Sonntag, 15. Juni 2014

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΓΟΥ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ (aka A Game of Thrones during the Hellenistic Age).

Σε καθημερινη βαση σχεδον διαβαζουμε αναλυσεις ή βλεπουμε αποσπασματα απο την τηλεοπτικη σειρα "A Game of Thrones" η οποια βασιζεται στην σειρα βιβλιων του George R.R. Martin "A Song of Fire and Ice". Τοσο η τηλεοπτικη σειρα, οσο και τα βιβλια γνωριζουν εδω και λιγα χρονια μια ανευ προηγουμενου επιτυχια και αποδοχη απο το ευρυ κοινο σε ολον τον πλανητη. Το θεμα του fransize ειναι ο εμφυλιος πολεμος μεταξυ διαφορων αριστοκρατικων οικογενειων - Baratheons, Lannisters, Tangaryens, Starks και αλλων - με επαθλο τον "Σιδηρουν Θρονο", ο οποιος ειναι σμιλεμενος απο τα ξιφη ολων των προηγουμενων διεκδικητων. Ο νικητης θα ενωσει τις οικογενειες και την ηπειρο των Westeros - θα ειναι ο απολυτος κυριαρχος του φανταστικου αυτου κοσμου.


 Τοσο ο συγγραφεας των βιβλιων και οι δημιουργοι της τηλεοπτικης σειρας, οσο και οι φανς της εχουν πολλακις επισημανει οτι οι επιρροες της ιστοριας εχουν τις ριζες τους στην μεσαιωνικη Ευρωπη και κυριως στον πολεμο των 2 Ροδων - των Γιορκ και των Λανκαστερ - στην Αγγλια, καθως και στον αγγλογαλλικο 100ετη πολεμο. Δυο γεγονοτα που συνετελεσαν στο να αφησει η Αγγλια τις κτησεις της στις γαλλικες ακτες και να βγαλει προσωπικοτητες οπως ο Ερρικος Η΄και η Ελισαβετ Α΄ που οδηγησαν το νησι στην ακμη του.

 

 Για τους λατρεις ομως της ιστοριας, οχι αποκλειστικα ελληνικης καταγωγης, οι αντιπαλοτητες και ανιερες συμμαχιες μεταξυ των διεκδικητων του θρονου των Ουεστερος θυμιζουν αλλα γεγονοτα, πολυ αρχαιοτερα: Οι ομοιοτητες ειναι εκδηλες, οταν μελετησει κανεις την ιστορια της Ελληνιστικης Εποχης και τους πολεμους των Διαδοχων και των Επιγονων του Μεγαλου Αλεξανδρου!



Η ονομασια "Ελληνιστικη Εποχη" δοθηκε απο τον Γερμανο ιστορικο του 19ου αιωνα G. A. Droysen και χαρακτηριζει το χρονικο διαστημα απο τον θανατο του Μεγαλου Αλεξανδρου στη Βαβυλωνα τον Ιουνιο του 323 π.Χ. μεχρι την καταληψη του βασιλειου των Πτολεμαιων - του τελευταιου ελευθερου ελληνιστικου βασιλειου - απο την Ρωμη το 30 π.Χ., εναν περιπου χρονο μετα την μαχη στο Ακτιο μεταξυ του Μαρκου Αντωνιου και του Οκταβιου - μια αντιπαραθεση που τερματισε τον εμφυλιο πολεμο της Ρωμης και εληξε με νικη του δευτερου. Σε μια πρωτη φαση, η εποχη αυτη διαιρειται στην περιοδο των Διαδοχων της αυτοκρατοριας του Αλεξανδρου, μεταξυ 323 και 301/280 π.Χ. και στην περιοδο των Επιγονων τους, απο τα 301/280 π.Χ. μεχρι το 30 π.Χ. Απο πλευρας αρχαιολογικης ή ιστοριας της τεχνης, εχουμε την πρωιμη, μεση και υστερη ελληνιστικη εποχη.

