε. Η μορφη του Ταρζαν εχει δεχτει πλειστακις την κριτικη Αφρικανων συγγραφεων και διανοουμενων,και οπωσδηποτε οχι αβασιμα. Το πιο ενδιαφερον ειναι, οτι καθε ταινια και σηριαλ, καθε κομικ με τον Ταρζαν, αντανακλα την αισθητικη της εποχης κατα την οποια δημιουργηθηκε: Οι ταινιες του βωβου κινηματογραφου και τα κομικς του Φοστερ ερχονται, οχι μονο αισθητικα πιο κοντα στα μυθιστορηματα, αλλα και στην μοδα της εποχης τους. Το ιδιο μπορει κανεις να πει και για τις ταινιες με τον Βαισμυλλερ. Σε αυτες ο κανων ειναι οι κακοι λευκοι κυνηγοι που ψαχνουν το νεκροταφειο των ελεφαντων και τον θησαυρο των αμαζονων, οι κακοι καννιβαλοι, οι μαυροι αχθοφοροι, η damsel in distress. Η πρωτη ταινια του Βαισμυλλερ το 1932 ηταν αρκετα σκληρη: Οι λευκοι εισβαλλουν στη ζουγκλα εχοντας μαζι τους ολοκληρη μεραρχια μαυρων αχθοφορων που τους μαστιγωνουν. Ο Ταρζαν σφαζει λιονταρια, πανθηρες και κροκοδειλους αβερτα για να σωσει την Τζαιην, η οποια ολο και καπου μπλεκει. Στα remakes της ταινιας αυτης που γυριστηκαν στα 1959 και 1981 αντιστοιχα, τα στοιχεια αυτα ειτε ουδετεροποιηθηκαν, ειτε αποσιωποιηθηκαν, ειτε εξελειπαν. Παιρνοντας την σκυταλη απο τον Sol Lesser, o Weintraub εκσυγχρονισε τον Ταρζαν απο τα τελη της δεκαετιας του '50 και επειτα. Ο Ταρζαν εκεινης της περιοδου ηταν πολιτισμενος, κοσμοπολιτης, βοηθουσε τους μαυρους και τους καλους λευκους. Οι ιστοριες επικεντρωνονταν στις προσπαθειες του να βοηθησει επιζωντες αεροπορικου ατυχηματος, να σωσει χωρια απο επιδημιες και τρομοκρατες, να νικησει αιμοδιψεις δικτατορες που τρεφονταν απο τις δισειδαιμονιες των απλων ανθρωπων. Ο Ταρζαν των '60ς εμοιαζε περισσοτερο με εναν Τζαιηςμ Μποντ της ζουγκλας. Η οικολογια επαιζε ολο και μεγαλυτερο ρολο στα σηριαλ των ετων 1966 με 1968 και 1991 με 1994, καθως ο Ταρζαν δεν σκοτωνε πλεον ζωα, αλλα πολεμουσε θηροθηρες και κυνηγους. Η δε Τζαιην δεν ηταν πλεον η φοβισμενη κοπελα που χρειαζεται διακρως τηςν βοηεθια ενος δυνατου ανδρα για να επιβιωσει. Προσπαθειες οπως το σηριαλ του 1996 με τον Τζ. Λαρα και η ταινια του 1998 με τον Κ. βαν Ντιεν να ερθει ο Ταρζαν στα μετρα του πρωτοτυπου, οπως τον ειχε φανταστει ο δημιουργος του, με τον ηρωα να βρισκει χαμενες πολεις και προιστορικα τερατα στη ζουγκλα, δεν ειχαν την επιτυχια που θα ηθελαν, ισως γιατι το κοινο στο οποιο απευθυνονταν, δεν ηξερε την ιστορια τους και νομιζε οτι ο Ταρζαν ηταν το αποτελεσμα και οχι το πρωτοτυπο του genre. Παρα ταυτα, και οι δυο αυτοι ηθοποιοι, οπως και ο Κριστοφ Λαμπερτ, μνημονευονται ως οι ενσαρκωτες εκεινοι, που προσεδωσαν στον Ταρζαν ενα πιο ανιμαλιστικο υφος, περα απο το εκλπεπτυσμενο φυζικ των κοντοκουρεμενων και φρεσκοξυρισμενων Βαισμυλλερ, Μπαρκερ, Σκοττ, Χενρυ. Με την επιρροη της Ντισνευ βρεθηκε μια αλλη φορμουλα. Ο Ταρζαν, δημιουργημα των αρχων του 20ου αιωνα, εκσυγχρονιστηκε και στις απαρχες του 21ου αιωνα. Μελλει πλεον να δουμε, εαν η συνταγη αυτη θα εχει και μελλον.