Μ.Μ.Ε. ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ: ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΛΟΓΟ.

Μια εβδομαδα μετα το περας της www.archaeoworks.de (βλ. προηγουμενο κειμενο) συνηλθε στο Βερολινο ενα ακομα συνεδριο, αυτην την φορα με θεμα την προσπαθεια διαλογου μεταξυ των Μ.Μ.Ε. και της επιστημης. Αυτη τη φορα η βαρυτητα επεφτε στις αρχαιογνωστικες επιστημες, οπως ειναι η αρχαια ιστορια και η αρχαιολογια. Ενα κοινο που παρουσιαζε το συνεδριο αυτο με το αντιστοιχο της archaeoworks ειναι, οτι και τωρα επροσκληθηκαν να μιλησουν δημοσιογραφοι επιστημονικων περιοδικων, επιμελητες επιφυλληδων, λεκτορες εκδοτικων οικων, δημιουργοι ντοκυμαντερ.

Σακκιδιο, ρουχα εκστρατειας, μανσεττα, χαρτης. "Camel, ενας κοσμος περιπετειας" ηταν το διαφημιστικο που πρωταγωνιστουσε ο αρρενωπος και μοναχικος τυχοδιωκτης της ζουγκλας τις δεκαετιες του '70 και '80. Η εικονα του εχει πολλα κοινα με αυτην που προσδιδει ο πολυς κοσμος στον αρχαιολογο, τον εθνολογο, τον παλαιοντολογο.

Επροκειτο για μια ευχαριστη και επιμορφωτικη εμπειρια, ασχετως του οτι για αλλη μια φορα εδειξε οτι υπαρχει ακομη διασταση αποψεων μεταξυ επιστημονων και Μ.Μ.Ε.: Οι μεν αρχαιολογοι και ιστορικοι κατηγορουν εμμεσως και με κομψο τροπο τους δημοσιογραφους οτι υπερβαλλουν, οτι θελουν να πουλησουν, οτι διαστρεβλωνουν προσωπα, πραγματα και καταστασεις. Οι δε δημοσιογραφοι γκρινιαζουν για την αρνηση συνεργασιας απο την πλευρα των επιστημονων και παραδεχονται οτι δεχονται πιεσεις απο τους ανωτερους τους να παρουσιασουν εντυπωσιακες ιστοριες προς αυξηση των πωλησεων και ανοδο των αριθμων (quotes). Αυτες οι τασεις στα Μ.Μ.Ε. αποτυπωνονται εδω και χρονια σταθερα τοσο στον γραπτο και ηλεκτρονικο τυπο, οσο και στην τηλεοραση.

Περιοδικα, οπως το National Geografic ειναι φτιαγμενα απο χαρτι υψηλης ποιοτητας. Οι φωτογραφιες ειναι πλουσιες και εντυπωσιακες. Το ιδιο ισχυει και για τους χαρτες, αλλα και για τις μακετες με αναπαραστασεις κτηριων. Τα κειμενα ειναι ετσι γραμμενα, σαν να διηγουνται μια ιστορια. Πιο σοβαρα ειναι τα πραγματα σε αμιγως αρχαιολογικα περιοδικα, οπως το γερμανικο Antike Welt, το γαλλικο Archaeologié, ακομα και το δικο μας Αρχαιολογια και Τεχνες, οπως και το παλιοτερο Corpus.

Ωστοσο, εκει που οι αλλαγες φαινονται με γυμνο και ανεκπαιδευτο ματι, ειναι στα ντοκυμαντερ. Απο την εποχη των φιλμς του BBC των δεκαετιων '70-'80, οπου ο αφηγητης Michael Wood περιδιαβαινε ζουγκλες και ερημους με το σακκιδιο στον ωμο, σαν αλλος "ανθρωπος της Camel" (βλ. εικ. εντ.), περασαμε στις υπερπαραγωγες με ειδικα εφφε! Πραγματικα, οι επιρροες απο χολλυγουντιανες ταινιες, οπως ο "Μονομαχος" του Ρ. Σκοτ, ειναι εμφανεις σε ντοκυμαντερ των History και Discovery Channel, αλλα και στα γερμανικα Sphinx, Terra X, Schliemann´s Erben, τα οποια υπερτονιζουν τον ρολο γερμανων επιστημονων! Οι ταινιες των ανωτερω σειρων παρουσιαζουν εντυπωσιακη θεματολογια, δοσμενη μεσα απο εκπληκτικης ευκρινειας εικονες, επικη μουσικη, τρισδιαστατες αναπαραστασεις μνημειων, αναπαραστασεις καθημερινης ζωης και πολεμικων σκηνων απο ηθοποιους με τα αντιστοιχα κοστουμια, οι οποιες συνοδευονται απο συντομα σχολια αρχαιολογων και ιστορικων. Τι και αν τα γνωστα κλισε (ο αρχαιολογος παρουσιαζεται ως καπελοφορων και διοπτροφορος εξερευνητης που ψαχνει για την μεγαλη ανακαλυψη, ειτε αυτη ειναι η αρχαιοτερη πυραμιδα, ειτε ο ταφος του ισχυροτερου φαραω κτλ.) συνεχιζουν να αναπαραγωνται; Οι δημιουργοι των ντοκυμαντερ δεν σκεφτονται πολυ διαφορετικα απο τους επιμελητες κουτσομπολιστικων εκπομπων. Θελουν να πουλησουν το προιον τους. Και πρεπει να το κανουν να φαινεται υπερβολικα εντυπωσιακο...