Τα κυρια χαρακτηριστικα της ελληνιστικης εποχης ησαν η διαδοση της ελληνικης γλωσσας και του πολιτισμου (θρησκειας, τεχνης, αρχιτεκτονικης, φιλοσοφιας) στις χωρες της Ανατολης που κατεκτησε ο Αλεξανδρος και που αποτελουσαν πριν απο εκεινον τμημα της Περσικης Αυτοκρατοριας, ο ρεαλισμος στην τεχνη (π.χ. στην γλυπτικη), η κοπη νομισματων με μοτιβα μυθολογικα και η απεικονιση των ηγεμονων με συμβολα που παραπεμπουν σε θεοτητες, ηρωες και τον Αλεξανδρο τον ιδιο (imitatio Alexandri: Σε νομισματοκοπια και γλυπτικη απεικονιζονται οι ηγεμονες ειτε ημιγυμνοι, ειτε φεροντας διαδημα και σκηπτρο, ειτε φορωντας λεοντη ή κεφαλη ελεφαντα), οι ευεργεσιες προς ελληνικες πολεις οπως η Αθηνα, οι οποιες ειναι γνωστες απο τις επιγραφες, η ιδρυση νεων πολεων κατα τα ελληνικα προτυπα (δηλαδη με δρομους κατα το ιπποδαμειο συστημα, κρηνες και πηγαδια, αγορες, θεατρα, ναους με δωρικους, ιωνικους ή κορινθιακους κιονες, στοες και βουλευτηρια, γυμνασια) με ονοματα ηγεμονων, οπως Πτολεμαις, Σελευκεια, Αντιοχεια, Ατταλεια, Δημητριας, Βερενικη, Λαοδικεια κ.α. Σε στρατιωτικο επιπεδο γενικευτηκε η χρηση ελεφαντων και πολιορκητικων μηχανων στις μαχες. Νεα φιλοσοφικα ρευματα αναπτυχθηκαν και νεες πολεις, οπως η Περγαμος, η Αλεξανδρεια, η Ζευγμα, η Δουρα Ευρωπος εγιναν Μεκκες των επιστημων, των τεχνων και της φιλοσοφιας. Ας μην ξεχναμε, οτι στην Αλεξανδρεια εδρασαν ο Ηρων και ο Ερατοσθενης μεταξυ αλλων - η βιβλιοθηκη της και ο φαρος θεωρουνται ακομα θαυματα, ενω για τον βωμο της Περγαμου που βρισκεται σημερα στο Βερολινο, δυσκολα βρισκονται λογια με τα οποια μπορει να περιγραφει το μνημειωδες αυτο εργο τεχνης! 


Κι ομως, για να γινουν τα παραπανω, αιματηροι πολεμοι ελαβαν χωρα. Στον κοσμο της ελληνιστικης εποχης, εν αντιστοιχια με τον κοσμο των βιβλιων και της τηλεοπτικης σειρας του Μαρτιν, υπηρξε ενας πρωτος χειμωνας. Ο πρωτος αυτος χειμωνας ηρθε τον Ιουνιο του 323 π.Χ. (τελη 4ου αι. π.Χ.) με τον θανατο του 33χρονου Αλεξανδρου. Ο σιδηρους θρονος ηταν η αυτοκρατορια που δημιουργησε και εκτεινονταν απο την Ελλαδα, τα νησια του Αιγαιου, την Μικρα Ασια, την Συροπαλαιστινη, την Αιγυπτο, την Μεσοποταμια, την Περσια και ως την Πενταποταμια (δυτικη Ινδια). Λεγεται οτι ο Αλεξανδρος πεθαινοντας, παρεδιδε την αυτοκρατορια του στον δυνατοτερο (τω κρατιστω). Οι στρατηγοι του προσπαθησαν να διευθετησουν το ζητημα αυτο την ιδια χρονια στην Βαβυλωνα. Δυο χρονια αργοτερα προσπαθησαν να κανουν το ιδιο στον Τριπαραδεισο της Συριας. Τα φαβορι για την κουρσα ησαν ο Κρατερος, ο Περδικκας, ο Αντιπατρος, ο Ευμενης, ο Λυσιμαχος καθως και ο Πτολεμαιος, ο οποιος ειχε το "σιγουρακι" της Αιγυπτου, οπως και ο Σελευκος το κομματι της Βαβυλωνας και της Μεσοποταμιας - ο ιδιος ο Αλεξανδρος ειχε βγαλει απο το παιχνιδι της διαδοχης, ενοσω ζουσε και με συνοπτικες διαδικασιες, τους στρατηγους του Παρμενιωνα και Φιλωτα. Η κατασταση φυσικα εξελιχθηκε λιγο ως πολυ οπως και στο εργο του Μαρτιν, με τον εναν να πολεμαει τον αλλον για το "ολα ή τιποτα", να συναπτονται συμμαχιες μεταξυ πρωην αντιπαλων και μεχρι προτινος φιλοι και συμμαχοι να προδιδουν ο ενας τον αλλον. Η μητερα του Αλεξανδρου Ολυμπιας, η συζυγος του Ρωξανη, ο ανηλικος γιος του, καθως και ο αναπηρος αδελφος του Φιλιππος Αριδαιος εξοντωθηκαν - για ευνοητους λογους. Η βασιλικη οικογενεια του Αλεξανδρου δεν υπηρχε πλεον χαρις τις μηχανορραφιες των Διαδοχων. Οι κουμπαριες, οι γαμοι και τα διαζυγια πηγαιναν κι ερχονταν κι ολα αυτα απο τα 322/21 μεχρι και το 301 π.Χ. περιπου. Σε αυτο το χρονικο διαστημα ελαβαν χωρα περι τους 4 πολεμους μεταξυ των διαδοχων: Ο 1ος το 322 ή το 32/20 π.Χ. με τον Ευμενη εναντιον ολων των αλλων στην Μικρα Ασια και τον Πτολεμαιο εναντιον του Αντιπατρου στην Αιγυπτο - ο 2ος το 318/7 π.Χ., μετα τον θανατο των Περδικκα και Κρατερου, με τον Κασσανδρο, τον γιο του Αντιπατρου εναντιον Πολυπερχωνος και τον Ευμενη εναντιον των Αντιγονου, Πτολεμαιου και Λυσιμαχου - ο 3ος σε δυο φασεις, το 314 π.Χ. με τον Κασσανδρο, τον Λυσιμαχο, τον Πτολεμαιο και τον Σελευκο εναντιον του Αντιγονου και του γιου του, Δημητριου Πολιορκητη και το 311 π.Χ. με τον Αντιγονο εναντιον του Σελευκου και τον Πτολεμαιο εναντιον του Κασσανδρου. Ο 4ος πολεμος διεξηθησε το 302 π.Χ. και βρηκε τον Κασσανδρο να συμμαχει και παλι με τον Πτολεμαιο και τον Λυσιμαχο εναντιον του Αντιγονου.

 Η αποκρυσταλλωση των ελληνιστικων βασιλειων ελαβε χωρα μετα την μαχη της Ιψου το 301 π.Χ. με την δυναστεια των Αντιγονιδων να κραταει την Μακεδονια εχοντας ως πρωτευουσα την Πελλα, τους Σελευκιδες να κυριαρχουν στην Β. Συρια και τη Μεσοποταμια με πρωτευουσα τους την Βαβυλωνα, τους Πτολεμαιους να εξουσιαζουν την Αιγυπτο απο την Αλεξανδρια και τους Ατταλιδες να ιδρυουν το βασιλειο της Περγαμου απο το 241 π.Χ. και εως το 185 π.Χ. Αλλα βασιλεια, εν μερει ανεξαρτητα, εν μερει ελεγχομενα απο ελληνιζοντες βασιλεις, περιλαμβανουν τις περιοχες της Βιθυνιας, της Παφλαγονιας, της Καππαδοκιας και του Ποντου στην Μ. Ασια, οπως και την Βακτριανη στο σημερινο Πακισταν και Αφγανισταν.