Οσο για τους ιδιους τους επιστημονες, ασφαλως και υπαρχουν αρκετοι που αποφευγουν την δημοσιοτητα οπως ο διαολος το λιβανι. Ασφαλως και πολλοι απο αυτους μειδιαζουν, οταν επερχονται οι συγκρισεις με κινηματογραφικους ηρωες οπως ο Ιντιανα Τζοουνς, η Λαρα Κροφτ και ο Ρικ Ο' Κοννορ. Σιγουρα ομως υπαρχουν και πολλοι που κολακευονται απο αυτες τις συγκρισεις. Γιατι, κακα τα ψεματα, και ο ανθρωπος της Camel, και ο Ιντιανα Τζοουνς εξιταρουν την φαντασια των ανθρωπων. Οι ιδιοι οι αρχαιολογοι και οι ιστορικοι, σιγουρα δεν θελουν να θεωρουνται βαρετοι, αλλα συναρπαστικοι χαρακτηρες. Ο σκοπος των ντοκυμαντερ και των επιφυλλιδων, θα πρεπει να ειναι πρωτιστως η ενημερωση του κοινου. Τι και πως εργαζεται ο επιστημονας του κλαδου αυτου. Δυστυχως εδω, ακομα επικρατουν μαυρα μεσανυχτα σε ορισμενους.

Την περασμενη εβδομαδα ειχε δημοσιευτει σε καθημερινη ελληνικη εφημεριδα αρθρο για τους ανεργους νεους με πτυχιο. Αναφεροταν συν τοις αλλοις και στους αρχαιολογους. Στην ηλεκτρονικη σελιδα της εφημεριδας αυτης δημοσιευτηκαν πολλα σχολια. Καποια κυρια απαιτουσε να κλεισουν ολες οι αρχαιολογικες σχολες της χωρας, αφου παραγουν ανεργους. Καποιος αλλος ειρωνευοταν τις επιστημες της αρχαιολογιας και της ανθρωπολογιας, αναρωτουμενος το τι επαγγελονται αυτοι που τις σπουδαζουν. Τα φτωχα αυτα μυαλα νομιζουν οτι δουλεια ειναι μονο να σηκωνεις τα τηλεφωνα σε ενα γραφειο, να κουβαλας μπετα και πιτσες η' να σερβιρεις σουβλακια και μπυρες με ωραριο 8 με 4. Δεν μπορουν να καταλαβουν οτι ο αρχαιολογος λ.χ. δεν εργαζεται μονο σε ανασκαφη. Δεν τους εχουν μαθει οτι ως αρχαιολογος εχεις την επιβλεψη δημοσιευσεων, την εκδοση πεπραγμενων και καταλογων, την δημιουργια εκθεσεων σε μουσεια, την διοργανωση συνεδριων και πως ολα αυτα δεν γινονται μονο μεταξυ 8 με 4, αλλα υπερβαινουν τα χρονικα αυτα ορια των συμβατικων επαγγελματων.

Υποτιθεται επομενως οτι τα Μ.Μ.Ε. πρεπει να ειναι σε θεση να ενημερωνουν και για αυτα τα ζητηματα το κοινο. Σε γενικες γραμμες, θα ελεγε κανεις πως, ναι μεν υπαρχει ενα σχετικο κενο μεταξυ Μ.Μ.Ε. και επιστημων. Υπαρχει ομως και η διαθεση για διαλογο. Ετσι τουλαχιστον εδειξε η προσφατη εμπειρια στο Βερολινο. Maybe you can´t mind the gap, but you can build up bridges by both sides to cross over it.