 Παρα ταυτα, οι ηγεμονες δεν ησυχασαν. Εξι συριακοι πολεμοι ελαβαν χωρα μεταξυ Σελευκιδων και Πτολεμαιων μεταξυ 275/4 και 168 π.Χ., η καταληξη των οποιων ναι μεν προσφερε την Ιουδαια/Ισραηλ στην σφραιρα επιρροης των δευτερων, δημιουργησε ομως δε τις προυποθεσεις για να ξεσπασουν οι πολεμοι των Μακκαβαιων μεταξυ 167 και 157 π.Χ. Στον δε ελλαδικο χωρο, μετα τον Λαμιακο πολεμο αμα την ειδηση του θανατου του Αλεξανδρου, ξεκινησε ο Χρεμωνιδιος πολεμος των ελληνικων πολεων-κρατων εναντιον των μακεδονων και του Αντιγονου Β΄Γονατα. Τις πολεις στηριξε μεταξυ αλλων ο Πτολεμαιος β΄ο Φιλαδελφος. Ο πολεμος κρατησε απο το 267 μεχρι το 261 π.Χ. Λιγες δεκαετιες αργοτερα ξεσπασε ο λεγομενος και Δημητριακος πολεμος, που διεξηχθει μεταξυ του Δημητριου Β΄Αιτωλου και του Αντιγονου Γ΄Δωσων εναντιον του Αρατου - ηταν ενας πολεμος των Μακεδονων εναντιον της Αιτωλικης και της Αχαικης Συμμαχιας για την κυριαρχια στην Ελλαδα και ξεκινησε ειτε το 239/8, ειτε το 237/6 π.Χ., εληξε δε ειτε στα 229/8, ειτε στα 228/7 π.Χ.

 Ο δευτερος χειμωνας ηρθε με τους Ρωμαιους, οι οποιοι αρχισαν να εμφανιζονται ως ισχυρη στρατιωτικη και πολιτικη δυναμη στο προσκηνιο. Παραλληλα με το ανοιγμα πολεμικων μετωπων στην κεντρικη και δυτικη Μεσογειο - αφου ειχαν επεκταθει σε ολη την Ιταλικη Χερσονησο - χαρις τους τρεις Καρχηδονιακους πολεμους μεταξυ 264 και 146 π.Χ., οι Ρωμαιοι εστρεψαν την προσοχη τους προς την Ανατολη, την ρημαγμενη απο εμφυλιους πολεμους Ελλαδα και τα κλονισμενα ελληνιστικα βασιλεια. Τρεις Μακεδονικοι πολεμοι ελαβαν χωρα μεταξυ 214 και 168 π.Χ. Σπουδαιοι στρατιωτικοι, οπως ο Πυρρος της Ηπειρου, ο Φιλοποιμην της Μεγαλοπολεως, καθως και οι μακεδονες βασιλεις Φιλιππος Ε΄και Περσευς πολεμησαν εναντιον τους - ματαια ομως. Το τελος για τις ελληνικες πολεις-κρατη γραφτηκε στα 146 π.Χ. Ο τελευταιος βασιλιας της Περγαμου Ατταλος Γ΄ ειχε ηδη απο το 185 π.Χ. με την διαθηκη του παραδωσει το βασιλειο του στην Ρωμαικη Συγκλητο. Στην Ανατολη, οι Παρθοι, διαδοχοι της Περσικης Αυτοκρατοριας, ειχαν πλεον διεκδικησει τα εδαφη τους με επιτυχια απο τους Σελευκιδες. 

 Μονο η Πτολεμαικη Αιγυπτος ειχε επιβιωσει τους τρεις αιωνες της ελληνιστικης εποχης, μεταξυ του τελευταιου τεταρτου του 4ου αι. π.Χ. και του τελους του 1ου αι. π.Χ. Χαρις την πολιτικη της σε διαφορους τομεις - εχοντας τον αιγυπτιακο λαο σχεδον παντα κοντα της, δια της υιοθετησης παραδοσιακων εθιμων, οπως η ενθρονιση του καθε Πτολεμαιου βασιλεα στην αρχαια πρωτευουσα Μεμφιδα, ο - για τα ματια του αιγυπτιακου λαου - γαμος μεταξυ αδελφων κατα τα φαραωνικα προτυπα, η απεικονιση των βασιλεων και βασιλισσων κατα την αιγυπτιακη τεχνοτροπια, η κατασκευη ναων και οικιων - εις τους οποιους υπαρχουν αναγλυφες παραστασεις, ειδωλια και αγαλματα των νεων βασιλεων συμφωνα με την προαναφερομενη τεχνοτροπια - επισης κατα τα αιγπτιακα αρχιτεκτονικα προτυπα (κυριως στις περιοχες εκτος της Αλεξανδρειας που ηταν χτισμενη συμφωνα με τα ελληνικα προτυπα και συγκεντρωνε τον μεγαλυτερο πληθυσμο κατοικων ελληνικης καταγωγης στη χωρα), ο συγκερασμος ελληνικων και αιγυπτιακων θεοτητων (π.χ. Ωρος/ Αρποκρατης, Ρε/ Ηλιος, Νειφθ/ Αθηνα κ.α., αλλα και η μετονομασια αιγυπτιακων πολεων, οπως Ηλιουπολις, Κροκοδειλοπολις κ.α.) - συμμαχιες διαφορων τυπων και διαφορα αλλα, η Αιγυπτος κρατησε ως το 30 π.Χ. Ο τελευταιος ηγεμων της δυναστειας των Πτολεμαιων ηταν μια φιλοδοξη γυναικα, η Κλεοπατρα Η΄. Συναψε συμμαχιες με τον Ιουλιο Καισαρα και μετα τον θανατο του, στα 44 π.Χ., με τον Μαρκο Αντωνιο. Τα συμφεροντα της μπλεχτηκαν με τα συμφεροντα της Ρωμης. Η ναυμαχια στο Ακτιο το 31 π.Χ. οδηγησε στην ηττα του Αντωνιου και στην αυτοκτονια της. Το τελευταιο βασιλειο της ελληνιστικης εποχης περασε στην κυριαρχια της Ρωμης και του νεου ηγετη της, του Οκταβιου, ο οποιος ονομαστηκε Αυγουστος, χριστηκε imperator και τερματισε τους πολυχρονους εμφυλιους πολεμους της Ρωμης, εγκαθιδρυοντας την Pax Romana στην Ιταλια και την Μεσογειο. Οι Καρχηδονιοι, οι Μακεδονες, οι ελληνικες πολεις-κρατη και τα ελληνιστικα βασιλεια ειχαν πλεον καθυποταχθει και απορροφηθει απο την νεοσυστατη ρωμαικη αυτοκρατορια. Ο σιδηρους θρονος ελιωσε και το τραγουδι της φωτιας και του παγου των ελληνιστικων μοναρχιων εσβησε ... Το θυμομαστε ομως καθε φορα που κοιταμε την σχετικη βιβλιογραφια, ειτε τις δευτερουσες πηγες, οπως ειναι οι μονογραφιες ιστορικων και αρχαιολογων, ειτε τις πρωταρχικες πηγες, οπως τα σχετικα χωρια στα εργα των Πολυβιου, Διοδωρου Σικελιωτη, Αρριανου, Τιτου Λιβιου, Διωνος Κασσιου, Διονυσιου Αλικαρνασσεως.  



Keine Kommentare: